Grjóthart efnahagsmál að tryggja líffræðilega fjölbreytni Aðalheiður Snæbjarnardóttir skrifar 20. desember 2022 12:00 Fréttirnar sem bárust frá COP15-fundinum í Montreal í vikunni um aðgerðir til að verja líffræðilega fjölbreytni eru sannarlega ánægjulegar. Markmiðin eru metnaðarfull en þau snúast um að vernda, viðhalda og endurheimta vistkerfi, koma í veg fyrir frekari útdauða tegunda og viðhalda líffræðilegum fjölbreytileika. Meðal annarra markmiða er að stuðla að sjálfbærri notkun á líffræðilegum auðlindum og að sjá til þess að búsvæði tegunda sem mannkynið nýtir geti staðið undir sér en hnigni ekki vegna ofnýtingar og mengunar. Samkvæmt samkomulaginu ætla um 190 ríki að vernda 30% af landi og hafsvæðum jarðar fyrir árið 2030. Hvað verður um villta fiskistofna? En hvaða máli skiptir þetta fyrir banka eins og Landsbankann, þar sem ég starfa? Svarið er: Heilmiklu! Líffræðileg fjölbreytni er nefnilega grundvallaratriði í efnahagslegri velferð Íslendinga eins og annarra jarðarbúa. Um helmingur landsframleiðslu heimsins byggist á nýtingu á náttúrugæðum, samkvæmt mati Sameinuðu þjóðanna. Það er líka auðvelt að færa rök fyrir því að við Íslendingar, sem reiðum okkur í miklum mæli á veiðar úr villtum fiskistofnum, eigum enn meira undir því að tryggja líffræðilega fjölbreytni en flestar aðrar þjóðir. Ef við grípum ekki til aðgerða til að draga úr mengun og sóun sem allra fyrst mun það koma niður á okkur öllum, ekki síst vegna efnahagslegra afleiðinga af völdum hlýnunar jarðar og minni náttúrugæða. Frumkvæðisvinna myndar grunn að regluverkinu Samkomulagið á COP15-fundinum í Montreal hefur vakið töluverða athygli og beint sjónum heimsbyggðarinnar að mikilvægi líffræðilegrar fjölbreytni. Á undanförnum árum hefur aðaláherslan í umhverfisvernd verið á loftslagsmálin, að gefnu tilefni. Bankar og fjármálafyrirtæki hafa þar mjög mikilvægu hlutverki að gegna, enda mun seint nást árangur í loftslagsmálum nema fjármagni verði beint á rétta staði. Bankastarfsemi sem slík losar reyndar lítið magn af gróðurhúsalofttegundum. Hin raunverulegu áhrif sem bankar geta haft er í gegnum lána- og eignasöfn. Árið 2019 tók Landsbankinn þátt í að þróa loftslagsmæli undir merkjum PCAF (Partnership for Carbon Accounting Financials) sem gerir fjármálafyrirtækjum kleift að mæla og greina frá kolefnislosun frá lána- og eignasöfnum. Bankinn gerði þetta að eigin frumkvæði og án þess að nokkrar reglur eða opinberar kröfur um slíka upplýsingagjöf hefðu tekið gildi. Tveimur árum síðar birtum við niðurstöður um útblásturinn í fyrsta skipti, fyrst íslenskra fjármálafyrirtækja. Á grundvelli þessara gagna getum við sett okkur markmið, mælt árangurinn og komið auga á tækifæri til að gera betur. Nú er svo komið að kröfur Evrópusambandsins um upplýsingagjöf fjármálafyrirtækja í loftslagsmálum snúa bæði að því að meta og greina umbreytingar- og raunlæga áhættu af völdum loftslagsbreytinga, ásamt því að meta lána- og eignasöfn. Til þess að meta umbreytingar- og raunlæga áhættu er stuðst við aðferðarfræði TCFD (e. Task force for climate related financial disclosure) en fjármálafyrirtæki nýta að miklu leiti PCAF-gögn við notkun hennar. Þannig hefur verkefni sem unnið var af þeirri hugsjón að ná að meta á samræmdan hátt kolefnislosun frá lána- og eignasöfnum fjármálafyrirtækja, orðið eitt af undirstöðuatriðum þess að uppfylla upplýsingaskyldu Evrópusambandsins um mat á loftslagsáhættu. Mælingar eru grundvöllur að árangri Samkomulagið á COP15 varðar ekki bara aðgerðir sem stjórnvöld geta gripið heldur var líka m.a. samið um að stór og fjölþjóðleg fyrirtæki greini frá áhættu sem þau standa frammi fyrir vegna hnignunar lífríkisins og hvaða áhrif fyrirtækin sjálf hafa á líffræðilega fjölbreytni. Gangi þetta eftir mun það vafalaust hafa mikið að segja og þess verður örugglega ekki langt að bíða þar til þessar reglur muni ná til fleiri fyrirtækja en bara þeirra allra stærstu. Vandinn er samt sá að rétt eins og varðandi loftslagmálin á sínum tíma, þá liggur ekki fyrir samræmdur mælikvarði um hvernig eigi að mæla áhrif fyrirtækja á líffræðilega fjölbreytni - ekki ennþá, það er að segja. Nú er unnið að því að útbúa slíkan mælikvarða fyrir fjármálafyrirtæki og eru þar að verki systursamtök PCAF – sem ég talaði um hér að ofan – en þau heita PBAF (Partnership for Biodiversity Accounting Financials). Þetta hljómar kannski ekki mjög spennandi en það er það nú samt. Staðreyndin er nefnilega sú að ef fjármálafyrirtæki – eða önnur fyrirtæki – geta ekki mælt með samræmdum hætti hvaða áhrif þau hafa á umhverfið, hvort sem um er að ræða loftslagsmál eða líffræðilega fjölbreytni, þá munum við ekki ná nægilega góðum árangri. Þá er ekki hægt að bera fyrirtæki saman, vega og meta hvaða umhverfisáhrif þau hafa, hvort þau stuðli að betri heimi eða verri. Og þá er ekki heldur hægt að taka upplýstar ákvarðanir um hvert maður á að beina viðskiptunum sínum eða fjárfestingum. Höfundur er sjálfbærnistjóri Landsbankans. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsbankinn Íslenskir bankar Loftslagsmál Loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna (COP) Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Sjá meira
Fréttirnar sem bárust frá COP15-fundinum í Montreal í vikunni um aðgerðir til að verja líffræðilega fjölbreytni eru sannarlega ánægjulegar. Markmiðin eru metnaðarfull en þau snúast um að vernda, viðhalda og endurheimta vistkerfi, koma í veg fyrir frekari útdauða tegunda og viðhalda líffræðilegum fjölbreytileika. Meðal annarra markmiða er að stuðla að sjálfbærri notkun á líffræðilegum auðlindum og að sjá til þess að búsvæði tegunda sem mannkynið nýtir geti staðið undir sér en hnigni ekki vegna ofnýtingar og mengunar. Samkvæmt samkomulaginu ætla um 190 ríki að vernda 30% af landi og hafsvæðum jarðar fyrir árið 2030. Hvað verður um villta fiskistofna? En hvaða máli skiptir þetta fyrir banka eins og Landsbankann, þar sem ég starfa? Svarið er: Heilmiklu! Líffræðileg fjölbreytni er nefnilega grundvallaratriði í efnahagslegri velferð Íslendinga eins og annarra jarðarbúa. Um helmingur landsframleiðslu heimsins byggist á nýtingu á náttúrugæðum, samkvæmt mati Sameinuðu þjóðanna. Það er líka auðvelt að færa rök fyrir því að við Íslendingar, sem reiðum okkur í miklum mæli á veiðar úr villtum fiskistofnum, eigum enn meira undir því að tryggja líffræðilega fjölbreytni en flestar aðrar þjóðir. Ef við grípum ekki til aðgerða til að draga úr mengun og sóun sem allra fyrst mun það koma niður á okkur öllum, ekki síst vegna efnahagslegra afleiðinga af völdum hlýnunar jarðar og minni náttúrugæða. Frumkvæðisvinna myndar grunn að regluverkinu Samkomulagið á COP15-fundinum í Montreal hefur vakið töluverða athygli og beint sjónum heimsbyggðarinnar að mikilvægi líffræðilegrar fjölbreytni. Á undanförnum árum hefur aðaláherslan í umhverfisvernd verið á loftslagsmálin, að gefnu tilefni. Bankar og fjármálafyrirtæki hafa þar mjög mikilvægu hlutverki að gegna, enda mun seint nást árangur í loftslagsmálum nema fjármagni verði beint á rétta staði. Bankastarfsemi sem slík losar reyndar lítið magn af gróðurhúsalofttegundum. Hin raunverulegu áhrif sem bankar geta haft er í gegnum lána- og eignasöfn. Árið 2019 tók Landsbankinn þátt í að þróa loftslagsmæli undir merkjum PCAF (Partnership for Carbon Accounting Financials) sem gerir fjármálafyrirtækjum kleift að mæla og greina frá kolefnislosun frá lána- og eignasöfnum. Bankinn gerði þetta að eigin frumkvæði og án þess að nokkrar reglur eða opinberar kröfur um slíka upplýsingagjöf hefðu tekið gildi. Tveimur árum síðar birtum við niðurstöður um útblásturinn í fyrsta skipti, fyrst íslenskra fjármálafyrirtækja. Á grundvelli þessara gagna getum við sett okkur markmið, mælt árangurinn og komið auga á tækifæri til að gera betur. Nú er svo komið að kröfur Evrópusambandsins um upplýsingagjöf fjármálafyrirtækja í loftslagsmálum snúa bæði að því að meta og greina umbreytingar- og raunlæga áhættu af völdum loftslagsbreytinga, ásamt því að meta lána- og eignasöfn. Til þess að meta umbreytingar- og raunlæga áhættu er stuðst við aðferðarfræði TCFD (e. Task force for climate related financial disclosure) en fjármálafyrirtæki nýta að miklu leiti PCAF-gögn við notkun hennar. Þannig hefur verkefni sem unnið var af þeirri hugsjón að ná að meta á samræmdan hátt kolefnislosun frá lána- og eignasöfnum fjármálafyrirtækja, orðið eitt af undirstöðuatriðum þess að uppfylla upplýsingaskyldu Evrópusambandsins um mat á loftslagsáhættu. Mælingar eru grundvöllur að árangri Samkomulagið á COP15 varðar ekki bara aðgerðir sem stjórnvöld geta gripið heldur var líka m.a. samið um að stór og fjölþjóðleg fyrirtæki greini frá áhættu sem þau standa frammi fyrir vegna hnignunar lífríkisins og hvaða áhrif fyrirtækin sjálf hafa á líffræðilega fjölbreytni. Gangi þetta eftir mun það vafalaust hafa mikið að segja og þess verður örugglega ekki langt að bíða þar til þessar reglur muni ná til fleiri fyrirtækja en bara þeirra allra stærstu. Vandinn er samt sá að rétt eins og varðandi loftslagmálin á sínum tíma, þá liggur ekki fyrir samræmdur mælikvarði um hvernig eigi að mæla áhrif fyrirtækja á líffræðilega fjölbreytni - ekki ennþá, það er að segja. Nú er unnið að því að útbúa slíkan mælikvarða fyrir fjármálafyrirtæki og eru þar að verki systursamtök PCAF – sem ég talaði um hér að ofan – en þau heita PBAF (Partnership for Biodiversity Accounting Financials). Þetta hljómar kannski ekki mjög spennandi en það er það nú samt. Staðreyndin er nefnilega sú að ef fjármálafyrirtæki – eða önnur fyrirtæki – geta ekki mælt með samræmdum hætti hvaða áhrif þau hafa á umhverfið, hvort sem um er að ræða loftslagsmál eða líffræðilega fjölbreytni, þá munum við ekki ná nægilega góðum árangri. Þá er ekki hægt að bera fyrirtæki saman, vega og meta hvaða umhverfisáhrif þau hafa, hvort þau stuðli að betri heimi eða verri. Og þá er ekki heldur hægt að taka upplýstar ákvarðanir um hvert maður á að beina viðskiptunum sínum eða fjárfestingum. Höfundur er sjálfbærnistjóri Landsbankans.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar