Forvirkar rannsóknarheimildir Björn Leví Gunnarsson skrifar 30. september 2022 16:21 Ég hlustaði á hv. þingmann í spjallþáttum helgarinnar í sjónvarpsstöðvum og útvarpsstöðvum og síðan í fréttatíma þar sem farið var mjög frjálslega með allar staðreyndir í þessu máli. Það er alvarlegt þegar þingmenn taka til máls og hafa ekki kynnt sér málið betur en raun ber vitni eða eru vísvitandi að tala í þessa átt.” Svona byrjar dómsmálaráðherra svar sitt við fyrirspurn Þórhildar Sunnu Ævarsdóttur um forvirkar rannsóknarheimildir lögreglu og hvort það þurfi ekki að efla eftirlit með störfum lögreglu fyrst. Í seinna svari sínu leggur dómsmálaráðherra Þórhildi Sunnu orð í munn og ásakar hana um dylgjur þess vegna. Þórhildur Sunna vísar í umfjöllun ráðherra sjálfs um ósk hans til þess að auka eftirlitsheimildir lögreglu. Sú ósk ráðherra er mjög vel skjalfest í viðtölum og í samráðsgátt stjórnvalda. Orðrétt segir ráðherra að: „Lögreglan hefur varað við þessu mjög lengi. Til þess að lögreglan geti haldið uppi eðlilegu samstarfi við lögregluyfirvöld erlendis þarf hún víðtækari heimildir til að geta fylgst með mögulegum brotamönnum“. Einnig segir ráðherra að: „Heimildir lögreglu eru í dag mjög takmarkaðar, þær miðast við að grunur sé um ákveðið brot.” Í samráðsgátt er sú útgáfa af frumvarpinu sem dómsmálaráðherra óskar eftir umsögnum um og eru markmið frumvarpsins sögð vera: “að skýra heimildir lögreglu til að grípa til aðgerða í þágu afbrotavarna, einkum hvað varðar afbrot eða athafnir sem raskað geta öryggi borgaranna og ríkisins, afbrot sem tengjast skipulagðri brotastarfsemi og afbrot sem framin eru á netinu”. Það er því mjög stór spurning hver er að snúa hverju á hvolf í þessari umræðu, hvort það sé ekki einmitt ráðherra sjálfur sem getur ekki gengist við því sem hans eigið frumvarp segir, en frumvarpið bætir ýmsu við í vopnabúr lögreglunnar: * Aukinn vopnaburður: “Lögreglustjórar geta gefið fyrirmæli um að lögreglumenn skuli vopnast í samræmi við reglur þar um” * Almenn heimild til þess að njósna um netnotkun fólks: “Í því skyni að stemma stigu við afbrotum er lögreglu heimilt að nýta, þ.m.t. til greiningar, allar þær upplýsingar sem hún býr yfir eða aflar við framkvæmd almennra löggæslustarfa og frumkvæðisverkefna, þar á meðal samskipti við uppljóstrara, eftirlit á almannafæri og vöktun vefsíðna sem opnar eru almenningi.” * Víðtæk heimild til eftirlits: “Hafi lögregla upplýsingar um að tiltekinn einstaklingur eða hópur einstaklinga hafi tengsl við skipulagða brotastarfsemi eða af þeim kunni að stafa sérgreind hætta fyrir almannaöryggi er lögreglu heimilt að hafa eftirlit með viðkomandi” Frumvarpið er ekkert rosalega fyrirferðamikið, það eru heilar fimm greinar og fimmtán blaðsíður í heild. Það tekur tiltölulega stuttan tíma að lesa þessar tillögur ráðherra. Þetta eru staðreyndir málsins, beint úr frumvarpi ráðherra. Spyrjum okkur þá, viljum við ekki einmitt að lögreglan hafi víðtækar heimildir til þess að fylgjast með fólki með tengsl við skipulagða brotastarfsemi? Það hljómar ekkert hættulegt fyrir almenna borgara, er það? Svarið við því er tvíþætt, í fyrsta lagi þýðir það ekki sjálfkrafa að svarið við skipulagðri glæpastarfsemi sé að lögreglan fari í eitthvað vopnakapphlaup. Rannsóknir hafa sýnt að aukinn vopnaburður lögreglu eykur ofbeldi. Þetta er vel þekkt fyrirbæri sem heitir vopnaáhrif (e. weapons effect). Í öðru lagi er heimildin til þess að vakta vefsíður og viðhafa eftirlit með fólki á almannafæri ekki með neinum fyrirvörum um skipulagða glæpastarfsemi. Hér er nauðsynlegt að hafa í huga að slíkar eftirlitsheimildir eru yfirleitt frekar notaðar gegn jaðarsettum hópum og leiðir til enn frekari jaðarsetningar. En hvað með ef almennu eftirlitsheimildirnar væru teknar úr frumvarpinu og eftir stæði baraeftirlit með fólki með tengsl við skipulagða glæpastarfsemi, væri það þá í lagi? Nei, nefnilega ekki. Lögreglan. Við eigum að gera ráð fyrir mistökum, þannig verðum við einmitt betri í að koma í veg fyrir þau. Þess vegna spyr Þórhildur Sunna hvort það verði ekki að koma á eftirliti með störfum lögreglunnar fyrst, áður en við ræðum mögulegar auknar valdheimildir lögreglu. Í umfjöllun málsins á undanförnum dögum hefur dómsmálaráðherra hins vegar sagt að þetta aukna eftirlit sé í frumvarpinu og endurtók það í lok svars síns á þingi með því að segja: “við þurfum að auka eftirlit með störfum lögreglu. Það verður vel útfært í þessu frumvarpi og öll sú starfsemi verður styrkt.” Píratar hafa lengi barist fyrir sjálfstæðu ytra eftirliti með störfum lögreglu og þó einhverri nefnd hafi verið komið á, með símatíma á milli 10 og 11 á virkum dögum, er enn langt í land með að ná nágrannaþjóðum okkar í þeim málum, þrátt fyrir ýmis orð ráðamanna … eins og þetta svar dómsmálaráðherra. Staðreyndir málsins eru hins vegar að í frumvarpsdrögum ráðherra er eftirlitið í formi tilkynningaskyldu lögreglu til þessarar svokölluðu eftirlitsnefndar. Tilkynningarskyldu en ekki eftirlitsskyldu. Frumvarpsdrögin segja: “Sé eftirliti skv. 2. mgr. 15. gr. a. hætt án þess að grunur sé um afbrot skal lögregla tilkynna nefnd um eftirlit með lögreglu um aðgerðina eins fljótt og unnt er […] eftirlit með einstaklingi hafi verið viðhaft að ósekju getur nefndin beint því til lögreglustjóra að tilkynna viðkomandi um að hann hafi sætt eftirliti.” Hér er gott að hafa í huga að nafnlaus ábending dugar lögreglu sem rökstuðningur um að grunur sé um afbrot. Ég skil það mjög vel að lögreglan þurfi heimildir til þess að fylgjast með fólki sem er tengt skipulagðri glæpastarfsemi vegna ábendinga frá samstarfsaðilum í Evrópu og annarsstaðar. Gagnrýnin á þetta frumvarp snýst ekki um nauðsyn þess. Gagnrýnin snýst um að tilefnið er notað til þess að gera úlfalda úr mýflugu og mun víðtækari heimild er gefin í lögum en nauðsyn er til, einmitt án viðeigandi varúðarráðstafanna vegna mögulegrar misbeitingar. Í víðara samhengi þurfum við að spyrja okkur hvort fyrri ákvarðanir löggjafans hafa einmitt ekki valdið þessum vanda. Skipulögð glæpastarfsemi er til vegna þess að vímuefni og vændi eru gerð ólögleg. Þar er verið að skipta einum vanda, fíkn og nauðung fyrir annan vanda - skipulagða glæpastarfsemi. En skipulagðri glæpastarfsemi fylgir einnig fíkn og nauðung og mun meira ofbeldi að auki. Fíknin hvarf ekki þegar hún var gerð ólögleg. Vændið ekki heldur. Við fengum lög um þessi mál og sem afleiðingu af þeim, skipulagða og vopnvædda glæpastarfsemi. Er ekki kominn tími til þess að finna aðrar lausnir?Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Lögreglan Alþingi Mest lesið Má endalaust vera níðingur!! Arna Magnea Danks Skoðun „Fór í útkall“ Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon Skoðun Krefjandi tímar í veitingageiranum Einar Bárðarson Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu Skoðun Silfurfat Samfylkingarinnar Helgi Áss Grétarsson Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Blóðmerar - skeytingarleysi hinna þriggja valda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Krefjandi tímar í veitingageiranum Einar Bárðarson skrifar Skoðun Má endalaust vera níðingur!! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Silfurfat Samfylkingarinnar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Véfréttir og villuljós Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun „Fór í útkall“ Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir skrifar Skoðun Fjölþátta ógnarstjórn Högni Elfar Gylfason skrifar Skoðun Verjum mikilvæga starfsemi Ljóssins Guðbjörg Jónsdóttir,Helga Tryggvadóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun ,,Mig langar svo bara að geta kennt þessum 25 börnum“ Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Mér kvíðir slæm íslenska ungmenna Elín Karlsdóttir skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin stefnir í gjaldþrot!! Helgi Sigurður Haraldsson skrifar Skoðun Læknaeiðurinn og dánaraðstoð: Hvað þýðir „að valda ekki skaða“? Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Takk Sigurður Ingi Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Krónan býr sig ekki til sjálf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stöndum saman fyrir íslenskan flugrekstur Bogi Nils Bogason skrifar Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvers virði er líf barns? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hvernig hljómar tilboðið einn fyrir þrjá? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Fyrrverandi lögreglumaður heyrir enn röddina Sigurður Árni Reynisson skrifar Sjá meira
Ég hlustaði á hv. þingmann í spjallþáttum helgarinnar í sjónvarpsstöðvum og útvarpsstöðvum og síðan í fréttatíma þar sem farið var mjög frjálslega með allar staðreyndir í þessu máli. Það er alvarlegt þegar þingmenn taka til máls og hafa ekki kynnt sér málið betur en raun ber vitni eða eru vísvitandi að tala í þessa átt.” Svona byrjar dómsmálaráðherra svar sitt við fyrirspurn Þórhildar Sunnu Ævarsdóttur um forvirkar rannsóknarheimildir lögreglu og hvort það þurfi ekki að efla eftirlit með störfum lögreglu fyrst. Í seinna svari sínu leggur dómsmálaráðherra Þórhildi Sunnu orð í munn og ásakar hana um dylgjur þess vegna. Þórhildur Sunna vísar í umfjöllun ráðherra sjálfs um ósk hans til þess að auka eftirlitsheimildir lögreglu. Sú ósk ráðherra er mjög vel skjalfest í viðtölum og í samráðsgátt stjórnvalda. Orðrétt segir ráðherra að: „Lögreglan hefur varað við þessu mjög lengi. Til þess að lögreglan geti haldið uppi eðlilegu samstarfi við lögregluyfirvöld erlendis þarf hún víðtækari heimildir til að geta fylgst með mögulegum brotamönnum“. Einnig segir ráðherra að: „Heimildir lögreglu eru í dag mjög takmarkaðar, þær miðast við að grunur sé um ákveðið brot.” Í samráðsgátt er sú útgáfa af frumvarpinu sem dómsmálaráðherra óskar eftir umsögnum um og eru markmið frumvarpsins sögð vera: “að skýra heimildir lögreglu til að grípa til aðgerða í þágu afbrotavarna, einkum hvað varðar afbrot eða athafnir sem raskað geta öryggi borgaranna og ríkisins, afbrot sem tengjast skipulagðri brotastarfsemi og afbrot sem framin eru á netinu”. Það er því mjög stór spurning hver er að snúa hverju á hvolf í þessari umræðu, hvort það sé ekki einmitt ráðherra sjálfur sem getur ekki gengist við því sem hans eigið frumvarp segir, en frumvarpið bætir ýmsu við í vopnabúr lögreglunnar: * Aukinn vopnaburður: “Lögreglustjórar geta gefið fyrirmæli um að lögreglumenn skuli vopnast í samræmi við reglur þar um” * Almenn heimild til þess að njósna um netnotkun fólks: “Í því skyni að stemma stigu við afbrotum er lögreglu heimilt að nýta, þ.m.t. til greiningar, allar þær upplýsingar sem hún býr yfir eða aflar við framkvæmd almennra löggæslustarfa og frumkvæðisverkefna, þar á meðal samskipti við uppljóstrara, eftirlit á almannafæri og vöktun vefsíðna sem opnar eru almenningi.” * Víðtæk heimild til eftirlits: “Hafi lögregla upplýsingar um að tiltekinn einstaklingur eða hópur einstaklinga hafi tengsl við skipulagða brotastarfsemi eða af þeim kunni að stafa sérgreind hætta fyrir almannaöryggi er lögreglu heimilt að hafa eftirlit með viðkomandi” Frumvarpið er ekkert rosalega fyrirferðamikið, það eru heilar fimm greinar og fimmtán blaðsíður í heild. Það tekur tiltölulega stuttan tíma að lesa þessar tillögur ráðherra. Þetta eru staðreyndir málsins, beint úr frumvarpi ráðherra. Spyrjum okkur þá, viljum við ekki einmitt að lögreglan hafi víðtækar heimildir til þess að fylgjast með fólki með tengsl við skipulagða brotastarfsemi? Það hljómar ekkert hættulegt fyrir almenna borgara, er það? Svarið við því er tvíþætt, í fyrsta lagi þýðir það ekki sjálfkrafa að svarið við skipulagðri glæpastarfsemi sé að lögreglan fari í eitthvað vopnakapphlaup. Rannsóknir hafa sýnt að aukinn vopnaburður lögreglu eykur ofbeldi. Þetta er vel þekkt fyrirbæri sem heitir vopnaáhrif (e. weapons effect). Í öðru lagi er heimildin til þess að vakta vefsíður og viðhafa eftirlit með fólki á almannafæri ekki með neinum fyrirvörum um skipulagða glæpastarfsemi. Hér er nauðsynlegt að hafa í huga að slíkar eftirlitsheimildir eru yfirleitt frekar notaðar gegn jaðarsettum hópum og leiðir til enn frekari jaðarsetningar. En hvað með ef almennu eftirlitsheimildirnar væru teknar úr frumvarpinu og eftir stæði baraeftirlit með fólki með tengsl við skipulagða glæpastarfsemi, væri það þá í lagi? Nei, nefnilega ekki. Lögreglan. Við eigum að gera ráð fyrir mistökum, þannig verðum við einmitt betri í að koma í veg fyrir þau. Þess vegna spyr Þórhildur Sunna hvort það verði ekki að koma á eftirliti með störfum lögreglunnar fyrst, áður en við ræðum mögulegar auknar valdheimildir lögreglu. Í umfjöllun málsins á undanförnum dögum hefur dómsmálaráðherra hins vegar sagt að þetta aukna eftirlit sé í frumvarpinu og endurtók það í lok svars síns á þingi með því að segja: “við þurfum að auka eftirlit með störfum lögreglu. Það verður vel útfært í þessu frumvarpi og öll sú starfsemi verður styrkt.” Píratar hafa lengi barist fyrir sjálfstæðu ytra eftirliti með störfum lögreglu og þó einhverri nefnd hafi verið komið á, með símatíma á milli 10 og 11 á virkum dögum, er enn langt í land með að ná nágrannaþjóðum okkar í þeim málum, þrátt fyrir ýmis orð ráðamanna … eins og þetta svar dómsmálaráðherra. Staðreyndir málsins eru hins vegar að í frumvarpsdrögum ráðherra er eftirlitið í formi tilkynningaskyldu lögreglu til þessarar svokölluðu eftirlitsnefndar. Tilkynningarskyldu en ekki eftirlitsskyldu. Frumvarpsdrögin segja: “Sé eftirliti skv. 2. mgr. 15. gr. a. hætt án þess að grunur sé um afbrot skal lögregla tilkynna nefnd um eftirlit með lögreglu um aðgerðina eins fljótt og unnt er […] eftirlit með einstaklingi hafi verið viðhaft að ósekju getur nefndin beint því til lögreglustjóra að tilkynna viðkomandi um að hann hafi sætt eftirliti.” Hér er gott að hafa í huga að nafnlaus ábending dugar lögreglu sem rökstuðningur um að grunur sé um afbrot. Ég skil það mjög vel að lögreglan þurfi heimildir til þess að fylgjast með fólki sem er tengt skipulagðri glæpastarfsemi vegna ábendinga frá samstarfsaðilum í Evrópu og annarsstaðar. Gagnrýnin á þetta frumvarp snýst ekki um nauðsyn þess. Gagnrýnin snýst um að tilefnið er notað til þess að gera úlfalda úr mýflugu og mun víðtækari heimild er gefin í lögum en nauðsyn er til, einmitt án viðeigandi varúðarráðstafanna vegna mögulegrar misbeitingar. Í víðara samhengi þurfum við að spyrja okkur hvort fyrri ákvarðanir löggjafans hafa einmitt ekki valdið þessum vanda. Skipulögð glæpastarfsemi er til vegna þess að vímuefni og vændi eru gerð ólögleg. Þar er verið að skipta einum vanda, fíkn og nauðung fyrir annan vanda - skipulagða glæpastarfsemi. En skipulagðri glæpastarfsemi fylgir einnig fíkn og nauðung og mun meira ofbeldi að auki. Fíknin hvarf ekki þegar hún var gerð ólögleg. Vændið ekki heldur. Við fengum lög um þessi mál og sem afleiðingu af þeim, skipulagða og vopnvædda glæpastarfsemi. Er ekki kominn tími til þess að finna aðrar lausnir?Höfundur er þingmaður Pírata.
Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir Skoðun
Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir Skoðun
Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu Skoðun
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálabylting: Gervigreind og táknvæðing fyrir almenning Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir skrifar
Skoðun Verjum mikilvæga starfsemi Ljóssins Guðbjörg Jónsdóttir,Helga Tryggvadóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar
Skoðun ,,Gallaður" hundur - söluhluturinn hundur - um úrskurð Kærunefndar vöru- og þjónustukaupa Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Fyrst heimsfaraldur, svo náttúruhamfarir, þá gjaldþrot og nú verkföll! Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar
Opið bréf til Jóhanns Páls Jóhannssonar umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra Kolbrún Georgsdóttir Skoðun
Dagur náms- og starfsráðgjafar 2025: Faglegur stuðningur sem skiptir máli – fyrir einstaklinga og samfélagið Jónína Kárdal,Svandís Sturludóttir Skoðun
Um pólitík óttans, öryggisvæðingu fólksflótta og hina ICElensku varðhaldsstöð Sema Erla Serdaroglu Skoðun