Víxlhækkanir vaxta og verðlags Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. ágúst 2022 15:01 Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Efnahagsmál Verðlag Seðlabankinn Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins.
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar