Loftslagsvænni mjólkurframleiðsla Herdís Magna Gunnarsdóttir skrifar 1. júní 2022 08:01 Í dag er Alþjóðlegi mjólkurdagurinn haldinn hátíðlegur í 21. skipti um víða veröld. Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) stóð að stofnun dagsins og var tilgangur framtaksins að vekja athygli á og viðurkenna mikilvægi mjólkur, næringarlegan, félagslegan og efnahagslegan ávinning mjólkur og mjólkurafurða í heiminum en mjólkurframleiðsla styður við lífsafkomu eins milljarðs manna um veröld alla. Ákveðið þema er tekið fyrir á þessum hátíðlega degi mjólkurinnar hverju sinni og í ár er dagurinn tileinkaður þeim fjölmörgu verkefnum sem nú þegar eru í gangi í mjólkurframleiðslu heimsins til að hraða loftslagsaðgerðum og draga úr áhrifum loftslagsbreytinga. Þar ber helst að nefna orkuskiptin, þróun ýmissa fæðubótarefna fyrir nautgripi sem draga úr metanlosun úr meltingarvegi og að veita bændum ráðgjöf til að minnka losun á sínum búum. Kolefnishlutleysi fyrir 2040 Hröð þróun hefur verið síðustu ár í íslenskri mjólkurframleiðslu hvað varðar tækniframfarir, aðbúnað, fóðrun og kynbætur íslenskra mjólkurkúa. Kúabændur landsins hafa þannig náð að auka meðalframleiðslu á hverja kýr um 50% á síðustu 30 árum. Mjólkurkúm hefur fækkað um 20% á meðan framleiðslan hefur aukist um 43%. Færri kýr þarf því til að framleiða meiri mjólk og höfum við með því dregið úr losun nautgriparæktarinnar umtalsvert á síðustu árum en metanlosun frá meltingarvegi mjólkurkúa er langstærsti einstaki losunarþátturinn í losun mjólkurframleiðslunnar. Betur má ef duga skal því íslenskir kúabændur hafa sett sér það markmið að greinin verði kolefnishlutlaus eigi síðar en árið 2040 og árið 2020 var gefin út skýrsla um loftslagsmál í nautgriparækt með sjö skrefa aðgerðaráætlun til að ná þessu markmiði. Áætlunin er vel á veg komin og hefur m.a. falið í sér bætta gagnaskráningu og kaup á búnaði til að mæla metanlosun nautgripa á Íslandi. Búnaðurinn gerir okkur einnig kleift að athuga hvernig megi minnka losun með breyttri fóðrun kúa en verið er að þróa ýmis fæðubótaefni sem geta minnkað losun metans frá meltingarvegi nautgripa, þ.á m. efni sem unnið er úr þörungum. Nauðsynlegt er að loftslagsaðgerðir byggi á nákvæmum upplýsingum og þekkingu en íslenskir kúabændur eru einnig komnir af stað í raunverulegar aðgerðir. Loftslagsvænn landbúnaður Á síðasta ári hófu fyrstu kúabændurnir þáttöku í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður og nú í vor var opnað fyrir og auglýst eftir þátttöku fleiri nautgripabænda. Verkefnið hefur þróast hratt síðustu ár og fékk hvatningarviðurkenningu Reykjavíkurborgar og Festu á síðasta ári. Verkefnið tengir saman fjölmargar loftslagsaðgerðir og byggir á því að veita bændum ráðgjöf og fræðslu í loftslagsaðgerðum. Þátttökubú setja sér aðgerðaráætlun sem hentar hverju búi með það að marki að minnka losun og auka bindingu á hverju búi. Þess má einnig geta að nú þegar stundar fjöldi kúabænda skógrækt meðfram mjólkurframleiðslu og mun þeim að öllum líkindum fjölga á komandi árum. Erfðamengisúrval Íslenskir kúabændur hafa valið að verja stofn íslenska kúakynsins sem er einstakur á heimsvísu en býr þó ekki að sömu framleiðslugetu og bestu mjólkurkúakyn heimsins. Það er því afar mikilvægt fyrir okkur að stunda markvisst kynbótastarf. Eitt allra stærsta verkefni kúabænda á síðustu árum hefur verið innleiðing á svokölluðu Erfðamengisúrvali. Verkefnið felur í sér, í mjög einfölduðu máli, að greining á erfðamengi einstaklinga er notað til að reikna út kynbótamat þeirra, þ.e. hversu efnilegir þeir eru til framræktunar. Þannig verður öryggi kynbótamatsins meira, ættliðabilið styttra og erfðaframfarirnar bæði meiri og hraðari. Á þessu ári byrjuðu kúabændur sjálfir að taka sýni úr sínum kvígukálfum um leið og sett eru í þá eyrnamerki. Sýnin eru svo send með mjólkurbílnum og þeim komið þaðan áfram til arfgerðargreiningar hjá Matís. Við sjáum fram á að kynbótastarf í mjólkurframleiðslu muni taka stór og hröð skref fram á við á næstu árum. Talið er að ávinningur verkefnisins muni nema um 40 milljónum króna á ári í minnkuðum framleiðslukostnaði fyrir mjólkuriðnaðinn í heild. Aukin afköst og minni sóun leiða einnig af sér minni losun frá greininni og því má segja að innleiðing Erfðamengisúrvals sé ein stærsta loftslagsaðgerð íslenskrar mjólkurframleiðslu. Sællegar kýr úti á túni Íslenskir kúabændur láta sig umhverfið og loftslagsmál varða. Við eigum inni mikil tækifæri til að draga enn frekar úr losun og auka bindingu gróðurhúsalofttegunda en gott er að staldra við og minna okkur á hvað við höfum nú þegar gert. Við höfum nú þegar náð miklum árangri í minni losun með bættum afköstum og nýtingu, ráðist af stað í risa stór verkefni til að gera enn betur og unnið að raunverulegum loftslagsaðgerðum í mjólkurframleiðslu. Í tilefni alþjóðlega mjólkurdagsins verða íslenskir kúabændur virkir á samfélagsmiðlum. Fylgist með á instagram Bændasamtakanna þar sem kúabændur leyfa öðrum að skyggnast inní þeirra daglega líf, segja okkur m.a. frá þeim aðgerðum sem þeir hafa stigið í átt að loftslagsvænni landbúnaði og auðvitað sjáum við sællegar kýr úti á túni. Gleðilegan alþjóðlegan mjólkurdag! Höfundur er varaformaður Bændasamtaka Íslands og formaður Búgreinadeildar nautgripabænda í BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Mest lesið Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Ég kýs mælskan og mannlegan leiðtoga sem rektor Engilbert Sigurðsson Skoðun Eigandinn smánaður Sigurjón Þórðarson Skoðun VR á krossgötum - félagsmenn verða að hafna sundrungu Harpa Sævarsdóttir Skoðun Bakpokinn sem þyngist þegar á brattann sækir Gunnar Úlfarsson Skoðun Að kenna eða ekki kenna Helga Margrét Marzellíusardóttir Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir Skoðun Sólarhringur til stefnu Flosi Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Sjá meira
Í dag er Alþjóðlegi mjólkurdagurinn haldinn hátíðlegur í 21. skipti um víða veröld. Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) stóð að stofnun dagsins og var tilgangur framtaksins að vekja athygli á og viðurkenna mikilvægi mjólkur, næringarlegan, félagslegan og efnahagslegan ávinning mjólkur og mjólkurafurða í heiminum en mjólkurframleiðsla styður við lífsafkomu eins milljarðs manna um veröld alla. Ákveðið þema er tekið fyrir á þessum hátíðlega degi mjólkurinnar hverju sinni og í ár er dagurinn tileinkaður þeim fjölmörgu verkefnum sem nú þegar eru í gangi í mjólkurframleiðslu heimsins til að hraða loftslagsaðgerðum og draga úr áhrifum loftslagsbreytinga. Þar ber helst að nefna orkuskiptin, þróun ýmissa fæðubótarefna fyrir nautgripi sem draga úr metanlosun úr meltingarvegi og að veita bændum ráðgjöf til að minnka losun á sínum búum. Kolefnishlutleysi fyrir 2040 Hröð þróun hefur verið síðustu ár í íslenskri mjólkurframleiðslu hvað varðar tækniframfarir, aðbúnað, fóðrun og kynbætur íslenskra mjólkurkúa. Kúabændur landsins hafa þannig náð að auka meðalframleiðslu á hverja kýr um 50% á síðustu 30 árum. Mjólkurkúm hefur fækkað um 20% á meðan framleiðslan hefur aukist um 43%. Færri kýr þarf því til að framleiða meiri mjólk og höfum við með því dregið úr losun nautgriparæktarinnar umtalsvert á síðustu árum en metanlosun frá meltingarvegi mjólkurkúa er langstærsti einstaki losunarþátturinn í losun mjólkurframleiðslunnar. Betur má ef duga skal því íslenskir kúabændur hafa sett sér það markmið að greinin verði kolefnishlutlaus eigi síðar en árið 2040 og árið 2020 var gefin út skýrsla um loftslagsmál í nautgriparækt með sjö skrefa aðgerðaráætlun til að ná þessu markmiði. Áætlunin er vel á veg komin og hefur m.a. falið í sér bætta gagnaskráningu og kaup á búnaði til að mæla metanlosun nautgripa á Íslandi. Búnaðurinn gerir okkur einnig kleift að athuga hvernig megi minnka losun með breyttri fóðrun kúa en verið er að þróa ýmis fæðubótaefni sem geta minnkað losun metans frá meltingarvegi nautgripa, þ.á m. efni sem unnið er úr þörungum. Nauðsynlegt er að loftslagsaðgerðir byggi á nákvæmum upplýsingum og þekkingu en íslenskir kúabændur eru einnig komnir af stað í raunverulegar aðgerðir. Loftslagsvænn landbúnaður Á síðasta ári hófu fyrstu kúabændurnir þáttöku í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður og nú í vor var opnað fyrir og auglýst eftir þátttöku fleiri nautgripabænda. Verkefnið hefur þróast hratt síðustu ár og fékk hvatningarviðurkenningu Reykjavíkurborgar og Festu á síðasta ári. Verkefnið tengir saman fjölmargar loftslagsaðgerðir og byggir á því að veita bændum ráðgjöf og fræðslu í loftslagsaðgerðum. Þátttökubú setja sér aðgerðaráætlun sem hentar hverju búi með það að marki að minnka losun og auka bindingu á hverju búi. Þess má einnig geta að nú þegar stundar fjöldi kúabænda skógrækt meðfram mjólkurframleiðslu og mun þeim að öllum líkindum fjölga á komandi árum. Erfðamengisúrval Íslenskir kúabændur hafa valið að verja stofn íslenska kúakynsins sem er einstakur á heimsvísu en býr þó ekki að sömu framleiðslugetu og bestu mjólkurkúakyn heimsins. Það er því afar mikilvægt fyrir okkur að stunda markvisst kynbótastarf. Eitt allra stærsta verkefni kúabænda á síðustu árum hefur verið innleiðing á svokölluðu Erfðamengisúrvali. Verkefnið felur í sér, í mjög einfölduðu máli, að greining á erfðamengi einstaklinga er notað til að reikna út kynbótamat þeirra, þ.e. hversu efnilegir þeir eru til framræktunar. Þannig verður öryggi kynbótamatsins meira, ættliðabilið styttra og erfðaframfarirnar bæði meiri og hraðari. Á þessu ári byrjuðu kúabændur sjálfir að taka sýni úr sínum kvígukálfum um leið og sett eru í þá eyrnamerki. Sýnin eru svo send með mjólkurbílnum og þeim komið þaðan áfram til arfgerðargreiningar hjá Matís. Við sjáum fram á að kynbótastarf í mjólkurframleiðslu muni taka stór og hröð skref fram á við á næstu árum. Talið er að ávinningur verkefnisins muni nema um 40 milljónum króna á ári í minnkuðum framleiðslukostnaði fyrir mjólkuriðnaðinn í heild. Aukin afköst og minni sóun leiða einnig af sér minni losun frá greininni og því má segja að innleiðing Erfðamengisúrvals sé ein stærsta loftslagsaðgerð íslenskrar mjólkurframleiðslu. Sællegar kýr úti á túni Íslenskir kúabændur láta sig umhverfið og loftslagsmál varða. Við eigum inni mikil tækifæri til að draga enn frekar úr losun og auka bindingu gróðurhúsalofttegunda en gott er að staldra við og minna okkur á hvað við höfum nú þegar gert. Við höfum nú þegar náð miklum árangri í minni losun með bættum afköstum og nýtingu, ráðist af stað í risa stór verkefni til að gera enn betur og unnið að raunverulegum loftslagsaðgerðum í mjólkurframleiðslu. Í tilefni alþjóðlega mjólkurdagsins verða íslenskir kúabændur virkir á samfélagsmiðlum. Fylgist með á instagram Bændasamtakanna þar sem kúabændur leyfa öðrum að skyggnast inní þeirra daglega líf, segja okkur m.a. frá þeim aðgerðum sem þeir hafa stigið í átt að loftslagsvænni landbúnaði og auðvitað sjáum við sællegar kýr úti á túni. Gleðilegan alþjóðlegan mjólkurdag! Höfundur er varaformaður Bændasamtaka Íslands og formaður Búgreinadeildar nautgripabænda í BÍ.
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar