Ekki banna börnum að vera forvitin um kynfæri sín

Sigga Dögg gaf út bókina Kjaftað um kynlíf árið 2014 en í bókinni var mikil áhersla lögð á það að fræða og styðja við foreldra þegar kemur að kynfræðslu barna og unglinga. 

Vill hjálpa foreldrum að ræða við börnin sín

„Það er svo lítið til af fróðleik fyrir foreldra í þessum málum og því ákvað ég í raun að breyta bókinni minni Kjaftað um kynlíf í myndbönd og gera úr því rafrænt námskeið fyrir foreldra. 

Það er svo mikið af spurningum sem foreldrar vilja fá svör við og því fannst mér svo kjörið að bjóða upp á svona námskeið þar sem foreldrar geta frætt sig um þessi mál á sínum eigin tíma, alveg frá grunni.“

Við gerð bókarinnar Kjaftað um kynlíf tók Sigga Dögg meðal annars viðtal við barnasálfræðinginn Húgó Þórisson en hann lagði gífurlega áherslu á að styrkja foreldra í samskiptum og samtali við börn sín varðandi þessi mál. 

Námskeiðin Kjaftað um kynlíf eru flokkuð niður eftir aldurshópum barna en næstu fjórar vikur munu Makamál fjalla um algengar spurningar foreldra og efni tengt tilteknum aldurshópum.

Hvetur foreldra til að byrja samtalið snemma

Hver er ein algengasta spurningin sem þú færð frá foreldrum varðandi kynfræðslu og börn og unglinga?

„Hvenær á ég að byrja að tala við barnið mitt/unglinginn minn? Þetta er það sem allir foreldrar spyrja sig, alveg óháð því hvort barnið sé fjögurra ára eða fimmtán ára. Ég hvet alla til að byrja bara sem fyrst og byrja á því að leggja grunninn að opnum og fallegum samskiptum og skapa þetta örugga rými svo börnin þeirra geti leitað til þeirra með stór mál og smá,“ segir Sigga. 

Sigga segir mjög algengt að börn frá unga aldri séu forvitin um kynfæri sín, rétt eins og aðra líkamshluta og foreldrar geti oft á tíðum verið óöryggir hvernig þeir eigi að bregðast við þegar börn eru að uppgötva kynfæri, snerta og kanna líkama sinn. 

Það er okkar foreldranna að grípa ekki inn í og banna og skamma heldur bara kenna hvar má koma við kynfæri sín og auðvitað hreinlæti í kjölfarið. Kynfærin eru næmir staðir og þegar börn kanna kynfæri sín er það hluti af því að læra inn á líkama sinn og hvað lætur þeim líða vel. 

„Það að börn komi við kynfæri sín er hluti af því að róa og sefa eigið kerfi og til að fá ákveðna losun og útrás. Þannig eru kynfærin meðal annars hönnuð.“

Mikilvægt að foreldrar kenni börnum að setja og virða mörk

Hvað eru börn ung þegar þessi forvitni yfirleitt kviknar?

„Það er mjög misjafnt en mörgum börnum þykir mjög notalegt að vera smá ber að neðan við bleyjuskipti og svo við leikskólaaldurinn eru þau kannski farin að kanna kynfærin sín aðeins meira og vera forvitin um kynfæri jafnaldra sinna og jafnvel foreldra sinna. 

Hvaða foreldri kannast ekki við það að vera með barninu sínu inni á baði og fá yfir sig milljón spurningar um allt mögulegt um líkamann? Svo ef þú talar við leikskólakennara þá hafa þeir ofast heyrt margar sögur og pælingar frá börnum um þessi mál.“

Sigga segir mikilvægast að gera barninu grein fyrir því að það á sinn líkama og má kanna hann. Hún segir foreldra ekki þurfa að kenna börnum á líkama sinn heldur kenna þeim að setja eðlileg mörk og að þau viti að þetta sé þeirra líkami og aðrir eigi ekki að koma við kynfæri þeirra og þau ekki við kynfæri annarra.

Ef foreldri þarf sem dæmi að bera krem á kynfæri barn síns þá er eðlilegt að spyrja barn, sem getur gefið samþykki fyrir því, áður en krem er borið á kynfærin eða jafnvel leyfa því að bera kremið á sig sjálft.

Börn eigi ekki að upplifa feluleik tengdan kynfærum

Að gefa sér tíma til þess að útskýra fyrir börnunum, horfa í augun og vera til staðar, segir Sigga mikilvægt að allir foreldrar temji sér. 

„Gott er líka að taka það fram að kynfærin eru hluti af líkamanum en samt eitthvað sem hver og einn á með sér og það megi alltaf láta vita ef manni er illt eða finnst eitthvað skrýtið eða bara ef maður vill spyrja spurninga. Barnið á ekki að upplifa að það sé einhver feluleikur eða leyndarmál þegar kemur að kynfærunum.“

Er munur þarna á stelpum og strákum?

„Nei, í raun ekki, börn eru bara misforvitin en kynjamunurinn felst aðallega í því hvernig foreldrarnir bregðast við og þar fá stúlkur frekar skammir en strákar. Píkur þykja kannski frekar sóðalegar, ef svo má að orði komast, en typpi krúttleg.“

Tala saman en ekki banna og skamma

Foreldrar eiga oft á tíðum erfitt með að vita hvernig á að bregðast við í svona málum og segir Sigga eðlilegt að foreldrar viti ekki alltaf hvað sé réttast að gera og segja. 

Hvaða tilfinningar er algengt að foreldrar séu að kljást við þegar kemur að þessum málum?

„Skömm og ótta við að þetta sé óeðlilegt. Foreldrar eiga það til að spegla sig líka við eigin uppeldi og hvernig var komið fram við þau. Flestir hefðu svo heitt og innilega viljað fá heilbrigðara samtal um líkamann og kynfærin frá unga aldri frá fólkinu sem það bar mest traust til, foreldranna.“

Aðspurð um það hvernig best er fyrir foreldra að bregðast við segir Sigga mikilvægast að taka samtalið og leyfa allar spurningar.

Ekki skammast eða banna og ef barn vill koma við kynfærin sín að kenna þeim að þetta sé eitthvað sem við gerum í einrúmi, annað hvort inni í herbergi eða kannski í baði. Það má líka segja þeim að það sé eðlilegt að koma við kynfærin sín og að þykja það notalegt.

Á námskeiðunum tekur Sigga fyrir nokkrar spurningar sem hún hefur fengið frá foreldrum og svarar þeim. Hún segir oft erfitt fyrir foreldra að spyrja því oft á tíðum eru þetta viðkvæm málefni sem getur reynst fólki erfitt að koma í orð. 

Hér fyrir neðan er hægt að sjá dæmi um spurningar sem Sigga hefur fengið sendar frá foreldrum og svör hennar við þeim.