Erlent

Fleiri náttúruhamfarir, minni mannskaði en meira tjón

Kjartan Kjartansson skrifar
Karlamaður í vöðlum stendur í flóðavatni eftir fellibylinn Harvey anddyri húss síns í Houston. Harvey var fjórða stigs fellibylur þegar hann gekk á land. Eignatjónið er það mesta í veðurtengdum hamförum undanfarin fimmtíu ár.
Karlamaður í vöðlum stendur í flóðavatni eftir fellibylinn Harvey anddyri húss síns í Houston. Harvey var fjórða stigs fellibylur þegar hann gekk á land. Eignatjónið er það mesta í veðurtengdum hamförum undanfarin fimmtíu ár. Vísir/EPA

Þrefalt færri farist nú í náttúruhamförum en fyrir fimmtíu árum þrátt fyrir að veðurtengdar hörmungar hafi orðið tíðari á tímabilinu. Eignatjón af völdum náttúruhamfarar hefur hins vegar sjöfaldast.

Um fimmfalt fleiri náttúruhamfarir eins og þurrkar, óveður, flóð og hitabylgjur eiga sér nú stað en fyrir hálfri öld, samkvæmt nýrri skýrslu Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO) um afleiðingar veður-, loftslags- og vatnsöfga sem birt var í dag.

Ástæðurnar fyrir tíðari hamförum eru áhrif loftslagsbreytinga af völdum manna, auknar veðuröfgar og betri tilkynning um slíka atburði. Á milli 1970 og 2019 fórust rúmlega tvær milljónir manna í fleiri en ellefu þúsund skráðum hamförum á heimsvísu. Efnahagslega tjónið nam 3,6 biljónum (milljón milljónum) dollara, jafnvirði um 457 biljóna íslenskra króna.

Loftslags-, veður- og vatnsöfgar voru helmingur allra hamfara í heiminum á þessum fimmtíu árum samkvæmt skýrslunni og í þeim fórust 45% allra þeirra sem létust í hamförum og 74% af eignatjóninu. Meira en 91% dauðsfallanna í veðurtengdum hamförum áttu sér stað í þróunarríkjum.

Framförum í viðvörunum og hamfarastjórnun er þakkað að nærri því þrefalt færri farast nú í hamförunum en gerðu árið 1970. Á áttunda áratug síðustu aldar létust um 50.000 manns í veðurtengdum náttúruhamförum en innan við 20.000 á öðrum áratug þessarar aldar.

Lítil stúlka í flóttamannabúðum í Sómalíu árið 2017. Þurrkar í austanverðri Afríku frá 2016 til 2017 ollu matvælaskorti sem hrjáði milljónir manna.Vísir/EPA

Þrír fellibyljir á sama árinu ollu meira en þriðjungi tjónsins

Langmannskæðustu veðurtengdu náttúruhamfarir síðustu fimm áratuga voru þurrkar, sem grönduðu um 650.000 manns, og óveður sem urðu fleiri en 577.000 manns að bana. Þar á eftir ullu flóð hátt í 59.000 mannslátum og hitabylgjur rúmlega 55.800 dauðsföllum. Hitabeltislægðir ollu 38% mannskaða í náttúruhamförunum frá 1970 til 2019 en þurrkar 34%.

Hvað eignatjón varðaði voru óveður kostnaðarsömust. Tjónið af völdum þeirra nam um 521 milljarða dollara, jafnviði meira en 66.100 milljörðum íslenskra króna. Þar á eftir voru flóð sem ollu tjóni upp á um 115 milljarða dollara, jafnvirði um 14.600 milljarða íslenskra króna.

Eignatjónið hefur sjöfaldast frá 1970 og hafa orðið skemmdir upp á um 202 milljónir dollara að meðaltali á hverjum degi, jafnvirði um 25,6 milljarða íslenskra króna.

Þrjár af tíu kostnaðasömustu veðurtengdu hamförunum síðustu fimmtíu ára áttu sér stað árið 2017. Þá gengu þrír fellibyljir á land í Bandaríkjunum, Púertó Ríkó og eyjum í norðaustanverðu Karíbahafi á nokkurra mánaða tímabili. Saman ullu fellibyljirnir Harvey, María og Irma 35% af öllu eignatjóni sem varð í veðurtengdum hamförum í heiminum á hálfri öld.

Hitamælir sýnir 38°C í Róm á Ítalíu. Skæðar hitabylgjur sem gengur yfir Evrópu árin 2003 og 2010 ollu langmesta mannfalli allra náttúruhamfara í álfunni frá 1970.Vísir/EPA

Hitabylgjur langskæðastar í Evrópu

Þrátt fyrir að flóð og óveður væru algengustu veðurhamfarirnar í Evrópu á fimmtíu ára tímabilinu létust langsamlega flestir í hitabylgjum. Af þeim 158.400 sem fórust í hamförum í álfunni létust 93% í ofsahita, um 148.100 manns.

Tvær hitabylgjur sem gengu yfir 2003 og 2010 ollu saman 80% af öllum mannskaða í veðurhamförum á tímabilinu. Sú fyrri ein og sér olli 45% dauðsfallanna en um 72.200 manns fórust í fimmtán löndum. Samtals fórust tæplega 128.000 manns í hitabylgjunum tveimur.

Veðurhamfarnir ollu tjóni sem hljóðaði upp á 476,5 milljarða dollara á tímabilinu, jafnvirði um 60.500 milljarða króna.

Flest dauðsföll í veðurhamförum urðu í Asíu, um 47% allra þeirra sem létust í hamförum í heiminum á tímabilinu, og tæpur þriðjungur eignatjónsins varð þar. Óveður voru mannskæðustu hamfarirnar þar en flóð ollu mesta tjónina.

Í Afríku var rúmlega þriðjungur mannskaðans í hamförum frá 1970 en aðeins 1% eignatjónsins. Langflestir létust í alvarlegum þurrkum í Eþíópíu árið 1973 og 1983, samtals um 400.000 manns, í Mósambíl árið 1981 þar sem 100.000 manns fórust, og í Súdan árið 1983 þar sem um 150.000 manns dóu.

Hátt í helmingur eignatjónsins í veðurhamförum varð í Norður-Ameríku, fyrst og fremst af völdum óveðra. Hins vegar urðu aðeins um 4% af mannskaðanum þar. Um 38% alls eignatjóns sem varð í heiminum í veðurtengdum náttúruhamförum á tímabilinu varð í Bandaríkjunum einum og sér.

Meirihluti atburða undir sterkum áhrifum manna

Lengi hefur verið spáð að áframhaldandi hlýnun jarðar af völdum manna fylgdi vaxandi veðuröfgar eins og tíðari og skæðari hitabylgjur, þurrkar og flóð. Aukin vissa um þær afleiðingar kom fram í skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar sem kom út í síðasta mánuði.

Þá hefur rannsóknum á áhrifum loftslagsbreytinga á einstaka veðuratburði fleygt fram á allra síðustu árum. Þannig sýndu 62 af 77 aftakaatburðum sem áttu sér stað frá 2015 til 2017 sterk merki um áhrif manna. Hnattræn hlýnun gerði nærri því allar stærri hitabylgjur sem hafa orðið frá 2015 líklegri en annars hefði verið.

Í skýrslu WMO segir að erfiðara sé að rekja þurrka til manngerðrar hlýnunar en hitabylgjur. Náttúrulegur breytileiki stórra hringrása í lofthjúpnum og hafinu hafi of mikil áhrif til þess að hægt sé að greina áhrif loftslagsbreytinga á þurrka.

Þrátt fyrir það er talið að mikill þurrkur í Austur-Afríku frá 2016 til 2017 hafi orðið vegna hlýinda í vestanverðu Indlandshafi sem eru rakin að hluta til athafna manna.

Hærri sjávarstaða vegna hlýnunar jarðar hefur aukið áhrif hitabeltislægða og þar með ákefð flóða og afleiðinga þeirra. Fyrir vikið eru stórborgir á láglendi, óseyrar, strendur og eyjur í aukinni hættu víða um heim.

Áhrif manna sjást einnig í áköfum úrkomuatburðum, þar á meðal úrhellisúrkomu sem gekk yfir austanvert Kína í júní og júlí árið 2016 auk úrkomunnar sem fylgdi fellibylnum Harvey þegar hann gekk á land í Houston í Texas í Bandaríkjunum fyrir fjórum árum.


Tengdar fréttir

Sæjum árangur róttækra aðgerða fljótt en sumt væri breytt um ókomnar aldir

Árangur af því að draga hratt úr losun gróðurhúsalofttegunda yrði strax merkjanlegur í meðalhita jarðar innan tuttugu ára. Sumar loftslagsbreytingar héldu þó áfram í áratugi og jafnvel árþúsundir jafnvel þó að menn byrjuðu að fjarlægja gróðurhúsalofttegundir úr lofthjúpnum.

Telja hundruð til viðbótar hafa látist í hitabylgju

Þrefalt fleiri dauðsföll urðu þegar öflug hitabylgja gekk yfir norðvesturríki Bandaríkjanna í júní en yfirvöld hafa hafa rakið til hitans. Líklegt er að mannfallið í hitabylgjunni hafi því verið enn meira en greint hefur verið frá.

„Sturlun“ að halda óbreyttum takti í losun

Jafnvel þó að losun gróðurhúsalofttegunda nái toppi fyrir miðja öldina og dragist saman um helming fyrir lok hennar færi hnattræn hlýnun vel umfram mörk Parísarsamkomulagsins. Íslenskur loftslagsfræðingur segir það „sturlun“ að halda óbreyttum takti í losun.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×