Engin ástæða til að missa trú á bólusetningum Eiður Þór Árnason skrifar 24. júlí 2021 23:30 Kristjana Ásbjörnsdóttir, lektor í faraldsfræði við Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands. samsett Doktor í faraldsfræði segir að þrátt fyrir nýja bylgju kórónuveirufaraldursins sé alls engin ástæða til að missa trú á bólusetningum. Þvert á móti þurfi nú að leggja meiri áherslu á þær en áður. „Ég held að það megi alveg segja að við vonuðumst auðvitað til að smitstaðan liti betur út eftir að landið yrði opnað vegna þess að við höfum náð svo góðum árangri í bólusetningum,“ segir Kristjana Ásbjörnsdóttir, lektor í faraldsfræði við Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands. Þrátt fyrir varhugaverða þróun sé þó ekki hægt að draga þá ályktun að bóluefnin gagnist lítið í baráttunni við Covid-19. Mikilvægt sé að muna að bóluefnin hafi fyrst og fremst verið þróuð til að fyrirbyggja alvarleg veikindi og dauðsföll. Kristjana segir að hröð útbreiðsla síðustu daga hafi þó vissulega komið nokkuð á óvart. „Ég held að við höfum öll vonast til að bóluefnin myndu fyrirbyggja fleiri smit en þau líta út fyrir að gera. Ég vona að fólk missi ekki móðinn gagnvart bólusetningunni. Það er enn okkar besta og eina leið út úr þessu að sem allra flestir ákveði að sækja bólusetningu. Því meira smitandi sem afbrigðin eru því mikilvægara er að við náum sem hæstu hlutfalli.“ Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra kynnti nýjar samkomutakmarkanir í gær.Vísir/Vilhelm Betra að grípa strax inn í Aðspurð um þær samkomutakmarkanir sem stjórnvöld hafa kynnt til að bregðast við stöðu faraldursins segir Kristjana rökrétt að reyna grípa fyrr inn í en seinna. „Vegna þess að það er töf eftir að smit greinast þangað til að þessar alvarlegu afleiðingar koma fram á borð við spítalainnlagnir og alvarleg veikindi. Frekar en að bíða og sjá hvort þessi fyrsta stóra aukning muni skila sér í mikilli aukningu í spítalainnlögnum þá finnst mér mjög rökrétt að byrja á því að herða aftur aðgerðir. Ef það svo kemur í ljós að þessi smit skila sér ekki í mikilli spítalainnlagnabylgju seinna þá má alltaf endurskoða þetta og slaka á.“ Því lengur sem sé beðið með inngrip, því erfiðara sé að ná utan um fjölgun smita. Vonast er til að bóluefnin dragi úr alvarlegum afleiðingum sjúkdómsins en tölur frá Bandaríkjunum sýna að 99,2 prósent þeirra sem létust vegna Covid-19 í júní voru óbólusett. Stóra spurningin um hjarðónæmi Eftir að faraldurinn braust út snemma á síðasta ári hefur mikið verið rætt um mikilvægi þess að ná hjarðónæmi gegn kórónuveirunni. Kristjana segir að staðan hér og víða erlendis þar sem bólusetning er langt á veg komin blandist inn í langvarandi umræðu innan fræðanna um þýðingu þessa hugtaks. Bundnar eru vonir við að bólusetning eigi eftir að draga úr álagi á heilbrigðiskerfið.Landspítali/Þorkell „Hjarðónæmi byggir á því hversu smitandi tiltekinn smitsjúkdómur er svo því meira sem sjúkdómurinn er smitandi því hærra þarf ónæmið að vera í þýðinu til að veita hjarðónæmi.“ Til dæmis séu mislingar svo smitandi að talið er að það þurfi 93 prósent bólusetningarhlutfall til að koma í veg fyrir faraldur. Á meðan dugi 50 til 60 prósent fyrir suma aðra sjúkdóma. Kristjana segir að í tilviki Covid-19 sé hin svonefnda R0 tala, sem segir til um hversu marga sýktur einstaklingur smitar út frá sér, mjög á reiki. Bæði sé hún misjöfn eftir rannsóknum og virðist vera breytileg eftir einstaklingum. Hið margumtalaða delta-afbrigði, sem drífur faraldurinn nú áfram hér á landi, virðist svo vera meira smitandi en fyrri afbrigði. Það skekki stöðuna. Vonar að yngri börn verði bólusett „Þó við höfum verið að gera okkur vonir um að 60 til 70 prósent bólusetningahlutfall væri nóg til að ná hjarðónæmi þá er það ekki alveg svo einfalt að það sé einhver ein prósenta sem er hægt að stefna að,“ segir Kristjana. Mikilvægt sé að hafa í huga þegar staðan sé skoðuð hér á landi að þó 90 prósent einstaklinga sextán ára og eldri hafi verið bólusettir þá sé hlutfallið lægra ef öll börn eru tekin með í reikninginn. Kristjana bætir við að þegar rætt eru um svonefndan hjarðónæmisþröskuld þá sé miðað við að vörn sé dreift nokkuð jafnt um alla þjóðina. Það skekki því myndina þegar bóluefni séu bara í boði fyrir 16 ára og eldri. Hún bindur vonir við að stór hluti barna á aldrinum 12 til 16 ára verði bólusettur í haust og jafnvel verði farið neðar í aldri eftir að niðurstöður fáist úr rannsóknum á börnum. Hnattrænn vandi Mikil misskipting er milli ríkja þegar kemur að bólusetningu gegn Covid-19 og hafa fátækari ríki setið eftir í kapphlaupinu um einhverja eftirsóttustu vöru heims. Kristjana segir að á meðan stór hluti heimsbyggðarinnar sé óbólusettur séu auknar líkur á stökkbreytingum sem geti síðan haft áhrif á vörn bóluefna. „Þessi faraldur hefur alltaf verði hnattrænt mál og við eigum auðvitað að stefna að því að bólusetja alla heimsbyggðina. En í millitíðinni þá er það engin spurning fyrir okkur sem eigum kost á því að þiggja bólusetningu. Þegar forsendur breytast eins og þær eru að gera með delta-afbrigðinu þá er jafnvel enn meiri ástæða til að fara í bólusetningu.“ Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Bólusetningar Mest lesið Bifhjólamaðurinn „mikið slasaður“ Innlent Ísland leggur til fólk í finnskar herstöðvar Innlent Alvarlegt mótorhjólaslys og Miklubraut lokað Innlent „Nú verður að hafa hraðar hendur“ Innlent Ljóstruðu upp um heimilisfang sænska forsætisráðherrans á Strava Erlent Hæstiréttur hafnar Hvammsvirkjun Innlent Er Trump að gefast upp á Pútín? Erlent Ók líklega á yfir 120 rétt fyrir slysið Enski boltinn Öllu flugi til og frá næststærstu borg Frakklands aflýst Erlent Fluttur á bráðamóttöku með áverka á höfði eftir líkamsárás Innlent Fleiri fréttir Kona á fimmtugsaldri í haldi vegna hnífstunguárásar „Nú verður að hafa hraðar hendur“ Hvammsvirkjun í uppnámi og ókyrrð hjá Play Hæstiréttur hafnar Hvammsvirkjun Inga Sæland með galsa á þingi í nótt „Orðaskiftismetið tikið“ Bifhjólamaðurinn „mikið slasaður“ Alvarlegt mótorhjólaslys og Miklubraut lokað Ungt fólk notar frekar samfélagsmiðla en hefðbundna fréttamiðla Stór meirihluti þjóðarinnar hlynntur veiðigjaldafrumvarpinu „Þú ert mögulega búin að nota gagnaver 400 sinnum síðan í morgun“ Kjarnorkukafbátur í höfn í fyrsta sinn Ísland leggur til fólk í finnskar herstöðvar Fluttur á bráðamóttöku með áverka á höfði eftir líkamsárás Segir stjórnina ekki standa við stóru orðin í orkumálum „Kannski var þetta prakkarastrik“ „Íslandsmet í óvandaðri lagasetningu“ Skýrt að fleiri hafi brotið af sér í máli fötluðu konunnar Engar skýringar frá saksóknara, Íslandsmet í umræðum og óvæntur hvalur Íslandsmet slegið í málþófi Ekið á sjö ára barn í Borgartúni Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Skorið á bönd palestínska og úkraínska fánans Konan er komin í leitirnar Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Rúmlega 200 ökumenn sektaðir og átta sviptir vegna hraðaksturs Eldri borgarar skemmtu sér í múmínkastalanum Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Handviss um að Sjálfstæðisflokkurinn fái yfir þrjátíu prósent Sjá meira
„Ég held að það megi alveg segja að við vonuðumst auðvitað til að smitstaðan liti betur út eftir að landið yrði opnað vegna þess að við höfum náð svo góðum árangri í bólusetningum,“ segir Kristjana Ásbjörnsdóttir, lektor í faraldsfræði við Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands. Þrátt fyrir varhugaverða þróun sé þó ekki hægt að draga þá ályktun að bóluefnin gagnist lítið í baráttunni við Covid-19. Mikilvægt sé að muna að bóluefnin hafi fyrst og fremst verið þróuð til að fyrirbyggja alvarleg veikindi og dauðsföll. Kristjana segir að hröð útbreiðsla síðustu daga hafi þó vissulega komið nokkuð á óvart. „Ég held að við höfum öll vonast til að bóluefnin myndu fyrirbyggja fleiri smit en þau líta út fyrir að gera. Ég vona að fólk missi ekki móðinn gagnvart bólusetningunni. Það er enn okkar besta og eina leið út úr þessu að sem allra flestir ákveði að sækja bólusetningu. Því meira smitandi sem afbrigðin eru því mikilvægara er að við náum sem hæstu hlutfalli.“ Svandís Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra kynnti nýjar samkomutakmarkanir í gær.Vísir/Vilhelm Betra að grípa strax inn í Aðspurð um þær samkomutakmarkanir sem stjórnvöld hafa kynnt til að bregðast við stöðu faraldursins segir Kristjana rökrétt að reyna grípa fyrr inn í en seinna. „Vegna þess að það er töf eftir að smit greinast þangað til að þessar alvarlegu afleiðingar koma fram á borð við spítalainnlagnir og alvarleg veikindi. Frekar en að bíða og sjá hvort þessi fyrsta stóra aukning muni skila sér í mikilli aukningu í spítalainnlögnum þá finnst mér mjög rökrétt að byrja á því að herða aftur aðgerðir. Ef það svo kemur í ljós að þessi smit skila sér ekki í mikilli spítalainnlagnabylgju seinna þá má alltaf endurskoða þetta og slaka á.“ Því lengur sem sé beðið með inngrip, því erfiðara sé að ná utan um fjölgun smita. Vonast er til að bóluefnin dragi úr alvarlegum afleiðingum sjúkdómsins en tölur frá Bandaríkjunum sýna að 99,2 prósent þeirra sem létust vegna Covid-19 í júní voru óbólusett. Stóra spurningin um hjarðónæmi Eftir að faraldurinn braust út snemma á síðasta ári hefur mikið verið rætt um mikilvægi þess að ná hjarðónæmi gegn kórónuveirunni. Kristjana segir að staðan hér og víða erlendis þar sem bólusetning er langt á veg komin blandist inn í langvarandi umræðu innan fræðanna um þýðingu þessa hugtaks. Bundnar eru vonir við að bólusetning eigi eftir að draga úr álagi á heilbrigðiskerfið.Landspítali/Þorkell „Hjarðónæmi byggir á því hversu smitandi tiltekinn smitsjúkdómur er svo því meira sem sjúkdómurinn er smitandi því hærra þarf ónæmið að vera í þýðinu til að veita hjarðónæmi.“ Til dæmis séu mislingar svo smitandi að talið er að það þurfi 93 prósent bólusetningarhlutfall til að koma í veg fyrir faraldur. Á meðan dugi 50 til 60 prósent fyrir suma aðra sjúkdóma. Kristjana segir að í tilviki Covid-19 sé hin svonefnda R0 tala, sem segir til um hversu marga sýktur einstaklingur smitar út frá sér, mjög á reiki. Bæði sé hún misjöfn eftir rannsóknum og virðist vera breytileg eftir einstaklingum. Hið margumtalaða delta-afbrigði, sem drífur faraldurinn nú áfram hér á landi, virðist svo vera meira smitandi en fyrri afbrigði. Það skekki stöðuna. Vonar að yngri börn verði bólusett „Þó við höfum verið að gera okkur vonir um að 60 til 70 prósent bólusetningahlutfall væri nóg til að ná hjarðónæmi þá er það ekki alveg svo einfalt að það sé einhver ein prósenta sem er hægt að stefna að,“ segir Kristjana. Mikilvægt sé að hafa í huga þegar staðan sé skoðuð hér á landi að þó 90 prósent einstaklinga sextán ára og eldri hafi verið bólusettir þá sé hlutfallið lægra ef öll börn eru tekin með í reikninginn. Kristjana bætir við að þegar rætt eru um svonefndan hjarðónæmisþröskuld þá sé miðað við að vörn sé dreift nokkuð jafnt um alla þjóðina. Það skekki því myndina þegar bóluefni séu bara í boði fyrir 16 ára og eldri. Hún bindur vonir við að stór hluti barna á aldrinum 12 til 16 ára verði bólusettur í haust og jafnvel verði farið neðar í aldri eftir að niðurstöður fáist úr rannsóknum á börnum. Hnattrænn vandi Mikil misskipting er milli ríkja þegar kemur að bólusetningu gegn Covid-19 og hafa fátækari ríki setið eftir í kapphlaupinu um einhverja eftirsóttustu vöru heims. Kristjana segir að á meðan stór hluti heimsbyggðarinnar sé óbólusettur séu auknar líkur á stökkbreytingum sem geti síðan haft áhrif á vörn bóluefna. „Þessi faraldur hefur alltaf verði hnattrænt mál og við eigum auðvitað að stefna að því að bólusetja alla heimsbyggðina. En í millitíðinni þá er það engin spurning fyrir okkur sem eigum kost á því að þiggja bólusetningu. Þegar forsendur breytast eins og þær eru að gera með delta-afbrigðinu þá er jafnvel enn meiri ástæða til að fara í bólusetningu.“
Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Bólusetningar Mest lesið Bifhjólamaðurinn „mikið slasaður“ Innlent Ísland leggur til fólk í finnskar herstöðvar Innlent Alvarlegt mótorhjólaslys og Miklubraut lokað Innlent „Nú verður að hafa hraðar hendur“ Innlent Ljóstruðu upp um heimilisfang sænska forsætisráðherrans á Strava Erlent Hæstiréttur hafnar Hvammsvirkjun Innlent Er Trump að gefast upp á Pútín? Erlent Ók líklega á yfir 120 rétt fyrir slysið Enski boltinn Öllu flugi til og frá næststærstu borg Frakklands aflýst Erlent Fluttur á bráðamóttöku með áverka á höfði eftir líkamsárás Innlent Fleiri fréttir Kona á fimmtugsaldri í haldi vegna hnífstunguárásar „Nú verður að hafa hraðar hendur“ Hvammsvirkjun í uppnámi og ókyrrð hjá Play Hæstiréttur hafnar Hvammsvirkjun Inga Sæland með galsa á þingi í nótt „Orðaskiftismetið tikið“ Bifhjólamaðurinn „mikið slasaður“ Alvarlegt mótorhjólaslys og Miklubraut lokað Ungt fólk notar frekar samfélagsmiðla en hefðbundna fréttamiðla Stór meirihluti þjóðarinnar hlynntur veiðigjaldafrumvarpinu „Þú ert mögulega búin að nota gagnaver 400 sinnum síðan í morgun“ Kjarnorkukafbátur í höfn í fyrsta sinn Ísland leggur til fólk í finnskar herstöðvar Fluttur á bráðamóttöku með áverka á höfði eftir líkamsárás Segir stjórnina ekki standa við stóru orðin í orkumálum „Kannski var þetta prakkarastrik“ „Íslandsmet í óvandaðri lagasetningu“ Skýrt að fleiri hafi brotið af sér í máli fötluðu konunnar Engar skýringar frá saksóknara, Íslandsmet í umræðum og óvæntur hvalur Íslandsmet slegið í málþófi Ekið á sjö ára barn í Borgartúni Gufunesmálið: Hringdu um miðja nótt og sögðu hinn látna vera kynferðisafbrotamann Skorið á bönd palestínska og úkraínska fánans Konan er komin í leitirnar Keyptu ónýtt hús og fá ekki áheyrn Rúmlega 200 ökumenn sektaðir og átta sviptir vegna hraðaksturs Eldri borgarar skemmtu sér í múmínkastalanum Menn á sextugs- og sjötugsaldri grunaðir um stórfellt fíkniefnabrot Nýjasta útspil Ísraela á Gasa minni á „lokalausn“ nasistanna Handviss um að Sjálfstæðisflokkurinn fái yfir þrjátíu prósent Sjá meira