Smáríkið Stúdentaland Jóhanna Ásgeirsdóttir skrifar 5. maí 2020 07:30 Sem alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta - LÍS þá er hlutverk mitt meðal annars að sækja ráðstefnur stúdenta erlendis og að reyna svo að miðla þekkingu þaðan inn í starf samtakanna innanlands. LÍS er hluti af samstarfsvettvangi stúdenta í Eystrasaltsríkjum og Norðurlöndum sem kallast Nordisk Orförendemøte (NOM) og á síðustu ráðstefnu hópsins, sem átti sé stað í Færeyjum í október 2019, voru geðheilbrigðismál stúdenta í brennidepli. Við eigum það til á Íslandi að bera okkur saman við nágrannaríkin í flestum efnum og eru málefni stúdenta ekki undanskilin. Ég hafði sjálf undirbúið fyrirlestur um stöðu geðheilbrigðismála stúdenta á Íslandi til þess að flytja á ráðstefnunni, sem fjallaði um hátt hlutfall háskólanema sem glíma við andleg veikindi, þá staðreynd að lítil sem engin úrræði séu í boði innan flestra háskóla, mikinn kostnað sem fylgir sálfræðiþjónustu og hvernig það kemur sér illa fyrir fjöldann allan af stúdentum sem búa við fjárhagserfiðleika. Þetta var fyrsti NOM fundurinn minn og ég mætti tilbúin til þess að glósa niður alla frábæru þjónustuna og fordæmin sem við getum lært af frá nágrannalöndum okkar. Ég hafði búist við því að samanburðurinn við önnur Norðurlönd yrði hlægilegur, að stúdentar á öðrum Norðurlöndum hefðu það frábært og fengju alla þá aðstoð sem þeir þyrftu. Raunin er þó sú að geðraskanir, sérstaklega þunglyndi og kvíði, eru mjög áberandi meðal stúdenta á öllum Norðurlöndum og Eystrasaltsríkjum. Ég tók eftir ákveðnu mynstri í fyrirlestrum félaga minna í NOM: Alls staðar var hlutfall fólks sem glímir við andleg veikindi hærra meðal stúdenta en annarra hópa samfélagsins og alls staðar vantaði upp á úrræði, fjármagn og þjónustu frá hinu opinbera til þess að takast á við vandann. Ásamt Íslandi má oftast sjá Danmörku, Finnland, Noreg og Svíþjóð dansa um efstu sæti Sameinuðu þjóðanna um ánægðustu lönd í heimi. Hvernig stendur þá á því að stúdentar Norðurlanda voru sammála um að staða geðheilsa ungs fólks sé slæm og að meira fjármagn vanti í málaflokkinn? Enn fremur ætti það að valda áhyggjum að á Íslandi glíma tvöfalt fleiri stúdentar við andleg veikindi samanborið við hin Norðurlöndin, samkvæmt niðurstöðum EUROSTUDENT VI. Í kynningum allra stúdentafulltrúanna voru líka nefnd dæmi um stúdentarekin framtök, verkefni sem hægt væri að taka til fyrirmyndar. Ég vakti athygli á þeirri frábæru vinnu sem geðfræðslufélagið Hugrún hefur staðið fyrir hér á landi. En í nánast öllum tilfellum var um einhverskonar jafningjafræðslu að ræða. Verkefnin sem nefnd voru stuðluðu öll á einhvern hátt að bættri heilsu stúdenta án þess að mögulegt væri að skilgreina þau sem geðheilbrigðisþjónustu. Ég tek fram að slík verkefni, eins og geðfræðsla Hugrúnar, skipta gífurlegu máli og verða ekki óþörf þó að markmið nást um að auka aðgengi stúdenta að faglegri geðheilbrigðisþjónustu. Í raun er magnað hvað sprottið hafa upp mörg og sterk framtök sem ganga út á að stúdentar styðji við og fræði hvern annan. Að vissu leyti er það á ábyrgð stúdenta að rækta eigin heilsu og styðja við hvern annan en á einhverjum tímapunkti þurfa þeir á sérfræðingum, sálfræðingum og geðlæknum að halda. Á meðan kostnaður við slíka þjónustu er eins hár og raun ber vitni, biðlistar langir, skortur er á skammtímaúrræðum og gríðarlegt álag er á stúdentum, þá reyna stúdentar að brúa bilið fyrir hvern annan. Í Noregi hefur þessi hugmynd, að stúdentar brúi bilið fyrir hvern annan, þróast út í það að þeir reka „sitt eigið smáríki“ eins og Stian Skarheim Magelssen, alþjóðafulltrúi Norsk studentorganisasjon (NSO), orðaði það í kynningu sinni á ráðstefnunni. Í nýlegri grein sinni í færeysku stúdentablaði segir hann nánar frá stöðu geðheilbrigðismála stúdenta í Noregi. Þar lýsir hann „smáríki stúdenta“: velferðarkerfi sem er rekið alfarið af stúdentum. Kerfið var stofnað árið 1996 vegna þess að niðurgreidd opinber þjónusta var ekki nógu aðgengileg fólki á námsárunum. Stian segir að þetta kerfi hafi komið sér vel en vill samt helst að stúdentar þurfi ekki að standa í þessu: „Það mætti segja að [velferðarkerfi stúdenta] hafi borið góðan árangur, en það þýðir samt ekki að það eigi að vera á eigin ábyrgð stúdenta að skapa þá þjónustu sem þeir þurfa á að halda […] Það er kominn tími til þess að stjórnvöld vakni og átti sig á þessu, vegna þess að við - stúdentarnir - getum ekki gert þetta allt sjálf.” Ég hef fulla trú á því að ef stúdentar á Íslandi neyddust til þess, þá gætu þeir stofnað sitt eigið smáríki, og til eru mörg dæmi um að háskólanemar hafi tekið málin í eigin hendur þegar þörf er á sértækri þjónustu til stúdenta, eins og sjá má á Félagsstofnun stúdenta. Það er þó óboðlegt að það þurfi að vera á ábyrgð stúdentanna sjálfra að skapa einhvers konar geðheilbrigðisþjónustu fyrir sig sjálfa. LÍS kalla eftir undirskriftum við kröfu um að geðheilbrigðisþjónusta innan háskólakerfisins verði bætt til muna, úrræðum fjölgað og að minnsta kosti einu stöðugildi sálfræðings verði komið á innan hvers háskóla fyrir sig. Þessum markmiðum verður bara náð með nægilegri fjármögnun háskólakerfisins samhliða sterkum vilja háskólakerfisins til að setja geðheilsu stúdenta í forgang. Vonandi verður ekki þörf á stofnun smáríkisins Stúdentalands. Höfundur er alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta. Greinin er hluti af „Geðveiku álagi“, herferð Landssamtaka íslenskra stúdenta (LÍS). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Geðheilbrigði Hagsmunir stúdenta Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun ESB kærir sig ekkert um Íslandi í jólgjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson Skoðun Skoðun Skoðun ESB kærir sig ekkert um Íslandi í jólgjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Sjá meira
Sem alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta - LÍS þá er hlutverk mitt meðal annars að sækja ráðstefnur stúdenta erlendis og að reyna svo að miðla þekkingu þaðan inn í starf samtakanna innanlands. LÍS er hluti af samstarfsvettvangi stúdenta í Eystrasaltsríkjum og Norðurlöndum sem kallast Nordisk Orförendemøte (NOM) og á síðustu ráðstefnu hópsins, sem átti sé stað í Færeyjum í október 2019, voru geðheilbrigðismál stúdenta í brennidepli. Við eigum það til á Íslandi að bera okkur saman við nágrannaríkin í flestum efnum og eru málefni stúdenta ekki undanskilin. Ég hafði sjálf undirbúið fyrirlestur um stöðu geðheilbrigðismála stúdenta á Íslandi til þess að flytja á ráðstefnunni, sem fjallaði um hátt hlutfall háskólanema sem glíma við andleg veikindi, þá staðreynd að lítil sem engin úrræði séu í boði innan flestra háskóla, mikinn kostnað sem fylgir sálfræðiþjónustu og hvernig það kemur sér illa fyrir fjöldann allan af stúdentum sem búa við fjárhagserfiðleika. Þetta var fyrsti NOM fundurinn minn og ég mætti tilbúin til þess að glósa niður alla frábæru þjónustuna og fordæmin sem við getum lært af frá nágrannalöndum okkar. Ég hafði búist við því að samanburðurinn við önnur Norðurlönd yrði hlægilegur, að stúdentar á öðrum Norðurlöndum hefðu það frábært og fengju alla þá aðstoð sem þeir þyrftu. Raunin er þó sú að geðraskanir, sérstaklega þunglyndi og kvíði, eru mjög áberandi meðal stúdenta á öllum Norðurlöndum og Eystrasaltsríkjum. Ég tók eftir ákveðnu mynstri í fyrirlestrum félaga minna í NOM: Alls staðar var hlutfall fólks sem glímir við andleg veikindi hærra meðal stúdenta en annarra hópa samfélagsins og alls staðar vantaði upp á úrræði, fjármagn og þjónustu frá hinu opinbera til þess að takast á við vandann. Ásamt Íslandi má oftast sjá Danmörku, Finnland, Noreg og Svíþjóð dansa um efstu sæti Sameinuðu þjóðanna um ánægðustu lönd í heimi. Hvernig stendur þá á því að stúdentar Norðurlanda voru sammála um að staða geðheilsa ungs fólks sé slæm og að meira fjármagn vanti í málaflokkinn? Enn fremur ætti það að valda áhyggjum að á Íslandi glíma tvöfalt fleiri stúdentar við andleg veikindi samanborið við hin Norðurlöndin, samkvæmt niðurstöðum EUROSTUDENT VI. Í kynningum allra stúdentafulltrúanna voru líka nefnd dæmi um stúdentarekin framtök, verkefni sem hægt væri að taka til fyrirmyndar. Ég vakti athygli á þeirri frábæru vinnu sem geðfræðslufélagið Hugrún hefur staðið fyrir hér á landi. En í nánast öllum tilfellum var um einhverskonar jafningjafræðslu að ræða. Verkefnin sem nefnd voru stuðluðu öll á einhvern hátt að bættri heilsu stúdenta án þess að mögulegt væri að skilgreina þau sem geðheilbrigðisþjónustu. Ég tek fram að slík verkefni, eins og geðfræðsla Hugrúnar, skipta gífurlegu máli og verða ekki óþörf þó að markmið nást um að auka aðgengi stúdenta að faglegri geðheilbrigðisþjónustu. Í raun er magnað hvað sprottið hafa upp mörg og sterk framtök sem ganga út á að stúdentar styðji við og fræði hvern annan. Að vissu leyti er það á ábyrgð stúdenta að rækta eigin heilsu og styðja við hvern annan en á einhverjum tímapunkti þurfa þeir á sérfræðingum, sálfræðingum og geðlæknum að halda. Á meðan kostnaður við slíka þjónustu er eins hár og raun ber vitni, biðlistar langir, skortur er á skammtímaúrræðum og gríðarlegt álag er á stúdentum, þá reyna stúdentar að brúa bilið fyrir hvern annan. Í Noregi hefur þessi hugmynd, að stúdentar brúi bilið fyrir hvern annan, þróast út í það að þeir reka „sitt eigið smáríki“ eins og Stian Skarheim Magelssen, alþjóðafulltrúi Norsk studentorganisasjon (NSO), orðaði það í kynningu sinni á ráðstefnunni. Í nýlegri grein sinni í færeysku stúdentablaði segir hann nánar frá stöðu geðheilbrigðismála stúdenta í Noregi. Þar lýsir hann „smáríki stúdenta“: velferðarkerfi sem er rekið alfarið af stúdentum. Kerfið var stofnað árið 1996 vegna þess að niðurgreidd opinber þjónusta var ekki nógu aðgengileg fólki á námsárunum. Stian segir að þetta kerfi hafi komið sér vel en vill samt helst að stúdentar þurfi ekki að standa í þessu: „Það mætti segja að [velferðarkerfi stúdenta] hafi borið góðan árangur, en það þýðir samt ekki að það eigi að vera á eigin ábyrgð stúdenta að skapa þá þjónustu sem þeir þurfa á að halda […] Það er kominn tími til þess að stjórnvöld vakni og átti sig á þessu, vegna þess að við - stúdentarnir - getum ekki gert þetta allt sjálf.” Ég hef fulla trú á því að ef stúdentar á Íslandi neyddust til þess, þá gætu þeir stofnað sitt eigið smáríki, og til eru mörg dæmi um að háskólanemar hafi tekið málin í eigin hendur þegar þörf er á sértækri þjónustu til stúdenta, eins og sjá má á Félagsstofnun stúdenta. Það er þó óboðlegt að það þurfi að vera á ábyrgð stúdentanna sjálfra að skapa einhvers konar geðheilbrigðisþjónustu fyrir sig sjálfa. LÍS kalla eftir undirskriftum við kröfu um að geðheilbrigðisþjónusta innan háskólakerfisins verði bætt til muna, úrræðum fjölgað og að minnsta kosti einu stöðugildi sálfræðings verði komið á innan hvers háskóla fyrir sig. Þessum markmiðum verður bara náð með nægilegri fjármögnun háskólakerfisins samhliða sterkum vilja háskólakerfisins til að setja geðheilsu stúdenta í forgang. Vonandi verður ekki þörf á stofnun smáríkisins Stúdentalands. Höfundur er alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta. Greinin er hluti af „Geðveiku álagi“, herferð Landssamtaka íslenskra stúdenta (LÍS).
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun