Skoðun

Smá­ríkið Stúdenta­land

Jóhanna Ásgeirsdóttir skrifar

Sem alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta - LÍS þá er hlutverk mitt meðal annars að sækja ráðstefnur stúdenta erlendis og að reyna svo að miðla þekkingu þaðan inn í starf samtakanna innanlands. LÍS er hluti af samstarfsvettvangi stúdenta í Eystrasaltsríkjum og Norðurlöndum sem kallast Nordisk Orförendemøte (NOM) og á síðustu ráðstefnu hópsins, sem átti sé stað í Færeyjum í október 2019, voru geðheilbrigðismál stúdenta í brennidepli. Við eigum það til á Íslandi að bera okkur saman við nágrannaríkin í flestum efnum og eru málefni stúdenta ekki undanskilin.

Ég hafði sjálf undirbúið fyrirlestur um stöðu geðheilbrigðismála stúdenta á Íslandi til þess að flytja á ráðstefnunni, sem fjallaði um hátt hlutfall háskólanema sem glíma við andleg veikindi, þá staðreynd að lítil sem engin úrræði séu í boði innan flestra háskóla, mikinn kostnað sem fylgir sálfræðiþjónustu og hvernig það kemur sér illa fyrir fjöldann allan af stúdentum sem búa við fjárhagserfiðleika.

Þetta var fyrsti NOM fundurinn minn og ég mætti tilbúin til þess að glósa niður alla frábæru þjónustuna og fordæmin sem við getum lært af frá nágrannalöndum okkar. Ég hafði búist við því að samanburðurinn við önnur Norðurlönd yrði hlægilegur, að stúdentar á öðrum Norðurlöndum hefðu það frábært og fengju alla þá aðstoð sem þeir þyrftu. Raunin er þó sú að geðraskanir, sérstaklega þunglyndi og kvíði, eru mjög áberandi meðal stúdenta á öllum Norðurlöndum og Eystrasaltsríkjum. Ég tók eftir ákveðnu mynstri í fyrirlestrum félaga minna í NOM: Alls staðar var hlutfall fólks sem glímir við andleg veikindi hærra meðal stúdenta en annarra hópa samfélagsins og alls staðar vantaði upp á úrræði, fjármagn og þjónustu frá hinu opinbera til þess að takast á við vandann.

Ásamt Íslandi má oftast sjá Danmörku, Finnland, Noreg og Svíþjóð dansa um efstu sæti Sameinuðu þjóðanna um ánægðustu lönd í heimi. Hvernig stendur þá á því að stúdentar Norðurlanda voru sammála um að staða geðheilsa ungs fólks sé slæm og að meira fjármagn vanti í málaflokkinn? Enn fremur ætti það að valda áhyggjum að á Íslandi glíma tvöfalt fleiri stúdentar við andleg veikindi samanborið við hin Norðurlöndin, samkvæmt niðurstöðum EUROSTUDENT VI.

Í kynningum allra stúdentafulltrúanna voru líka nefnd dæmi um stúdentarekin framtök, verkefni sem hægt væri að taka til fyrirmyndar. Ég vakti athygli á þeirri frábæru vinnu sem geðfræðslufélagið Hugrún hefur staðið fyrir hér á landi. En í nánast öllum tilfellum var um einhverskonar jafningjafræðslu að ræða. Verkefnin sem nefnd voru stuðluðu öll á einhvern hátt að bættri heilsu stúdenta án þess að mögulegt væri að skilgreina þau sem geðheilbrigðisþjónustu.

Ég tek fram að slík verkefni, eins og geðfræðsla Hugrúnar, skipta gífurlegu máli og verða ekki óþörf þó að markmið nást um að auka aðgengi stúdenta að faglegri geðheilbrigðisþjónustu. Í raun er magnað hvað sprottið hafa upp mörg og sterk framtök sem ganga út á að stúdentar styðji við og fræði hvern annan. Að vissu leyti er það á ábyrgð stúdenta að rækta eigin heilsu og styðja við hvern annan en á einhverjum tímapunkti þurfa þeir á sérfræðingum, sálfræðingum og geðlæknum að halda. Á meðan kostnaður við slíka þjónustu er eins hár og raun ber vitni, biðlistar langir, skortur er á skammtímaúrræðum og gríðarlegt álag er á stúdentum, þá reyna stúdentar að brúa bilið fyrir hvern annan.

Í Noregi hefur þessi hugmynd, að stúdentar brúi bilið fyrir hvern annan, þróast út í það að þeir reka „sitt eigið smáríki“ eins og Stian Skarheim Magelssen, alþjóðafulltrúi Norsk studentorganisasjon (NSO), orðaði það í kynningu sinni á ráðstefnunni. Í nýlegri grein sinni í færeysku stúdentablaði segir hann nánar frá stöðu geðheilbrigðismála stúdenta í Noregi. Þar lýsir hann „smáríki stúdenta“: velferðarkerfi sem er rekið alfarið af stúdentum. Kerfið var stofnað árið 1996 vegna þess að niðurgreidd opinber þjónusta var ekki nógu aðgengileg fólki á námsárunum. Stian segir að þetta kerfi hafi komið sér vel en vill samt helst að stúdentar þurfi ekki að standa í þessu:

„Það mætti segja að [velferðarkerfi stúdenta] hafi borið góðan árangur, en það þýðir samt ekki að það eigi að vera á eigin ábyrgð stúdenta að skapa þá þjónustu sem þeir þurfa á að halda […] Það er kominn tími til þess að stjórnvöld vakni og átti sig á þessu, vegna þess að við - stúdentarnir - getum ekki gert þetta allt sjálf.”

Ég hef fulla trú á því að ef stúdentar á Íslandi neyddust til þess, þá gætu þeir stofnað sitt eigið smáríki, og til eru mörg dæmi um að háskólanemar hafi tekið málin í eigin hendur þegar þörf er á sértækri þjónustu til stúdenta, eins og sjá má á Félagsstofnun stúdenta. Það er þó óboðlegt að það þurfi að vera á ábyrgð stúdentanna sjálfra að skapa einhvers konar geðheilbrigðisþjónustu fyrir sig sjálfa.

LÍS kalla eftir undirskriftum við kröfu um að geðheilbrigðisþjónusta innan háskólakerfisins verði bætt til muna, úrræðum fjölgað og að minnsta kosti einu stöðugildi sálfræðings verði komið á innan hvers háskóla fyrir sig. Þessum markmiðum verður bara náð með nægilegri fjármögnun háskólakerfisins samhliða sterkum vilja háskólakerfisins til að setja geðheilsu stúdenta í forgang.

Vonandi verður ekki þörf á stofnun smáríkisins Stúdentalands.

Höfundur er alþjóðafulltrúi Landssamtaka íslenskra stúdenta. Greinin er hluti af „Geðveiku álagi“, herferð Landssamtaka íslenskra stúdenta (LÍS).




Skoðun

Skoðun

Þöggun

Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar

Sjá meira


×