Covid-19 var fyrirsjáanlegur faraldur Hrund Gunnsteinsdóttir skrifar 30. mars 2020 13:00 Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum.
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun