Ærumeiðingar á vef Alþingis Eva Hauksdóttir skrifar 17. febrúar 2020 16:00 Fyrir nokkrum vikum skrifaði ég pistil um hin undarlegu lög sem sett voru bótakrefjendum vegna sýknudóms í Guðmundar- og Geirfinnsmálum til hagsbóta. En það eru ekki aðeins lögin og frumvarpið sem mér þykja furðuleg heldur vekur það einnig athygli hverskonar umsagnir um frumvarpið eru birtar á vef Alþingis. Tjáningar- og upplýsingafrelsi er hornsteinn lýðræðisins og eitt af því sem er frábært við Ísland er að hver sem er getur sent Alþingi umsagnir um þingmál. Slíkar umsagnir eiga viðeigandi nefndir að skoða og fjalla um rétt eins og þær hefðu sjálfar kallað eftir þeim. Að sama skapi eru þær birtar á vef Alþingis. Þetta er lýðræðislegt fyrirkomulag sem ég vona að verði áfram viðhaft en hljóta samt ekki að vera einhver takmörk fyrir því hverskonar erindi er viðeigandi að birta á vef Alþingis sem umsögn um lagafrumvarp? Hvað með vangaveltur sem tengjast lagafrumvarpinu aðeins lauslega og/eða eru ærumeiðandi? Umsögn brotaþola í meinsærishluta Geirfinnsmálsins Á svæði þingmálsins um bætur vegna Guðmundar- og Geirfinnsmála eru birtar fimm umsagnir, þar af tvær sem sendar voru að frumkvæði bréfritara sjálfra. Önnur þeirra er frá brotaþolum í meinsærismálinu sem dæmt var um leið og meint dráp á Guðmundi og Geirfinni árið 1980. Bréfið er nánar tiltekið frá þremur mönnum (sá fjórði er látinn) sem handteknir voru í kjölfar rangra framburða þriggja sakborninga í Guðmundar- og Geirfinnsmálum og sátu saklausir í gæsluvarðhaldi í 150 daga hver. Sú umsögn snýst að mestu leyti um málavexti í Geirfinnsmálinu, meðferðina sem bréfritarar sættu í tengslum við það, þátt Erlu Bolladóttur og það hversu fráleitt bréfriturum finnist að hún skuli hafa falast eftir bótum. Lagafrumvarpið snýst ekki um meinsærismálið og Erla Bolladóttir er þar hvergi nefnd. Einu athugasemdir þremenninganna sem varða lagafrumvarpið sjálft er sú skoðun þeirra að ekki sé unnt að fallast á bætur handa þeim sem sýknaðir voru af þessum málum við endurupptöku þeirra í Hæstaréttarmálinu nr. 521/2017. Rökin eru þau að í Hæstaréttarmálinu frá 1980 hafi bótakrefjendur verið sakfelldir fyrir fjölda annarra brota, svo sem þjófnað og fíkniefnabrot, sem þeir hafi ekki verið sýknaðir af. Ærumeiðandi ummæli Bréfi þremenninganna lýkur svo á ærumeiðandi aðdróttun í garð þeirra sem sýknaðir hafa verið af manndrápi í máli Geirfinns Einarssonar. Lausnin á ráðgátunni um afdrif Geirfinns Einarssonar felast í hinum röngu sakargiftum svo og framburði Guðjóns Skarphéðinssonar, slíkt hlýtur að vera öllum hugsandi mönnum ljóst sem kynna sér dóm Hæstaréttar íslands frá 22. febrúar 1980. Það svarar um leið spurningunni hvað eigi að verða um frumvarp það sem birt er á þingskj. nr. 184. Það er umhugsunarvert hvort sá sem gekk frá bréfinu til sendingar var meðvitaður um málfarsklúðrið í fyrstu línu efnisgreinarinnar. Það er blæbrigðamunur á því hvort maður les: lausnin felst í því ... eða lausnin hlýtur að felast í því ... Hér er því annað hvort haldið fram berum orðum eða gróflega látið að því liggja að ekkert sé að marka sýknudóm Hæstaréttar heldur séu hinir sýknuðu bersýnilega sekir um manndráp. Hvort heldur er sé ekki betur en að þessi ummæli varði við ákvæði b-liðar 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga um ólögmæta meingjörð og falli jafnvel undir 1. mgr. 236. gr. almennra hegningarlaga. Ætli nefndasviði Alþingis finnist bara ekkert að því að birta annað eins á vefsvæði löggjafarsamkundunnar? Ef einhver hefði nú sent inn „umsögn“ sem fjallaði efnislega um eitthvert fíkniefnamálanna sem tekin voru með í dómi Hæstaréttar 1980 og um leið borið manndrápssakir á Jón Jónsson í Grafarvoginum, hefði það erindi þá líka verið birt? Umsögn aðstandanda brotaþola í dómsmorðsmálinu Hin „umsögnin“ sem send var inn að frumkvæði bréfritara er frá Hafþóri Sævarssyni Ciesielski. Erindi Hafþórs varðar ekki lagafrumvarpið, heldur er það svarbréf við fyrrnefndu bréfi brotaþola í meinsærismálinu. Hafþór svarar fullyrðingum þremenninganna um málsatvik í meinsærismálinu, reifar kenningu um að dómsmorðið á föður hans og öðrum sakborningum hafi staðið í sambandi við pólitíska ráðagerð áhrifamanna um að koma höggi á þáverandi dómsmálaráðherra, fjallar í löngu máli um misbresti á rannsókn og málsmeðferð í þessum málum, harðræðisrannsókn sem síðar fór fram og ýmislegt fleira sem tengist Geirfinnsmálinu vissulega en varðar ekki að neinu leyti lagafrumvarp um bótagreiðslur. Eðlilegt hlýtur að teljast að svara ærumeiðingum á sama vettvangi og þær eru birtar en í stað þess að fjarlægja bréf þremenninganna og biðjast afsökunar á birtingunni, ákveður nefndasvið Alþingis að birta þetta erindi líka. Vefsvæði sem er ætlað fyrir málefnalegar ábendingar um lagafrumvörp – væntanlega með því lýðræðislega markmiði að hægt sé að lagfæra vankanta áður en lög eru samþykkt – er þannig orðið vettvangur ritdeilu um gömul sakamál án þess að þau skrif snerti beinlínis það lagafrumvarp sem er til umfjöllunar. Réttur vettvangur? Ég ætlaði varla að trúa því sjálf að það væru bókstaflega engar hömlur á því hvað birt er á vef Alþingis og spurðist því fyrir um meðferð umsagna um þingmál. Mér hefur nú borist svar frá forstöðumanni nefndasviðs Alþingis sem bendir á reglur forsætisnefndar Alþingis um meðferð þingmála. Þriðja grein þeirra kveður á um að erindi skuli birt á vef Alþingis eins fljótt og hægt er – og já, þetta er túlkað þannig að öll erindi skuli birt nema trúnaðarupplýsingar. Nefndasvið Alþingis er að sjálfsögðu bundið af þessum reglum. Hér er enginn ábyrgur fyrir því sem birt er á vefum, ekki frekar en hverju öðru náttúrulögmáli. Væntanlega hefur ekki mikið reynt á að nefndasvið fái til meðferðar bull sem kemur þingmálum ekkert við eða persónuárásir og dónaskap en samkvæmt þessu stendur það ekkert í vegi fyrir birtingu þótt einhver sendi inn pólitískar stefnuyfirlýsingar, kvikmyndahandrit eða gamanmál sem umsagnir um þingmál. Það er kannski ekki mikil hætta á því en nú höfum við þó dæmi um að bréfritarar telji vef Alþingis heppilegan vettvang til þess að viðra sannfæringu sína um sekt manna sem Hæstiréttur hefur sýknað af ákæru um manndráp. Einn af mikilvægustu kostunum við að búa í lýðræðislegu samfélagi er gott aðgengi að fjölmiðlum. Bæði bréfin sem hér hefur verið fjallað um eiga erindi við almenning og ólíklegt er að nokkur fjölmiðill hefði neitað að birta þau hefði verið leitað eftir því. En ef vefur Alþingis er virkilega vettvangur fyrir laustengdar hugrenningar um þingmál og staðhæfingar um málsatvik í sakamálum, væri þá ekki rétt að nefndasvið Alþingis þyrfti að sæta ritstjórnarlegri ábyrgð rétt eins og fjölmiðlar? Höfundur er lögfræðimenntaður álitshafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eva Hauksdóttir Tengdar fréttir Undarleg lög um bótagreiðslur vegna Guðmundar- og Geirfinnsmála Eva Hauksdóttir telur lögin sem sett voru til að hægt væri að greiða bætur til þeirra sem sýknaðir voru í Guðmundar- og Geirfinnsmálum lögfræðilegt fúsk, illa rökstudd og vandræðaleg. 31. janúar 2020 17:00 Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Sjá meira
Fyrir nokkrum vikum skrifaði ég pistil um hin undarlegu lög sem sett voru bótakrefjendum vegna sýknudóms í Guðmundar- og Geirfinnsmálum til hagsbóta. En það eru ekki aðeins lögin og frumvarpið sem mér þykja furðuleg heldur vekur það einnig athygli hverskonar umsagnir um frumvarpið eru birtar á vef Alþingis. Tjáningar- og upplýsingafrelsi er hornsteinn lýðræðisins og eitt af því sem er frábært við Ísland er að hver sem er getur sent Alþingi umsagnir um þingmál. Slíkar umsagnir eiga viðeigandi nefndir að skoða og fjalla um rétt eins og þær hefðu sjálfar kallað eftir þeim. Að sama skapi eru þær birtar á vef Alþingis. Þetta er lýðræðislegt fyrirkomulag sem ég vona að verði áfram viðhaft en hljóta samt ekki að vera einhver takmörk fyrir því hverskonar erindi er viðeigandi að birta á vef Alþingis sem umsögn um lagafrumvarp? Hvað með vangaveltur sem tengjast lagafrumvarpinu aðeins lauslega og/eða eru ærumeiðandi? Umsögn brotaþola í meinsærishluta Geirfinnsmálsins Á svæði þingmálsins um bætur vegna Guðmundar- og Geirfinnsmála eru birtar fimm umsagnir, þar af tvær sem sendar voru að frumkvæði bréfritara sjálfra. Önnur þeirra er frá brotaþolum í meinsærismálinu sem dæmt var um leið og meint dráp á Guðmundi og Geirfinni árið 1980. Bréfið er nánar tiltekið frá þremur mönnum (sá fjórði er látinn) sem handteknir voru í kjölfar rangra framburða þriggja sakborninga í Guðmundar- og Geirfinnsmálum og sátu saklausir í gæsluvarðhaldi í 150 daga hver. Sú umsögn snýst að mestu leyti um málavexti í Geirfinnsmálinu, meðferðina sem bréfritarar sættu í tengslum við það, þátt Erlu Bolladóttur og það hversu fráleitt bréfriturum finnist að hún skuli hafa falast eftir bótum. Lagafrumvarpið snýst ekki um meinsærismálið og Erla Bolladóttir er þar hvergi nefnd. Einu athugasemdir þremenninganna sem varða lagafrumvarpið sjálft er sú skoðun þeirra að ekki sé unnt að fallast á bætur handa þeim sem sýknaðir voru af þessum málum við endurupptöku þeirra í Hæstaréttarmálinu nr. 521/2017. Rökin eru þau að í Hæstaréttarmálinu frá 1980 hafi bótakrefjendur verið sakfelldir fyrir fjölda annarra brota, svo sem þjófnað og fíkniefnabrot, sem þeir hafi ekki verið sýknaðir af. Ærumeiðandi ummæli Bréfi þremenninganna lýkur svo á ærumeiðandi aðdróttun í garð þeirra sem sýknaðir hafa verið af manndrápi í máli Geirfinns Einarssonar. Lausnin á ráðgátunni um afdrif Geirfinns Einarssonar felast í hinum röngu sakargiftum svo og framburði Guðjóns Skarphéðinssonar, slíkt hlýtur að vera öllum hugsandi mönnum ljóst sem kynna sér dóm Hæstaréttar íslands frá 22. febrúar 1980. Það svarar um leið spurningunni hvað eigi að verða um frumvarp það sem birt er á þingskj. nr. 184. Það er umhugsunarvert hvort sá sem gekk frá bréfinu til sendingar var meðvitaður um málfarsklúðrið í fyrstu línu efnisgreinarinnar. Það er blæbrigðamunur á því hvort maður les: lausnin felst í því ... eða lausnin hlýtur að felast í því ... Hér er því annað hvort haldið fram berum orðum eða gróflega látið að því liggja að ekkert sé að marka sýknudóm Hæstaréttar heldur séu hinir sýknuðu bersýnilega sekir um manndráp. Hvort heldur er sé ekki betur en að þessi ummæli varði við ákvæði b-liðar 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga um ólögmæta meingjörð og falli jafnvel undir 1. mgr. 236. gr. almennra hegningarlaga. Ætli nefndasviði Alþingis finnist bara ekkert að því að birta annað eins á vefsvæði löggjafarsamkundunnar? Ef einhver hefði nú sent inn „umsögn“ sem fjallaði efnislega um eitthvert fíkniefnamálanna sem tekin voru með í dómi Hæstaréttar 1980 og um leið borið manndrápssakir á Jón Jónsson í Grafarvoginum, hefði það erindi þá líka verið birt? Umsögn aðstandanda brotaþola í dómsmorðsmálinu Hin „umsögnin“ sem send var inn að frumkvæði bréfritara er frá Hafþóri Sævarssyni Ciesielski. Erindi Hafþórs varðar ekki lagafrumvarpið, heldur er það svarbréf við fyrrnefndu bréfi brotaþola í meinsærismálinu. Hafþór svarar fullyrðingum þremenninganna um málsatvik í meinsærismálinu, reifar kenningu um að dómsmorðið á föður hans og öðrum sakborningum hafi staðið í sambandi við pólitíska ráðagerð áhrifamanna um að koma höggi á þáverandi dómsmálaráðherra, fjallar í löngu máli um misbresti á rannsókn og málsmeðferð í þessum málum, harðræðisrannsókn sem síðar fór fram og ýmislegt fleira sem tengist Geirfinnsmálinu vissulega en varðar ekki að neinu leyti lagafrumvarp um bótagreiðslur. Eðlilegt hlýtur að teljast að svara ærumeiðingum á sama vettvangi og þær eru birtar en í stað þess að fjarlægja bréf þremenninganna og biðjast afsökunar á birtingunni, ákveður nefndasvið Alþingis að birta þetta erindi líka. Vefsvæði sem er ætlað fyrir málefnalegar ábendingar um lagafrumvörp – væntanlega með því lýðræðislega markmiði að hægt sé að lagfæra vankanta áður en lög eru samþykkt – er þannig orðið vettvangur ritdeilu um gömul sakamál án þess að þau skrif snerti beinlínis það lagafrumvarp sem er til umfjöllunar. Réttur vettvangur? Ég ætlaði varla að trúa því sjálf að það væru bókstaflega engar hömlur á því hvað birt er á vef Alþingis og spurðist því fyrir um meðferð umsagna um þingmál. Mér hefur nú borist svar frá forstöðumanni nefndasviðs Alþingis sem bendir á reglur forsætisnefndar Alþingis um meðferð þingmála. Þriðja grein þeirra kveður á um að erindi skuli birt á vef Alþingis eins fljótt og hægt er – og já, þetta er túlkað þannig að öll erindi skuli birt nema trúnaðarupplýsingar. Nefndasvið Alþingis er að sjálfsögðu bundið af þessum reglum. Hér er enginn ábyrgur fyrir því sem birt er á vefum, ekki frekar en hverju öðru náttúrulögmáli. Væntanlega hefur ekki mikið reynt á að nefndasvið fái til meðferðar bull sem kemur þingmálum ekkert við eða persónuárásir og dónaskap en samkvæmt þessu stendur það ekkert í vegi fyrir birtingu þótt einhver sendi inn pólitískar stefnuyfirlýsingar, kvikmyndahandrit eða gamanmál sem umsagnir um þingmál. Það er kannski ekki mikil hætta á því en nú höfum við þó dæmi um að bréfritarar telji vef Alþingis heppilegan vettvang til þess að viðra sannfæringu sína um sekt manna sem Hæstiréttur hefur sýknað af ákæru um manndráp. Einn af mikilvægustu kostunum við að búa í lýðræðislegu samfélagi er gott aðgengi að fjölmiðlum. Bæði bréfin sem hér hefur verið fjallað um eiga erindi við almenning og ólíklegt er að nokkur fjölmiðill hefði neitað að birta þau hefði verið leitað eftir því. En ef vefur Alþingis er virkilega vettvangur fyrir laustengdar hugrenningar um þingmál og staðhæfingar um málsatvik í sakamálum, væri þá ekki rétt að nefndasvið Alþingis þyrfti að sæta ritstjórnarlegri ábyrgð rétt eins og fjölmiðlar? Höfundur er lögfræðimenntaður álitshafi.
Undarleg lög um bótagreiðslur vegna Guðmundar- og Geirfinnsmála Eva Hauksdóttir telur lögin sem sett voru til að hægt væri að greiða bætur til þeirra sem sýknaðir voru í Guðmundar- og Geirfinnsmálum lögfræðilegt fúsk, illa rökstudd og vandræðaleg. 31. janúar 2020 17:00
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar