Sjómannadagur 2020 Sigurður Páll Jónsson skrifar 7. júní 2020 08:24 Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Páll Jónsson Sjávarútvegur Sjómannadagurinn Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Kæru landar, til hamingju með sjómannadaginn. Frá landnámi hefur verið dreginn fiskur úr sjó á Íslandsmiðum og nú sem áður fyrr eru fiskimiðin matarkista og grunnur byggðarlaga hringinn í kringum landið. Tenging Íslendinga við sjóinn er mikil, enda búum við á eyju og hafa fiskveiðar verið grunnurinn að afkomu þjóðarinnar um aldir. Ekki má gleyma millilandasiglingum sem hafa haldið uppi vöruflutningum um ómunatíð en á þeim leiðum getur sjórinn verið úfinn og varasamur. Landnámsmennirnir komu jú siglandi á sínum tíma og þeirra minnumst við líka. það er kannski erfitt að gera sér í hugarlund hvernig aðbúnaður var um borð á þeim farkostum. Mér var stundum hugsað til þeirra þegar ég ásamt syni mínum og fleirum sigldum á 15 metra skútu frá Ítalíu til Íslands í fyrrasumar. Föðurland vort hálft er hafið, helgað þúsund feðra dáð. Þangað lífsbjörg þjóðin sótti, þar mun verða stríðið háð. Segir í ljóðlínum eftir alþýðuskáldið Jón Magnússon frá fyrri hluta 19 aldar. Þessar línur eru úr ljóðinu: „Líknargjafinn þjáðra þjóða“, sálmur sem tileinkaður er íslenskum sjómönnum. Sjómannadagurinn var fyrst haldinn hátíðlegur 6. júní árið 1938 og hefur verið haldinn hátíðlegur æ síðan. Það hefur alltaf fylgt þessum degi mikill ljómi og honum sýnd virðing landsmanna. Við stöldrum við, drögum fána að hún, að aflokinni vetrarvertíð og gleðjumst. Á sjómannadag gerum við okkur glaðan dag, förum yfir vetrarvertíðina í huganum og fögnum komandi sumri með tilheyrandi skemmtiatriðum, þó í þetta sinnið sé það með öðru sniði vegna Covid-19. Frá því að ég man eftir mér hefur einhver rómantík komið upp í hugann á þessum degi, líkt og sú tilfinning að vera út á sjó í góðu veðri við fiskveiðar og hlusta á gaggið í múkkanum, sjá Snæfellsjökul á annað borðið og vesturlandið undan Látrabjargi á hitt borðið, vera einhverskonar kóngur í ríki sínu um stund. En reyndir sjómenn vita að sú rómantík er ekki algeng til sjós enda lognið ekki á hverjum degi og sjómannadagurinn er bara einu sinni á ári. þegar landið nánast lokaðist í mars síðast liðnum vegna Covid-19 og yfir 90% af flugi lagðist niður með tilheyrandi hruni í ferðamannakomum til landsins hafa fiskveiðar „haldið sjó“ ef svo má segja, þó ekki hafi það litið gæfulega út fyrstu dagana eftir að landið var sett í sóttkví. Ferskfiskútflutningur datt að mestu niður en vinnslur gátu margar hverjar farið yfir í frystingu sem sýnir manni hversu hratt er hægt að bregðast við. Útgerðir hægðu á sókninni en eru núna margar að sjá til sólar á ný. Fiskvinnslufólk lærir að leysa þau vandamál sem upp koma hverju sinni og laga sig hratt að þeim aðstæðum sem upp koma. það sannaðist einmitt núna þegar Covid fárið lagðist yfir eins og þoka fyrirvaralaust. Óviðkomandi Covid fengu margar grásleppuútgerðir á sig skell vegna gríðarlegrar veiði fyrir norðan sem varð til þess að úthlutaður veiðipottur kláraðist. Fyrirkomulag þeirrar veiðistýringar þarf algjörrar endurskoðunar við. Strandveiðisjómenn eru áhyggjufullir um að þeirrar pottur klárist fyrir ágúst næstkomandi, vegna auknar ásóknar í strandveiðar. Þar sem ég sit í atvinnuveganefnd Alþingis hefur nefndinn rætt þessar áhyggjur manna og sammælst um að sú reglugerð sem gefin var út í fyrra hefði átt að vera endurútgefin óbreytt þetta árið. Ónotuð línuívilnun og óveiddur frístundarkvóti getur ráðherra sett inn ef með þarf. Ég vil trúa því að strandveiðar verði út ágúst þetta árið. Ég vil minna á að í bankahruninu 2008 voru það fiskveiðar og fiskútflutningur sem stóð fyrir sínu og aflaði þjóðinni gjaldeyris þrátt fyrir allt. Móðir mín er fædd og uppalin í Elliðaey á Breiðafirði og voru foreldrar hennar uppalin í Höskuldsey og Sellátri. Feður þeirra voru sjómenn, formenn á bátum og reru undan Jökli á veturna. Amma sagði mér frá því þegar hún var unglingur í Selátri fóru karlarnir eftir jólin hingað út eftir til róðra og komu aftur heim að vori. Þá var engin sími, ekkert sms eða „messenger“, kannski eitt skeyti allan veturinn. Um vertíðarlok var farið að kíkja eftir því hvort sæist bátur á leiðinni við Tveggja-lamba hólma séð frá Selátri. Þetta var fyrir 100 árum. Afi sem byrjaði að róa átta ára gamall árið 1912 með föður sínum og reri frá Höskuldsey sagði mér frá því þegar hann setti fyrstu vélina í bátinn sinn. Hann var þá kominn yfir tvítugt og pabbi hans, sem hafði verið formaður á árabátum til margra ára, reyndi að fá hann ofan af því vegna þess að hann myndi brjóta bátinn með þeirri vitleysu að troða járnklumpi ofan í hann. En vélin fór í bátinn og reyndist ágætlega. Síðan hafa liðið mörg ár og mikið vatn runnið til sjávar. Það hafa orðið miklar framfarir á allan hátt í tengslum við sjómennsku, veiðarfæri, bátar, skip og búnaður að ógleymdum öryggisbúnaði hafa tekið miklum framförum undanfarinn ár. Sjálfur hef ég minnt mig á það að ef eitthvað bjátar á, illa fiskast, tíðarfar er erfitt eða bras einhverskonar sem gerir mann niðurdreginn, skulum við muna hvernig aðbúnaður var þegar menn reru á árabátum með línu sem dregin var á höndum. Þá var fiskurinn seilaður sem komst ekki í bátinn og dreginn þannig til lands. Þaðan upp í fjöru þar sem hann var slægður og flattur og síðan borinn upp í salthús til söltunar. Allt unnið á höndum. Við slíka upprifjun hjá mér hverfur allur doði og maður getur tekið gleði sína á ný og þakkað fyrir þær aðstæður sem eru um borð í bátum í dag. Nú og ef ekki fiskast þá vel ég að þakka guði fyrir að komast heill heim. Ég hef haft þá trú að ef guði er falin sjóferðin þá farnist manni vel. Hér áður fyrr voru sjóslys og mannskaðar alltof algengir. Árangurinn í sjóslysavörnum í seinni tíð gengur kraftaverki næst. Mannfórnir voru lengi fylgifiskur sjósóknar á Íslandi. Sjóslysið hafa sem betur fer verið fá undan farin ár. Því miður eru undantekningar. Af því að ég minntist hér fyrst á ömmu mína sem var sjómannsdóttir og sjómannskona sem þekkti það af eigin raun að bíða heima með börn og bú án þess að frétta nokkuð í langan tíma jafnvel mánuði, langar mig sérstaklega að óska konum sjómanna til hamingju með daginn. Ég geri mér grein fyrir því að fjarskipti séu ögn betri en þau voru þegar amma var ung. Til hamingju konur, mæður og systur með sjómannadaginn þið eruð hetjurnar sem ekki er mikið talað um þegar glíman við Ægi í sögum um sjóhrakningar voru og eru sagðar. Áhyggjurnar en um leið þolgæðin og æðruleysið við þær aðstæður er til marks um hetjulund. Gleðilega hátíð. Höfundur er þingmaður Miðflokksins í norðvesturkjördæmi.
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson Skoðun