Meinsemdin dulið eignarhald Sigurður Magnason skrifar 13. nóvember 2017 07:00 Meðal verkefna nýs Alþingis og næstu ríkisstjórnar verður að byggja upp traust í samfélaginu. Ein forsenda trausts er að menn segi deili á sér. Þetta á við í viðskiptalífinu ekki síður en í daglegum samskiptum manna. Íslendingar eru aðilar að alþjóðlegu ríkjasamstarfi Financial action task force um aðgerðir gegn peningaþvætti o.fl., en í því felst m.a. að upplýsa beri um endanlegt eignarhald lögaðila. En Ísland fær þá umsögn að þessi skuldbinding sé aðeins uppfyllt að hluta til (e. „partially compliant“).1,2 Átakanleg mynd af ástandi þessara mála hefur verið að birtast almenningi í fjölmiðlum, vegna gagnaleka um huldufélög í skattaskjólum. Þær upplýsingar gefa bæði tilefni og tækifæri til að færa þessi mál til betri vegar. Fjölmiðlar hafa þar mikilvægu hlutverki að gegna, með því að leita svara og upplýsa um eðli þessara mála og að styðja við frjálsa og gagnrýna umræðu um þau. Bankar munu hafa stofnað til fjölda eignarhaldsfélaga fyrir hönd viðskiptavina sinna á aflandssvæðum, þar sem enginn virðist hafa átt að geta vitað hver stæði á bak við þau. Ráðherrar í ríkisstjórn Íslands eru meðal þeirra sem hafa borið að hafa fengið slíka þjónustu.3 Þar sem fjármálastofnanir eru háðar starfsleyfi stjórnvalda, þurfa að fara að íslenskum lögum og sæta eftirliti Fjármálaeftirlitsins, ætti stjórnvöldum að vera í lófa lagið að koma þessum málum í lag. Leita ætti eftir samstarfi um það við greinina, enda mjög í hennar eigin þágu að byggja upp traust almennings til fjármálafyrirtækja. Þá virðist dulið eignarhald vera mikil lenska í viðskiptalífinu. Ákvæði ýmissa laga sem gilda um viðskiptalífið virðast haldlítil á meðan hægt er að dylja eignarhald; s.s. ákvæði skattalaga, samkeppnislaga og laga gegn hringamyndun eða innherjaviðskiptum. Svo virðist sem berja þurfi í einhverja bresti í lagaumhverfinu, s.s. í lögum um eignarhaldsfélög. Með því að fullt gagnsæi ríkti um eignarhald yrðu aðilar markaðarins jafnir fyrir slíkum lögum í reynd. Opinberir aðilar munu jafnvel hafa stofnað og átt í viðskiptum við huldufélög á aflandssvæðum. Það ættu að vera hæg heimatökin fyrir stjórnvöld að setja sjálfum sér og þeim stofnunum sem undir þau heyra þá reglu að eiga ekki í slíkum viðskiptum. Loks hefur sumu venjulegu fólki sem á peninga verið talin trú um að réttmæt eign þess sé best geymd og varin í skattaskjóli. Jafnvel þó svo að þeir peningar verði þá lagalega séð ekki í eigu viðkomandi, heldur umrædds félags.4 (–„Peningarnir eiga sig sjálfir“). Nokkuð virðist vera um slíka tilhögun hér á landi.Farvegur fyrir spillingu Í fræðilegri úttekt Cooley og Sharman er því lýst hvernig dulið eignarhald er ásamt fleiru farvegur fyrir spillingu og peningaþvætti víða um heim. Einnig hvernig aðilar í bankastarfsemi, endurskoðun, fasteignasölu o.fl. löglegum og virtum greinum hjálpa viðskiptavinum sínum að dyljast og skaffa lagalega staðgengla í þeirra stað, í því skyni að veita þeim skjól frá eftirlits- og löggæslustofnunum. Viðmælendur höfundanna við eftirlits- og löggæslustofnanir voru flestir á því að sýndarfyrirtæki (e. shell companies) með duldu eignarhaldi væru stærsta hindrunin í viðureign þeirra við alþjóðleg efnahagsbrot.2 Samtökin Global witness hafa um margt verið brautryðjendur í að opna umræðuna um dulið eignarhald og andæfa því,5 en fleiri hafa lagt þeirri baráttu lið. Skilningur hefur vaxið og vitund aukist um hvað við er að eiga. Og mikilvæg skref hafa verið stigin til að stemma stigu við duldu eignarhaldi, bæði í löggjöf einstakra ríkja og í alþjóðasamstarfi. Það væri verðugt verkefni fyrir Alþingi og næstu ríkisstjórn að hafa forystu um að koma þessum málum í lag. Hvernig væri að grunnur yrði lagður að því í stjórnarsáttmála næstu ríkisstjórnar, að losa samfélag okkar undan þeirri meinsemd sem dulið eignarhald er?Höfundur er læknir.Heimildir 1) Heimasíða The Financial Action Task Force (FATF) 2) Alexander Cooley, Jason C. Sharman: Transnational Corruption and the Globalized Individual Perspectives on Politics (gefið út af APSA, Americal Political Science Assocition) Volume 15, Issue 3 September 2017 , pp. 732-753 Published online: 18 August 2017 3) Sigmundur Davíð Gunnlaugsson: Málalok. Vísir 2.10.2017 4) The Perfect Offshore Asset Protecion Plan Structure - Belize Trust, LLC w/ Offshore Bank Account 5) Charmian Gooch: My wish: to launch a new era of openness in business Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ísland á gráum lista FATF Mest lesið Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir skrifar Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Næring íþróttafólks: Þegar orkuna og kolvetnin skortir Birna Varðardóttir skrifar Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson skrifar Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Þegar réttarkerfið bregst – hvað kostar það börnin? Anna María Ingveldur Larsen skrifar Skoðun 97 ár í sjálfboðaliðastarfi Borghildur Fjóla Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Borgið til baka! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dropinn holar steinhjörtun. Um sterkar konur og mannabrag Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Spörum með betri opinberum innkaupum Guðmundur R. Sigtryggsson skrifar Skoðun Hvers vegna Evrópusinni? Einar Helgason skrifar Skoðun Það gera allir mistök Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir sem skaða náttúruna Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Geta íþróttir bjargað mannslífum? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Fylkjum liði með kennurum og börnunum okkar Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Vaknaðu menningarþjóð! Ása Baldursdóttir skrifar Skoðun Fjarðabyggð gegn kjarasamningum Halla Gunnarsdóttir,Hjördís Þóra Sigurþórsdóttir skrifar Skoðun Af styrkjum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi þess að eiga hetjur Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Kæru félagar í Sjálfstæðisflokki Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Eldingar á Íslandi Gunnar Sigvaldason skrifar Skoðun Sterki maðurinn Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Meðal verkefna nýs Alþingis og næstu ríkisstjórnar verður að byggja upp traust í samfélaginu. Ein forsenda trausts er að menn segi deili á sér. Þetta á við í viðskiptalífinu ekki síður en í daglegum samskiptum manna. Íslendingar eru aðilar að alþjóðlegu ríkjasamstarfi Financial action task force um aðgerðir gegn peningaþvætti o.fl., en í því felst m.a. að upplýsa beri um endanlegt eignarhald lögaðila. En Ísland fær þá umsögn að þessi skuldbinding sé aðeins uppfyllt að hluta til (e. „partially compliant“).1,2 Átakanleg mynd af ástandi þessara mála hefur verið að birtast almenningi í fjölmiðlum, vegna gagnaleka um huldufélög í skattaskjólum. Þær upplýsingar gefa bæði tilefni og tækifæri til að færa þessi mál til betri vegar. Fjölmiðlar hafa þar mikilvægu hlutverki að gegna, með því að leita svara og upplýsa um eðli þessara mála og að styðja við frjálsa og gagnrýna umræðu um þau. Bankar munu hafa stofnað til fjölda eignarhaldsfélaga fyrir hönd viðskiptavina sinna á aflandssvæðum, þar sem enginn virðist hafa átt að geta vitað hver stæði á bak við þau. Ráðherrar í ríkisstjórn Íslands eru meðal þeirra sem hafa borið að hafa fengið slíka þjónustu.3 Þar sem fjármálastofnanir eru háðar starfsleyfi stjórnvalda, þurfa að fara að íslenskum lögum og sæta eftirliti Fjármálaeftirlitsins, ætti stjórnvöldum að vera í lófa lagið að koma þessum málum í lag. Leita ætti eftir samstarfi um það við greinina, enda mjög í hennar eigin þágu að byggja upp traust almennings til fjármálafyrirtækja. Þá virðist dulið eignarhald vera mikil lenska í viðskiptalífinu. Ákvæði ýmissa laga sem gilda um viðskiptalífið virðast haldlítil á meðan hægt er að dylja eignarhald; s.s. ákvæði skattalaga, samkeppnislaga og laga gegn hringamyndun eða innherjaviðskiptum. Svo virðist sem berja þurfi í einhverja bresti í lagaumhverfinu, s.s. í lögum um eignarhaldsfélög. Með því að fullt gagnsæi ríkti um eignarhald yrðu aðilar markaðarins jafnir fyrir slíkum lögum í reynd. Opinberir aðilar munu jafnvel hafa stofnað og átt í viðskiptum við huldufélög á aflandssvæðum. Það ættu að vera hæg heimatökin fyrir stjórnvöld að setja sjálfum sér og þeim stofnunum sem undir þau heyra þá reglu að eiga ekki í slíkum viðskiptum. Loks hefur sumu venjulegu fólki sem á peninga verið talin trú um að réttmæt eign þess sé best geymd og varin í skattaskjóli. Jafnvel þó svo að þeir peningar verði þá lagalega séð ekki í eigu viðkomandi, heldur umrædds félags.4 (–„Peningarnir eiga sig sjálfir“). Nokkuð virðist vera um slíka tilhögun hér á landi.Farvegur fyrir spillingu Í fræðilegri úttekt Cooley og Sharman er því lýst hvernig dulið eignarhald er ásamt fleiru farvegur fyrir spillingu og peningaþvætti víða um heim. Einnig hvernig aðilar í bankastarfsemi, endurskoðun, fasteignasölu o.fl. löglegum og virtum greinum hjálpa viðskiptavinum sínum að dyljast og skaffa lagalega staðgengla í þeirra stað, í því skyni að veita þeim skjól frá eftirlits- og löggæslustofnunum. Viðmælendur höfundanna við eftirlits- og löggæslustofnanir voru flestir á því að sýndarfyrirtæki (e. shell companies) með duldu eignarhaldi væru stærsta hindrunin í viðureign þeirra við alþjóðleg efnahagsbrot.2 Samtökin Global witness hafa um margt verið brautryðjendur í að opna umræðuna um dulið eignarhald og andæfa því,5 en fleiri hafa lagt þeirri baráttu lið. Skilningur hefur vaxið og vitund aukist um hvað við er að eiga. Og mikilvæg skref hafa verið stigin til að stemma stigu við duldu eignarhaldi, bæði í löggjöf einstakra ríkja og í alþjóðasamstarfi. Það væri verðugt verkefni fyrir Alþingi og næstu ríkisstjórn að hafa forystu um að koma þessum málum í lag. Hvernig væri að grunnur yrði lagður að því í stjórnarsáttmála næstu ríkisstjórnar, að losa samfélag okkar undan þeirri meinsemd sem dulið eignarhald er?Höfundur er læknir.Heimildir 1) Heimasíða The Financial Action Task Force (FATF) 2) Alexander Cooley, Jason C. Sharman: Transnational Corruption and the Globalized Individual Perspectives on Politics (gefið út af APSA, Americal Political Science Assocition) Volume 15, Issue 3 September 2017 , pp. 732-753 Published online: 18 August 2017 3) Sigmundur Davíð Gunnlaugsson: Málalok. Vísir 2.10.2017 4) The Perfect Offshore Asset Protecion Plan Structure - Belize Trust, LLC w/ Offshore Bank Account 5) Charmian Gooch: My wish: to launch a new era of openness in business
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun
Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar
Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun