Tilvistarkreppa þjóðríkisins Eðvarð T. Jónsson skrifar 14. september 2015 23:03 Stríðsátök, fátækt, hungur og aðrar hörmungar af mannavöldum víða um heim leiða hugann enn á ný að þeirri tilvistarkreppu sem steðjar að fullvalda ríkjum heims. Lengi hefur verið ljóst að þjóðir heims geta ekki einar og óstuddar, og jafnvel ekki nokkrar saman, tekist á við alþjóðleg vandamál eins og stórfelldan straum flóttamanna, hermdarverk, loftlagsbreytingar, fátækt, hungur og alþjóðlega glæpastarfsemi svo eitthvað sé nefnt. Samninga og samvinnu er þörf en hver á að sjá til þess að ríki standi við gerða samninga meðan alþjóðlegt valdsumboð skortir til að koma lögum yfir þá sem brjóta þá? Þeim níðingsverkum virðast engin takmörk sett sem vinna má innan og utan landamæra þjóðríkjanna með alla heimsbyggðina sem hjálparlausan áhorfanda. Óskorað fullveldi þjóðríkisins er hættuleg tímaskekkja. Engin þjóð getur leyst alþjóðleg vandamál 21. aldarinnar ein síns liðs. Það er allsherjarþörf fyrir alþjóðlegt samstarf eins og Ban Ki-moon, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur bent á. Upplausn og örvænting í heiminum munu stigmagnast meðan þjóðir heims stefna ekki að slíku samstarfi af fullri alvöru. Lausnin er raunveruleg eining, samvinna og samráð þjóða á milli. Breski sagnfræðingurinn Arnold Toynbee skrifaði um þessa þróun af mikilli skarpskyggni og nánast spámannlegu innsæi um miðbik síðustu aldar. Hann tengdi lausnina á hnattrænni kreppu einingu þjóðanna og samruna trúarbragðanna. Þótt landfræðilegar einingar stækki eru þeir margir sem vilja halda í hugmyndina um óskorað fullveldi þjóðríkisins, ekki síst þeir valdamenn og leiðtogar sem þráfaldlegast hafa vanrækt skyldurnar og misnotað réttindin sem það gefur. Eftir mannfjöldaráðstefnuna í Búkarest 1974 ritaði blaðamaður eftirmæli hennar: „Sumar þjóðir vilja heldur tortímast sem frjáls og fullvalda ríki en fórna hinu minnsta í þágu heildarinnar.“ Í frægri skýrslu sem á sínum tíma var lögð fyrir Rómarklúbbinn segir að vandamál heimsbyggðarinnar sé aðeins hægt að leysa með samvinnu á alþjóðlegum grundvelli. Þetta felur í sér slíka breytingu á hefðbundnum viðhorfum að menn kveinka sér við tilhugsunina. Höfundar skýrslunnar, Mesarovic og Pestel, segja til dæmis að leggja verði grundvöll að nýju heimsskipulagi „þar sem sérhver einstaklingur uppfyllir sitt hlutverk sem meðlimur alþjóðlegs samfélags.“ Þetta þýðir, að dómi þeirra félaga, að í slíku heimsskipulagi myndi mannfellir af völdum þurrka í Súdan vekja sömu viðbrögð í Evrópu og hungursneyð í Rúmeníu. Ef ekki tekst að bræða saman heiminn í sameiginlegt hnattrænt hagsmunakerfi, blasa við ennþá stórfelldari átök, hatur og eyðilegging. Tvennt stuðlar að þessu: alþjóðleg hreppasjónarmið, sjálfshyggjan sem er innbyggð í þjóðríkishugsunina og pólitískt forræði „sterkra stjórnmálamanna“ og hagsmunahópa sem hanga á hverfulu valdi eins og hundar á roði. Stærri ríkjasambönd krefjast meiri samvinnu og umfram allt samráðs, þar sem leiðarljósið er hagsmunir heildarinnar. Þannig gæti hyllt undir það að með eðlisbreytingu þjóðríkisins hverfi flokka- og sérhagsmunapólitík með þeirri spillingu, átökum og skrumskælingu mannlegs samfélags sem henni fylgir. Í stað úreltrar skilgreiningar stjórnmála í vinstri og hægri stefnu komi svæðisbundin sjónarmið annarsvegar og alþjóðleg hinsvegar, tvær hliðar á einni og sömu mynt. Fjöldi þjóða hefur viðurkennt þessa staðreynd, ef ekki í orði þá á borði. Hinar gömlu menningarþjóðir Evrópu hafa tekið upp samstarf sem vonandi er fyrsta skrefið að yfirþjóðlegu dóms-, löggjafa- og framkvæmdavaldi í mikilvægum málaflokkum. Valið stendur annarsvegar á milli meiri öngþveitis og glundroða á alþjóðavettvangi og hinsvegar alþjóðahyggju, sem byggir á heilshugar viðurkenningu á sameiginlegum hagsmunum, einingu og bræðralagi allra manna. Kjarni þessa sjónarmiðs var settur fram á síðustu öld af Bahá'u'lláh, höfundi bahá'í trúarinnar, með eftirfarandi orðum: „Jörðin er eitt föðurland og íbúar þess mannkynið.“ Þessi orð eru ekki síst merkileg fyrir það að þau voru sögð fyrir meira en hundrað og fimmtíu árum, á gullöld þjóðríkisins. Bahá'u'lláh spáði á 19. öld fyrir um sameiningu þjóða heimsins og trúarbragða þess. Það sem er merkilegast við sýn hans er að hann sér alla mannlega viðleitni sem hluta af einu þroskaferli sem hefur aðeins eitt markmið: allsherjarbræðralag þjóða heims, einingu í fjölbreytileika hinnar mannlegu fjölskyldu. Þróunin hefur sýnt að þetta er ekki aðeins fróm óskhyggja eða draumórar. Lýðræði og þingræði hafa leyst einveldi og harðstjórn af hólmi þjóðir heimsins byrjuðu síðan að sameinast og renna saman í stærri einingar. Bahá'u'lláh sagði tæpri öld fyrir stofnun Sameinuðu þjóðanna að sá tími mundi koma að þjóðir heims fórnuðu hluta af óskoruðu forræði sínu til að tryggja sameiginlegt öryggi til alþjóðlegrar stofnunar. Öll ríki heims ættu aðild að henni og hún færi fyrir þeirra hönd með alþjóðlegt framkvæmdavald sem m.a. fæli í sér að koma lögum yfir þá sem ógnuðu heimsfriðnum. Þessu ferli er hvergi nærri lokið. Lítið og ófullkomið þjóðabandalag eins og Evrópusambandið er ekki fylling þessarar þróunar heldur upphafið á ferli, sem leiða mun til friðsamlegrar sameiningar allra þjóða heims. Spádómum Bahá'u'lláh um hnignun og fall konungsvelda, gjörbreytta stjórnarhætti, heimsstyrjaldir, hnignun siðferðis og allsherjarumbrot, sem í fyllingu tímans fæða af sér nýja sameinaða veröld friðar og réttlætis hefur verið lítill gaumur gefinn hingað til. En það er full ástæða til að taka þá alvarlega því þeir eru að rætast fyrir augum okkar. Í þessu sambandi má minna á undirskriftarsöfnun sem fram fer á netinu þar sem ákall er sent til Sameinuðu þjóðanna þess efnis að boðað verði í þeirra nafni til tímamótafundar leiðtoga allra þjóða heims með það að markmiði að finna á einlægan og fordómalausan hátt leiðir til að skapa varanlegan frið á jörðu. Eðvarð T. Jónsson edvardj@gmail.com Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eðvarð T. Jónsson Skoðun Mest lesið Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Kæru smiðir, hárgreiðslufólk og píparar! Víðir Reynisson Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kæru smiðir, hárgreiðslufólk og píparar! Víðir Reynisson skrifar Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad skrifar Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson skrifar Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Stríðsátök, fátækt, hungur og aðrar hörmungar af mannavöldum víða um heim leiða hugann enn á ný að þeirri tilvistarkreppu sem steðjar að fullvalda ríkjum heims. Lengi hefur verið ljóst að þjóðir heims geta ekki einar og óstuddar, og jafnvel ekki nokkrar saman, tekist á við alþjóðleg vandamál eins og stórfelldan straum flóttamanna, hermdarverk, loftlagsbreytingar, fátækt, hungur og alþjóðlega glæpastarfsemi svo eitthvað sé nefnt. Samninga og samvinnu er þörf en hver á að sjá til þess að ríki standi við gerða samninga meðan alþjóðlegt valdsumboð skortir til að koma lögum yfir þá sem brjóta þá? Þeim níðingsverkum virðast engin takmörk sett sem vinna má innan og utan landamæra þjóðríkjanna með alla heimsbyggðina sem hjálparlausan áhorfanda. Óskorað fullveldi þjóðríkisins er hættuleg tímaskekkja. Engin þjóð getur leyst alþjóðleg vandamál 21. aldarinnar ein síns liðs. Það er allsherjarþörf fyrir alþjóðlegt samstarf eins og Ban Ki-moon, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, hefur bent á. Upplausn og örvænting í heiminum munu stigmagnast meðan þjóðir heims stefna ekki að slíku samstarfi af fullri alvöru. Lausnin er raunveruleg eining, samvinna og samráð þjóða á milli. Breski sagnfræðingurinn Arnold Toynbee skrifaði um þessa þróun af mikilli skarpskyggni og nánast spámannlegu innsæi um miðbik síðustu aldar. Hann tengdi lausnina á hnattrænni kreppu einingu þjóðanna og samruna trúarbragðanna. Þótt landfræðilegar einingar stækki eru þeir margir sem vilja halda í hugmyndina um óskorað fullveldi þjóðríkisins, ekki síst þeir valdamenn og leiðtogar sem þráfaldlegast hafa vanrækt skyldurnar og misnotað réttindin sem það gefur. Eftir mannfjöldaráðstefnuna í Búkarest 1974 ritaði blaðamaður eftirmæli hennar: „Sumar þjóðir vilja heldur tortímast sem frjáls og fullvalda ríki en fórna hinu minnsta í þágu heildarinnar.“ Í frægri skýrslu sem á sínum tíma var lögð fyrir Rómarklúbbinn segir að vandamál heimsbyggðarinnar sé aðeins hægt að leysa með samvinnu á alþjóðlegum grundvelli. Þetta felur í sér slíka breytingu á hefðbundnum viðhorfum að menn kveinka sér við tilhugsunina. Höfundar skýrslunnar, Mesarovic og Pestel, segja til dæmis að leggja verði grundvöll að nýju heimsskipulagi „þar sem sérhver einstaklingur uppfyllir sitt hlutverk sem meðlimur alþjóðlegs samfélags.“ Þetta þýðir, að dómi þeirra félaga, að í slíku heimsskipulagi myndi mannfellir af völdum þurrka í Súdan vekja sömu viðbrögð í Evrópu og hungursneyð í Rúmeníu. Ef ekki tekst að bræða saman heiminn í sameiginlegt hnattrænt hagsmunakerfi, blasa við ennþá stórfelldari átök, hatur og eyðilegging. Tvennt stuðlar að þessu: alþjóðleg hreppasjónarmið, sjálfshyggjan sem er innbyggð í þjóðríkishugsunina og pólitískt forræði „sterkra stjórnmálamanna“ og hagsmunahópa sem hanga á hverfulu valdi eins og hundar á roði. Stærri ríkjasambönd krefjast meiri samvinnu og umfram allt samráðs, þar sem leiðarljósið er hagsmunir heildarinnar. Þannig gæti hyllt undir það að með eðlisbreytingu þjóðríkisins hverfi flokka- og sérhagsmunapólitík með þeirri spillingu, átökum og skrumskælingu mannlegs samfélags sem henni fylgir. Í stað úreltrar skilgreiningar stjórnmála í vinstri og hægri stefnu komi svæðisbundin sjónarmið annarsvegar og alþjóðleg hinsvegar, tvær hliðar á einni og sömu mynt. Fjöldi þjóða hefur viðurkennt þessa staðreynd, ef ekki í orði þá á borði. Hinar gömlu menningarþjóðir Evrópu hafa tekið upp samstarf sem vonandi er fyrsta skrefið að yfirþjóðlegu dóms-, löggjafa- og framkvæmdavaldi í mikilvægum málaflokkum. Valið stendur annarsvegar á milli meiri öngþveitis og glundroða á alþjóðavettvangi og hinsvegar alþjóðahyggju, sem byggir á heilshugar viðurkenningu á sameiginlegum hagsmunum, einingu og bræðralagi allra manna. Kjarni þessa sjónarmiðs var settur fram á síðustu öld af Bahá'u'lláh, höfundi bahá'í trúarinnar, með eftirfarandi orðum: „Jörðin er eitt föðurland og íbúar þess mannkynið.“ Þessi orð eru ekki síst merkileg fyrir það að þau voru sögð fyrir meira en hundrað og fimmtíu árum, á gullöld þjóðríkisins. Bahá'u'lláh spáði á 19. öld fyrir um sameiningu þjóða heimsins og trúarbragða þess. Það sem er merkilegast við sýn hans er að hann sér alla mannlega viðleitni sem hluta af einu þroskaferli sem hefur aðeins eitt markmið: allsherjarbræðralag þjóða heims, einingu í fjölbreytileika hinnar mannlegu fjölskyldu. Þróunin hefur sýnt að þetta er ekki aðeins fróm óskhyggja eða draumórar. Lýðræði og þingræði hafa leyst einveldi og harðstjórn af hólmi þjóðir heimsins byrjuðu síðan að sameinast og renna saman í stærri einingar. Bahá'u'lláh sagði tæpri öld fyrir stofnun Sameinuðu þjóðanna að sá tími mundi koma að þjóðir heims fórnuðu hluta af óskoruðu forræði sínu til að tryggja sameiginlegt öryggi til alþjóðlegrar stofnunar. Öll ríki heims ættu aðild að henni og hún færi fyrir þeirra hönd með alþjóðlegt framkvæmdavald sem m.a. fæli í sér að koma lögum yfir þá sem ógnuðu heimsfriðnum. Þessu ferli er hvergi nærri lokið. Lítið og ófullkomið þjóðabandalag eins og Evrópusambandið er ekki fylling þessarar þróunar heldur upphafið á ferli, sem leiða mun til friðsamlegrar sameiningar allra þjóða heims. Spádómum Bahá'u'lláh um hnignun og fall konungsvelda, gjörbreytta stjórnarhætti, heimsstyrjaldir, hnignun siðferðis og allsherjarumbrot, sem í fyllingu tímans fæða af sér nýja sameinaða veröld friðar og réttlætis hefur verið lítill gaumur gefinn hingað til. En það er full ástæða til að taka þá alvarlega því þeir eru að rætast fyrir augum okkar. Í þessu sambandi má minna á undirskriftarsöfnun sem fram fer á netinu þar sem ákall er sent til Sameinuðu þjóðanna þess efnis að boðað verði í þeirra nafni til tímamótafundar leiðtoga allra þjóða heims með það að markmiði að finna á einlægan og fordómalausan hátt leiðir til að skapa varanlegan frið á jörðu. Eðvarð T. Jónsson edvardj@gmail.com
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun