Upplýsingatækni í heilbrigðisþjónustunni Ingimar Einarsson og félags- og stjórnmálafræðingur skrifa 19. janúar 2013 06:00 Á Íslandi hefur verið unnið að uppbyggingu rafrænnar sjúkraskrár á öllum stigum heilbrigðisþjónustunnar síðustu fjóra áratugina. Frá því á tíunda áratug síðustu aldar hefur sjúkraskrárkerfið SAGA verið ráðandi á markaðnum og uppfyllir nú orðið helstu kröfur sem gerðar eru til slíkra kerfa. Ýmsir stjórnendur telja samt að sjúkraskrárkerfinu SÖGU og ýmsum öðrum klínískum kerfum eigi að skipta út fyrir kerfi sem hafa sannað sig í öðrum löndum. Vissulega þurfi að kosta miklu til en fullyrt er að fjárfesting í nýjum kerfum muni borga sig á stuttum tíma. Tölur um kostnað við kaup og endurnýjun á upplýsingatæknibúnaði fyrir Landspítala eru mjög á reiki og hafa verið nefndar upphæðir á bilinu frá 1-2, 6-8 og 10-12 milljarðar króna. Allt færi þetta að sjálfsögðu eftir því hversu stór hluti tæknilausna og tækjabúnaðar myndi víkja fyrir nýjum kerfum. Eitt skal þó haft í huga að ef tölvubúnaður og netþjónar eru ekki nægjanlega öflugir þá skiptir reyndar engu máli hvaða kerfi eru notuð.Alþjóðleg þróun Víða um heim hefur lengi verið kallað eftir betri rafrænum sjúkraskrárkerfum og öðrum upplýsingakerfum fyrir heilbrigðisþjónustuna. Enn sem komið er hafa samt ekki komið fram rafræn sjúkraskrárkerfi sem eru ráðandi á heimsmarkaði og skera sig úr í tæknilegum efnum og atriðum sem varða viðmót, öryggi og gæði. Risarnir á upplýsingatæknisviðinu, eins og IBM, hafa annað hvort dregið sig út af markaðnum eða telja enn sem komið er ekki vænlegt að leita inn á þann vettvang. Þróun og uppbygging rafrænnar sjúkraskrár hefur því fyrst og fremst verið viðfangsefni minni fyrirtækja. Ekki þarf því að koma á óvart að fjöldi sjúkraskrárkerfa skipti tugum í flestum löndum í okkar heimsálfu.Heilbrigðisnet Frá því um síðustu aldamót hafa Norðurlöndin komið sér upp rafrænum heilbrigðisnetum sem farvegi rafrænna sendinga og upplýsinga innan heilbrigðiskerfis hvers lands. Í Danmörku nefnist netið Det danske sundhedsdatanet MedCom, Norsk Helsenett í Noregi og Sjunät í Svíþjóð. Öll þessi samskiptanet tengja saman umdæmi, sjúkrahús, heilsugæslu, sjálfstætt starfandi lækna, apótek, rannsóknarstofur, sjúkratryggingar og fleiri aðila innan heilbrigðiskerfisins. Á Íslandi gegnir heilbrigðisnetið HEKLA sambærilegu hlutverki. Í gegnum HEKLU fara nú þegar rafrænir lyfseðlar, upplýsingar um bólusetningar, sóttvarnagögn, læknabréf, hjúkrunarbréf, fæðingartilkynningar, rafrænir reikningar o.fl.Persónuleg rafræn sjúkraskrá Efst á dagskrá í löndunum í kringum okkur er uppbygging og frekari þróun stafrænnar persónulegrar sjúkrakrár fyrir íbúana. Þess konar eigin sjúkraskrá fyrir hvern og einn inniheldur valdar upplýsingar um heilsufar og samskipti einstaklinga við heilbrigðisþjónustu. Danir eru leiðandi á þessu sviði og hafa fengið alþjóðleg verðlaun fyrir heimsins bestu heilsugátt (www.sundhed.dk.). Svíar hafa komið á fót miðstöð undir heitinu Center för Hälsa sem á að samræma rafræna heilbrigðisþjónustu, tæknimál, regluverk og stöðlun (www.cehis.se). Í lok nóvember 2012 lagði norska ríkisstjórnin fram tillögu á Stórþinginu um að sérhver borgari fengi sína eigin stafrænu sjúkraskrá. Á Íslandi hafa einstaklingar þegar aðgang að ýmsum upplýsingum gegnum Island.is og unnið er að því að opna fyrir aðgang almennings að persónulegu yfirliti um lyfjanotkun, komur í heilbrigðisþjónustu og sjúkrahúslegur.Kastað út með baðvatninu ? Öfugt við það sem gerðist í nágrannalöndunum hefur sem fyrr segir aðeins eitt sjúkraskrárkerfi náð útbreiðslu hér á landi. Við þannig aðstæður ætti að vera auðveldara að hafa stjórn á þróun rafrænnar heilbrigðisþjónustu. En síðustu árin hefur þó vantað talsvert upp á að allt þróunarstarf kringum sjúkraskrárkerfið SÖGU væri nægjanlega markvisst. Með tilkomu sérstakrar einingar um rafræna sjúkraskrá innan Embættis landlæknis er þess vænst að úr rætist í þeim efnum. Rafræn sjúkraskrá á spítölum nær einnig með réttu yfir öll kerfi sem snúa að klínískri starfsemi sjúkrahúsanna. Víst er að mörgum af þessum sérkerfum sjúkrahúsanna verður ekki auðveldlega skipt út þar sem þau uppfylla þegar viðurkenndar gæðakröfur og hafa fest sig í sessi. Má þar nefna gagnreynd lyfjakerfi, rannsóknarstofukerfi, skurðstofukerfi, legukerfi og myndgreiningarkerfi. Með þessum tæknilausnum hafa þegar náðst fagleg markmið og fjárhagslegur ávinningur sem ekki verður auðveldlega endurtekinn eða bættur með nýjum lausnum. Mikilvægt er því að ákvarðanir um breytt fyrirkomulag upplýsingatæknimála heilbrigðisþjónustunnar verði ekki teknar nema að vel athuguðu máli og á grundvelli faglegrar og fjárhagslegar úttektar á öllum valkostum. Annars er hætta á því að barninu verði kastað út með baðvatninu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ingimar Einarsson Mest lesið Heimskasta þjóð í heimi? Sverrir Björnsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Hugsjónir ójafnaðarmanns - svar við bréfi Kára Snorri Másson Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun „Ég hefði nú ekkert á móti því að taka aðeins í tæjuna“ Eva Pandora Baldursdóttir Skoðun Viðreisn er Samfylkingin Júlíus Viggó Ólafsson Skoðun Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun Gleymdu leikskólabörnin Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Borgum rétta vexti - Landsbankinn verði banki allra landsmanna Baldur Borgþórsson Skoðun Mun forseti Íslands fremja landráð? Ástþór Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Skólaforðun: Rangnefni sem þarfnast nýrrar nálgunar Rakel Norðfjörð Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Viska bendir á ójöfnuð kynslóðanna Yngvi Sighvatsson skrifar Skoðun Frjálsar handfæraveiðar - Opið svar til Strandveiðifélags Íslands Álfheiður Eymarsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldisvarnir og alhliða kynfræðsla alla skólagönguna! Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar Skoðun Að kjósa í roki, hríð og nístingskulda Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun Hvernig gerðist þetta? Tryggvi Hjaltason skrifar Skoðun Borgum rétta vexti - Landsbankinn verði banki allra landsmanna Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Gleymdu leikskólabörnin Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Tími fyrir breytingar – Nú er tækifærið Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Ölvunarakstur á Arnarnesbrú Anna Linda Bjarnadóttir skrifar Skoðun Flokknum er sama um þig Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan í Reykjavík er efnahagslegt vandamál Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Virði en ekki byrði Hulda Bjarnadóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn – svarið fyrir fjölskyldur og ungt fólk Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar Skoðun Vanrækt barn er besti ráðherrann Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fjárfestum í vellíðan – því hver króna skilar sér margfalt til baka Theodór Ingi Ólafsson skrifar Skoðun Úr öskunni í eldinn á laugardaginn? Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Skuggaspil valdsins Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Viltu að barnabörnin þín verði fátækir leiguliðar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf – í þjónustu við þjóðina Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á hvert annað og breytum þessu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Kæru landsmenn – þetta er ekki lengur boðlegt Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun XL niðurskurður – hugsum stórt! Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Blórabögglar og gylliboð frá vinstri Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Hvað kjósa foreldrar ósýnilegra barna? Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Heimskasta þjóð í heimi? Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Jöfnum leikinn á laugardaginn Björgvin G. Sigurðsson skrifar Skoðun ADHD, fjórir stafir og hvað svo? Jóna Kristín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skattagleði á kostnað ferðaþjónustunnar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Börnin heim Hanna Katrín Friðriksson skrifar Sjá meira
Á Íslandi hefur verið unnið að uppbyggingu rafrænnar sjúkraskrár á öllum stigum heilbrigðisþjónustunnar síðustu fjóra áratugina. Frá því á tíunda áratug síðustu aldar hefur sjúkraskrárkerfið SAGA verið ráðandi á markaðnum og uppfyllir nú orðið helstu kröfur sem gerðar eru til slíkra kerfa. Ýmsir stjórnendur telja samt að sjúkraskrárkerfinu SÖGU og ýmsum öðrum klínískum kerfum eigi að skipta út fyrir kerfi sem hafa sannað sig í öðrum löndum. Vissulega þurfi að kosta miklu til en fullyrt er að fjárfesting í nýjum kerfum muni borga sig á stuttum tíma. Tölur um kostnað við kaup og endurnýjun á upplýsingatæknibúnaði fyrir Landspítala eru mjög á reiki og hafa verið nefndar upphæðir á bilinu frá 1-2, 6-8 og 10-12 milljarðar króna. Allt færi þetta að sjálfsögðu eftir því hversu stór hluti tæknilausna og tækjabúnaðar myndi víkja fyrir nýjum kerfum. Eitt skal þó haft í huga að ef tölvubúnaður og netþjónar eru ekki nægjanlega öflugir þá skiptir reyndar engu máli hvaða kerfi eru notuð.Alþjóðleg þróun Víða um heim hefur lengi verið kallað eftir betri rafrænum sjúkraskrárkerfum og öðrum upplýsingakerfum fyrir heilbrigðisþjónustuna. Enn sem komið er hafa samt ekki komið fram rafræn sjúkraskrárkerfi sem eru ráðandi á heimsmarkaði og skera sig úr í tæknilegum efnum og atriðum sem varða viðmót, öryggi og gæði. Risarnir á upplýsingatæknisviðinu, eins og IBM, hafa annað hvort dregið sig út af markaðnum eða telja enn sem komið er ekki vænlegt að leita inn á þann vettvang. Þróun og uppbygging rafrænnar sjúkraskrár hefur því fyrst og fremst verið viðfangsefni minni fyrirtækja. Ekki þarf því að koma á óvart að fjöldi sjúkraskrárkerfa skipti tugum í flestum löndum í okkar heimsálfu.Heilbrigðisnet Frá því um síðustu aldamót hafa Norðurlöndin komið sér upp rafrænum heilbrigðisnetum sem farvegi rafrænna sendinga og upplýsinga innan heilbrigðiskerfis hvers lands. Í Danmörku nefnist netið Det danske sundhedsdatanet MedCom, Norsk Helsenett í Noregi og Sjunät í Svíþjóð. Öll þessi samskiptanet tengja saman umdæmi, sjúkrahús, heilsugæslu, sjálfstætt starfandi lækna, apótek, rannsóknarstofur, sjúkratryggingar og fleiri aðila innan heilbrigðiskerfisins. Á Íslandi gegnir heilbrigðisnetið HEKLA sambærilegu hlutverki. Í gegnum HEKLU fara nú þegar rafrænir lyfseðlar, upplýsingar um bólusetningar, sóttvarnagögn, læknabréf, hjúkrunarbréf, fæðingartilkynningar, rafrænir reikningar o.fl.Persónuleg rafræn sjúkraskrá Efst á dagskrá í löndunum í kringum okkur er uppbygging og frekari þróun stafrænnar persónulegrar sjúkrakrár fyrir íbúana. Þess konar eigin sjúkraskrá fyrir hvern og einn inniheldur valdar upplýsingar um heilsufar og samskipti einstaklinga við heilbrigðisþjónustu. Danir eru leiðandi á þessu sviði og hafa fengið alþjóðleg verðlaun fyrir heimsins bestu heilsugátt (www.sundhed.dk.). Svíar hafa komið á fót miðstöð undir heitinu Center för Hälsa sem á að samræma rafræna heilbrigðisþjónustu, tæknimál, regluverk og stöðlun (www.cehis.se). Í lok nóvember 2012 lagði norska ríkisstjórnin fram tillögu á Stórþinginu um að sérhver borgari fengi sína eigin stafrænu sjúkraskrá. Á Íslandi hafa einstaklingar þegar aðgang að ýmsum upplýsingum gegnum Island.is og unnið er að því að opna fyrir aðgang almennings að persónulegu yfirliti um lyfjanotkun, komur í heilbrigðisþjónustu og sjúkrahúslegur.Kastað út með baðvatninu ? Öfugt við það sem gerðist í nágrannalöndunum hefur sem fyrr segir aðeins eitt sjúkraskrárkerfi náð útbreiðslu hér á landi. Við þannig aðstæður ætti að vera auðveldara að hafa stjórn á þróun rafrænnar heilbrigðisþjónustu. En síðustu árin hefur þó vantað talsvert upp á að allt þróunarstarf kringum sjúkraskrárkerfið SÖGU væri nægjanlega markvisst. Með tilkomu sérstakrar einingar um rafræna sjúkraskrá innan Embættis landlæknis er þess vænst að úr rætist í þeim efnum. Rafræn sjúkraskrá á spítölum nær einnig með réttu yfir öll kerfi sem snúa að klínískri starfsemi sjúkrahúsanna. Víst er að mörgum af þessum sérkerfum sjúkrahúsanna verður ekki auðveldlega skipt út þar sem þau uppfylla þegar viðurkenndar gæðakröfur og hafa fest sig í sessi. Má þar nefna gagnreynd lyfjakerfi, rannsóknarstofukerfi, skurðstofukerfi, legukerfi og myndgreiningarkerfi. Með þessum tæknilausnum hafa þegar náðst fagleg markmið og fjárhagslegur ávinningur sem ekki verður auðveldlega endurtekinn eða bættur með nýjum lausnum. Mikilvægt er því að ákvarðanir um breytt fyrirkomulag upplýsingatæknimála heilbrigðisþjónustunnar verði ekki teknar nema að vel athuguðu máli og á grundvelli faglegrar og fjárhagslegar úttektar á öllum valkostum. Annars er hætta á því að barninu verði kastað út með baðvatninu.
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Frjálsar handfæraveiðar - Opið svar til Strandveiðifélags Íslands Álfheiður Eymarsdóttir skrifar
Skoðun Ofbeldisvarnir og alhliða kynfræðsla alla skólagönguna! Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber skrifar
Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn – svarið fyrir fjölskyldur og ungt fólk Guðbjörg Oddný Jónasdóttir skrifar
Skoðun Fjárfestum í vellíðan – því hver króna skilar sér margfalt til baka Theodór Ingi Ólafsson skrifar
Samfylkingin hafnar einkavæðingu í skólakerfinu Arnór Heiðar Benónýsson,Anna María Jónsdóttir Skoðun