Það er fagnaðarefni á þriggja ára afmæli ríkisstjórnarinnar að meirihluti Alþingis skuli samþykkja þingsályktunartillögu mína um breytingar á skipan ráðuneyta. Þann lærdóm mátti draga af skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis að þörf væri á því að efla ráðuneytin. Þeim verður nú fækkað í átta en ráðuneytin voru 12 í upphafi kjörtímabilsins.
Ég er þess fullviss að breytingarnar á Stjórnarráðinu munu marka tímamót og gera stjórnsýsluna sterkari, faglegri og betri, ekki síst á sviði umhverfis-, auðlinda-, atvinnu- og efnahagsmála. Þrátt fyrir hrakspár stjórnarandstöðunnar gefast hér mörg tækifæri til bættra samskipta framkvæmdavalds og löggjafarvalds. Síðast en ekki síst geta breytingarnar einfaldað samskipti Stjórnarráðsins og samfélagsins alls og gert þau markvissari. Við erum aðeins 320 þúsund manna þjóð og þurfum á því að halda að stjórnkerfi okkar sé einfalt og þjóni landsmönnum öllum á skilvirkan og opinn hátt.
Næst er það stjórnarskráin
Í næstu viku tekur Alþingi fyrir eitt af brýnustu stefnumálum ríkisstjórnarinnar en það eru breytingar á stjórnarskránni. Það er von mín og ríkisstjórnarinnar allrar að takast megi að bera megintillögur stjórnlagaþings undir þjóðina í haust í almennri atkvæðagreiðslu. Þetta er mikilsvert mál og á rætur í heitstrengingum margra stjórnmálaflokka um áratugi, meðal annars til að innleiða á Íslandi bætt siðferði og aukið lýðræði. Það væri sannast sagna með ólíkindum ef minnihluti þingsins héldi áfram uppi málþófi til þess að koma í veg fyrir framgang þessa máls í trássi við vilja meirihluta þingsins og þriggja fjórðu hluta kjósenda.
Sanngjarnt afgjald og atvinnuuppbygging
Þegar liðin eru rétt þrjú ár af kjörtímabilinu stendur ríkisstjórnin enn í ströngu eins og landsmenn verða áþreifanlega varir við þessa dagana. Það sést meðal annars í auglýsingum útgerðarvaldsins í landinu gegn áformum ríkisstjórnarinnar um breytt fiskveiðistjórnunarkerfi og hækkun veiðigjalds sem stendur til að innheimta af lögmætri eign almennings. Heimilin í landinu máttu þola miklar búsifjar þegar gengi krónunnar hrundi með bankakerfinu haustið 2008. Þá fluttust gífurlegir fjármunir frá heimilunum ekki síst til greina sem hafa tekjur sínar í erlendum gjaldeyri líkt og sjávarútvegurinn. Það er auðvitað sanngjarnt að almannasjóðir taki til sín hluta af þeirri auknu framlegð sem sjávarútvegurinn fékk í sinn hlut með gengishruninu. Ég veit að útgerðarmenn eru þessu ekki alls kostar ósammála og að þeir vita jafn vel og aðrir að þeir hafa ekki sjálfdæmi um það frekar en aðrir hvað greinin greiðir í almannasjóði til að halda úti velferðarkerfi og grafa jarðgöng til samgöngubóta svo nokkuð sé nefnt. Ég er þess fullviss að þeir muni virða rétt lýðræðislega kjörinna valdhafa til þess að taka endanlegar ákvarðanir um auðlindirnar. Eðlilegt gjald af auðlindum hafsins mun meðal annars gera ríkisstjórninni kleift að hraða samgöngubótum, uppbyggingu græna hagkerfisins og sóknaráætlun landshluta.
Stjórnarstefnan skiptir máli
Svo virðist sem hrakspár og bölmóður stjórnarandstöðunnar magnist eftir því sem fréttum af árangursríkum verkum ríkisstjórnarinnar fjölgar. Sýnt hefur verið fram á að ríkisstjórninni hefur tekist með eftirtektarverðum hætti að snúa af braut vaxandi ójöfnuðar. Augu stjórnmálamanna víða um lönd opnast æ betur fyrir því að aukinn tekjujöfnuður og varðstaða um kjör hinna lægst launuðu er ekki aðeins grundvallarverkefni ríkisstjórna sem kenna sig við jöfnuð, umhverfis- og vinstristefnu, heldur bætir hún líðan almennra borgara og ýtir undir hagvöxt. Hagvöxtur hér á landi er raunar með því mesta sem um getur í allri Evrópu og spár eru á þann veg að hann aukist næstu árin fremur en hitt.
Samanburðargögn sýna einnig að innan Evrópu er hættan á fátækt og félagslegri einangrun minnst hér á landi. Hér við bætist að atvinnuþátttaka var um síðustu áramót meiri hér á landi en í öðrum löndum Evrópu og atvinnuleysi er með því minnsta sem gerist þótt enn sé það um sjö prósent. Störfum hefur fjölgað um 1.300 milli ára og að minnsta kosti 1.000 færri leita nú að vinnu en gerðu um síðastliðin áramót.
Við tekur uppbyggingin
Á þremur árum var ríkissjóði, tugþúsundum heimila og flestum fyrirtækjum landsins forðað frá gjaldþroti í einu umfangsmesta efnahagsáfalli sögunnar. Samdrætti var jafnframt snúið í vöxt þjóðarkökunnar á undraskömmum tíma. Eftir þessu hefur verið tekið þannig að nú hefur íslenska ríkið vaxandi traust og ágætan aðgang að erlendu lánsfé.
Á sama tíma var snúið af braut mestu ójafnaðarþróunar sem vestrænt land hefur gengið í gegnum á síðari árum og tekjuskipting jöfnuð með svo afgerandi hætti að nú er Ísland í hópi þeirra landa þar sem jöfnuður og félagslegt réttlæti eru hvað mest. Loks hefur stjórnkerfinu verið umbylt með fækkun ráðuneyta og breyttum stjórnarháttum byggðum á lærdómum hrunsins.
Fullt tilefni er til að fagna á þriggja ára afmæli ríkisstjórnarinnar. Síðasta fjórðung kjörtímabilsins munu hún og Alþingi nýta til áframhaldandi lífskjarasóknar og aðgerða í skuldamálum heimilanna, fjölgunar starfa, endurskoðunar stjórnarskrárinnar, breytinga á fiskveiðistjórnunarkerfinu, framgangi rammaáætlunar um vernd og nýtingu náttúruauðlinda og fjölda annarra þjóðþrifamála í þágu almennings.
