Vitund - hin ósýnilega breytingavél Þórdís Filipsdóttir skrifar 3. desember 2025 18:01 Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Væri Albert ekki frægur, íslenskur íþróttamaður Drífa Snædal Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps neitar að vinna vinnuna sína Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Er C svona sjö? Ívar Rafn Jónsson Skoðun Skuggi Dostójevskís og Vladimir Pútín Sigurður Árni Þórðarson Skoðun Jafnréttisbrot íslenskra stjórnvalda Huginn Þór Grétarsson Skoðun 54 dögum síðar Margrét Ágústa Sigurðardóttir Skoðun Brýtur Reykjavíkurborg vísvitandi á hlutastarfandi starfsmönnum með samþykki stéttarfélaga? Agnar Þór Guðmundsson Skoðun Er endurhæfing happdrætti? Svana Helen Björnsdóttir Skoðun Ríkisstjórn sem getur og gerir í stað þess að standa kyrr Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Selir eru mikilvægari en börn Elías Blöndal Guðjónsson skrifar Skoðun Fjarðarheiðargöng: Lífshætta, loforð og lokaðar dyr Eygló Björg Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vitund - hin ósýnilega breytingavél Þórdís Filipsdóttir skrifar Skoðun Málfrelsi Hjörvar Sigurðsson skrifar Skoðun Gleðilega hátíð og baráttukveðjur Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fatlað fólk ber ekki ábyrgð á velferð samfélagsins Rúnar Björn Herrera Þorkelsson skrifar Skoðun Er C svona sjö? Ívar Rafn Jónsson skrifar Skoðun Það þarf ekki krísu til að reka borg af ábyrgð Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Enginn er „bara fangi“ eða glæpamaður Gylfi Þorkelsson skrifar Skoðun Skuggi Dostójevskís og Vladimir Pútín Sigurður Árni Þórðarson skrifar Skoðun Eiga þakklæti og pólitík samleið? Berglind Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Brýtur Reykjavíkurborg vísvitandi á hlutastarfandi starfsmönnum með samþykki stéttarfélaga? Agnar Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbrot íslenskra stjórnvalda Huginn Þór Grétarsson skrifar Skoðun Hatur fyrir hagnað Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Er endurhæfing happdrætti? Svana Helen Björnsdóttir skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps neitar að vinna vinnuna sína Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Hafa ferðamenn ekki áhuga á fornleifum? Eva Bryndís Ágústsdóttir,Arthur Knut Farestveit skrifar Skoðun Stafrænt ofbeldi lifir ekki í tómarúmi – það lifir í þögninni Erla Hrönn Hörpu Unnsteinsdóttir skrifar Skoðun 54 dögum síðar Margrét Ágústa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem getur og gerir í stað þess að standa kyrr Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Væri Albert ekki frægur, íslenskur íþróttamaður Drífa Snædal skrifar Skoðun Meðferð ungmenna í vanda er miklu meira en takmörkuð sálfræðimeðferð og lyfjagjafir. Davíð Bergmann skrifar Skoðun Lesblindir og vinnustaður framtíðarinnar Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Réttarríki barna: Færum tálmun úr geðþótta í lögbundið ferli Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kaffistofa Samhjálpar og minnstu bræður okkar Einar Baldvin skrifar Skoðun Erfðafjárskattur og vondir skattar Helgi Tómasson skrifar Skoðun Sagan um þorskinn og sjálfstæðið Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvatning til Seðlabankans um að slaka á lánþegaskilyrðum Halla Gunnarsdóttir,Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Réttlæti í almannatryggingum Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Veljum íslensk jólatré – styðjum skógrækt og umhverfið Ragnhildur Freysteinsdóttir skrifar Sjá meira
Vitund er ekki hugsanir. Hún er heldur ekki tilfinningar. Hún er heldur ekki sál, skynjun eða líkaminn. Allt þetta er eins og tungl sem speglast í vatninu - en vitundin er vatnið sjálft. Hún tekur á móti öllu, hreyfist með öllu, en verður aldrei það sem hún speglar. Þegar fólk talar um vitund notar það oft stór orð: „æðri vitund“, „meiri vitund“. Í raun er ekkert „meira“ eða „æðra“ að finna. Vitund stækkar ekki eins og loftbelgur. Það sem gerist þegar þú ert vitund er að þú hættir að herpa þig saman. Vitund er hæfileikinn til að sjá án þess að loka Þegar þú sérð hugsun án þess að loka á hana, án þess að trúa henni, án þess að afneita henni, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú sérð tilfinningu án þess að drukkna í henni eða kæfa hana, þá ertu að starfa úr vitund. Þegar þú finnur líkama þinn án þess að búa til frásögn um hann, án þess að afneita sársauka eða elta þægindin - þá ertu í vitund. Það er eins og að ganga í myrkri og allt í einu áttar þú þig á því að þú ert ljósapera. Lífið gerist aðeins í vitund, en við lærum að yfirgefa hana Frá unga aldri lærum við að þjálfa hugann, ekki vitundina. Hugurinn er frábær - fullur af samskiptareglum, greiningum, rökvillum og endalausum verkefnalistum. En hann er líka stjórnsamur. Hann vill allt á línu, allt í ramma, allt skiljanlegt. Vitundin er öðruvísi. Hún er ekki að reyna að stjórna neinu. Hún er eins og haf sem tekur á móti öldunni, sama hvaða stefna hún tekur sér. Við lærum að treysta hugsun frekar en athygli. Við lærum að treysta reglum frekar en eigin upplifun. Við lærum að verjast lífinu frekar en að vera þátttakendur í því. Á endanum gengur fólk um með lifandi tilveru allt í kringum sig - en lokar á hana með venjum, gömlum mynstrum, réttlætingum og ótta. Vitund er ekki hugmynd - hún er beint samband við veruleikann Þú sérð þetta skýrt þegar þú ferð úti í náttúruna. Þú stendur fyrir framan hafið og finnur að eitthvað í þér víkkar. Það sem víkkar er ekki brjóstkassi, heldur athyglin. Þú ert ekki lengur að reyna að skilja hafið, þú ert að upplifa það. Vitund er þessi einstaki eiginleiki: að geta verið hér, áður en hugurinn grípur augnablikið og segir: „Ég veit hvað þetta er.“ Þú manst kannski augnablik þar sem þú varst alveg til staðar - þegar sonur þinn hló, þegar þú dróst andann á morgunhlaupinu, þegar þú horfðir á mann sem þú elskaðir og öll sálfræðin í heiminum virtist ómerkileg miðað við súrefnið í augnablikinu. Þetta eru augnablik vitundar. Þar ertu ekki að reyna að verða betri manneskja. Þú ert einfaldlega þú án hugsunar. Vísindin nálgast vitundina - í kringum hornið Taugavísindi geta kortlagt virkni heilans, en þau geta ekki kortlagt vitundina sjálfa. Það er eins og að greina rafmagnstöflu og halda að þú sjáir heildarmynd af ljósinu. Í skammtafræði er talað um athugandann - að athöfn athugunar breyti því sem er athugað. Það er vísindaleg útgáfa af því sem vitund gerir alltaf: Hún lýsir upp það sem hún snertir. Í líffræði sjáum við að lífverur eru ekki lokaðar vélar - heldur opnar kerfisheildir sem aðlagast, bregðast við, þróast og skapa skipulag úr óreiðu. Vitundin verkar eins: hún býr til merkingu úr upplifun. Þú gætir sagt: Vitund er tengingin á milli veruleikans og þess sem upplifir veruleikann. Svona einsog bil á milli orða. Hvernig vitund breytir lífi manneskju Vitund gefur þér ekki fullkomnun. Hún gefur þér nánd við sjálfa þig. Og þegar sú nánd birtist, þá gerast hlutir: Þú notar minna af réttlætingu. Minna af flótta. Minna af „ég hef ekki tíma.“ Minna af sjálfsblekkingu. Vitund er ekki björgunartæki. Hún er grunnur. Þegar þú stendur á þeim grunni verða ákvarðanir einfaldari, samskipti heiðarlegri, líkaminn mýkri og tilvistin skýrari. Lífið verður ekki minna krefjandi - en þú verður minna þjakaður. Þú verður nær þér, jafnvel þegar stormar geysa. Vitund sem heimkoma Þú ert ekki að læra neitt nýtt. Þú ert að muna það sem þú vissir áður en þér var kennt að loka. Vitund byrjar á augnablikinu þar sem þú hættir að hlaupa undan sjálfum þér. Augnablikinu þar sem þú sérð hugsun koma og fara - og finnur að þú ert rýmið sem hún kemur í. Það er þessi örfína snerting sem breytir öllu. Vitund er ekki markmið. Hún er heimkoma. Höfundur er heildrænn ráðgjafi og meistaranemi í heildrænum læknavísindum.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps neitar að vinna vinnuna sína Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Brýtur Reykjavíkurborg vísvitandi á hlutastarfandi starfsmönnum með samþykki stéttarfélaga? Agnar Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Brýtur Reykjavíkurborg vísvitandi á hlutastarfandi starfsmönnum með samþykki stéttarfélaga? Agnar Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps neitar að vinna vinnuna sína Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Hafa ferðamenn ekki áhuga á fornleifum? Eva Bryndís Ágústsdóttir,Arthur Knut Farestveit skrifar
Skoðun Stafrænt ofbeldi lifir ekki í tómarúmi – það lifir í þögninni Erla Hrönn Hörpu Unnsteinsdóttir skrifar
Skoðun Meðferð ungmenna í vanda er miklu meira en takmörkuð sálfræðimeðferð og lyfjagjafir. Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Réttarríki barna: Færum tálmun úr geðþótta í lögbundið ferli Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Hvatning til Seðlabankans um að slaka á lánþegaskilyrðum Halla Gunnarsdóttir,Sigurður Hannesson skrifar
Skoðun Veljum íslensk jólatré – styðjum skógrækt og umhverfið Ragnhildur Freysteinsdóttir skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps neitar að vinna vinnuna sína Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Brýtur Reykjavíkurborg vísvitandi á hlutastarfandi starfsmönnum með samþykki stéttarfélaga? Agnar Þór Guðmundsson Skoðun