Ömmur án landamæra Signý Jóhannesdóttir skrifar 14. október 2025 15:00 Gömul sögn segir að þegar himnafaðirinn sá að hann gat ekki sinnt öllum erindum sem til hans bárust, þá hafi hann skapað ömmur. Ég hef reyndar ekki mikla trú á þessum svokallaða himnaföður en ég veit fyrir víst að ömmur eru ómissandi. Sjálf kynntist ég bara einni, Köru ömmu minni í móðurætt, bóndakonu í Ysta-Felli. Hún var fædd 1894 og dó 1980. Sú kona var margfróð og kenndi mér margt og þó ég hafi ekki dvalið í sveitinni jafn mikið og mörg systkina minna, verð ég alltaf þakklát fyrir að hafa fengið að bergja af hennar viskubrunni. Móðir mín, fædd 1918, sú amma barnanna minna sem þau höfðu mest samneyti við, bjó í næsta húsi. Hún var svona amma sem sagði sögur, prjónaði sokka, bakaði brauð og gerði konfekt með þeim. Eitt barnabarnið hennar sagði að hún væri svolítið krumpuð en samt svo mjúk og hlý. Elsti sonur minn fæddur 1975 átti 7 ömmur og langömmur á lífi þegar hann kom í heiminn og mér skilst að fyrsta barnabarnið mitt fætt 1996 hafi átt 8 ömmur á lífi þegar hún leit dagsins ljós. Heimurinn sér okkur ekki fyrir jafnræði í þessum efnum frekar en öðrum. Samfélagið mótar viðrhorf okkar. Einn ömmustrákurinn minn var í heimsókn hjá mér og við vorum að fara út að leika og pilturinn var í svo stórum stígvélum að þau skröltu laus á fæti hans. Mér varð að orði að ég þyrfti að prjóna handa honum ullarsokka til að nota í stígvélin. Ég gleymi aldrei upplitinu sem ég fékk frá honum þegar hann sagði þessa dásamlegu setningu : Þú getur ekki prjónað sokka amma, það eru bara svona gamlar ömmur sem kunna að prjóna. Þessi piltur er reyndar mikill sjarmör. Samfélagslegar breytingar hafa orðið til þess að margar ömmur hafa lítil afskipti af barnabörnum sínum. Þær eru í fullri vinnu þegar börnin skjótast í heiminn og þær mega jafnvel ekkert vera að því að sinna ungviðinu. Betri heilsa verður til þess að ömmur eru ekki þessi fasti sem einu sinni var. Amman í eldhúsinu að baka kleinur og kruðerí, segjandi sögur og kennandi börnum að lesa með bandprjónsaðferð. Nei margar ömmur eru í bissnes úti um allan heim eða eru að ganga Jakobsveginn, nú eða klífandi fjöll í Afríku, svo er þær auðvitað í þúsundatali á sólarströndum. Gætum við ekki breytt forgangsröðuninni, bara smá? Ömmur og inngilding Í starfi mínu á vegum verkalýðshreifingarinnar hef ég séð svo ótalmargt ungt fólk flytja til landsins og stofna fjölskyldu og eignast börn. Ég hugsa oft um, hvað það hlýtur að vera um margt erfitt að fóta sig í nýju landi án baklands. Ef til vill hugsa ég meira um þetta þar sem eitt barnanna minna hefur búið erlendis í tæp 25 ár. Ég veit að dóttir mín á þar góða vinkonu sem ég kalla ömmu Dawn, sem hefur reynst henni betri en enginn. Flug til USA er bæði dýrt og langt, ekki þannig að maður skjótist til að passa um helgina ef svo ber undir. Við sem búum á Íslandi ættum að vera duglegri að sýna umhyggju og ástúð því fjölmarga unga fólki sem hingað kemur til starfa, við byggingarvinnu, í ferðaþjónustu, við ræstingu, í fiskvinnslu o.fl. o.fl. Ég er alin upp í samfélagi sem hafði það að leiðarljósi að taka vel á móti nýjum íbúum, hvaðan sem þeir fluttu. Samfélög eiga að leggja sig í líma við að komast í samband við nýtt fólk sem flytur á ný búsvæði. Ég hef stundum velt því fyrir mér hvort sú gamla og góða stofnum ”kvenfélag” væri ekki kjörinn vetvangur fyrir svona samskipti. Þar ætti að vera nóg til af ömmum. Hin fjölmörgu félagasamtök ættu svo líka að fara í átök og bjóða öll aðflutt velkomin, karlaklúbbar, kórar, leikfélög og svo framvegis. Margt eldra fólk, fussar og sveiar yfir því að ekki sé hægt að tala íslensku í búðum og veitingahúsum, aðrir grípa til enskunnar ef hún er þeim töm. Sá sem kemur til íslands t.d. frá Úkraínu eða Spáni talar í fæstum tilfellum ensku. Ef við temdum okkur að sýna gott viðmót, brosa í stað þess að fara í fýlu og jafnvel halda góða tölu um veðrið aukast líkurnar á gagnkvæmum skilningi og áhuga fyrir tungumálinu. Dropinn holar stein. Ég segi stundum söguna af Kanadamanninum sem fór að vinna með gömlum smið úr áhaldahúsinu í þorpinu. Sá talaði bara sína íslensku, var mikill sögumaður, sagði veiðisögur og aðrar sögur, sannar og lognar. Kanadamaðurinn var e.t.v. óvenju duglegur tungumálamaður og það tók hann ekki mjög langan tíma að læra að tala íslensku eins og hinn mætasti sveitamaður. Ég held líka að ömmur séu vannýtt auðlind þegar kemur að ýmsum öðrum málum í samfélaginu, ekki bara tungumálakennslu. Það er mjög margt í menningararfinum sem getur glatast og ég held að við þurfum að huga að því hvernig við komum til dæmis ýmiskonar verkþekkingu áfram milli kynslóða. Ömmur ættu að boða ást og frið um allan heim. Ömmur eru óþrjótandi auðlind. Ömmur eru þarfaþing. Höfundur er hættur launaðri vinnu, er á eftirlaunum og lætur sig dreyma um betri heim. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Signý Jóhannesdóttir Mest lesið Ísland fyrst svo…hvað? Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Peningar, vald og hvítþvottur þjóðarmorðs: Velkomin í nýja heimsmynd Trumps Helen Ólafsdóttir Skoðun Vita bændur ekki hvað bændum er fyrir bestu? Trausti Hjálmarsson Skoðun Íslenskur Pútínismi Diana Burkot,Nadya Tolokonnikova Skoðun Hinsegin ungmenni í Hafnarfirði mæta afgangi Óskar Steinn Ómarsson Skoðun Stöndum saman um félagshyggju og frið Hópur félagshyggjufólks Skoðun Ömmur án landamæra Signý Jóhannesdóttir Skoðun Ein stærð passar ekki fyrir öll Sigrún Birgisdóttir ,Þóra Leósdóttir Skoðun Hræðilegar aðstæður geta breytt manni til hins betra! Kristján Hafþórsson Skoðun Framtíð Framsóknar byrjar í grasrótinni Jónína Brynjólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vita bændur ekki hvað bændum er fyrir bestu? Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Ein stærð passar ekki fyrir öll Sigrún Birgisdóttir ,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Ömmur án landamæra Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Peningar, vald og hvítþvottur þjóðarmorðs: Velkomin í nýja heimsmynd Trumps Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Ísland fyrst svo…hvað? Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hræðilegar aðstæður geta breytt manni til hins betra! Kristján Hafþórsson skrifar Skoðun Hinsegin ungmenni í Hafnarfirði mæta afgangi Óskar Steinn Ómarsson skrifar Skoðun Framtíð Framsóknar byrjar í grasrótinni Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Stöndum saman um félagshyggju og frið Hópur félagshyggjufólks skrifar Skoðun Af hverju eru Íslendingar svona feitir? Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Íslenskur Pútínismi Diana Burkot,Nadya Tolokonnikova skrifar Skoðun Félagsráðgjafar lykilaðilar í stuðningi við geðheilbrigði Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Skemmtilegri borg Skúli Helgason skrifar Skoðun Drögum úr svifryksmengun frá umferð heilsunnar vegna Þröstur Þorsteinsson skrifar Skoðun Að fara í stríð við sjálfan sig Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Þú hengir ekki bakara fyrir smið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvaða menntakerfi kæri þingmaður? Hermann Austmar skrifar Skoðun Friðarfundur utanríkisráðherra Íslands og Palestínu og leiðtogablæti Júlíus Valsson skrifar Skoðun Nýtt Reykjavíkurmódel í leikskólamálum Andri Reyr Haraldsson,Óskar Hafnfjörð Gunnarsson skrifar Skoðun Móðurást, skömm og verkjalyf Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Framsókn sem þjónar fólki, ekki kerfum Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Af hverju ætti Gylfi Þór Sigurðsson að fá aftur tækifæri í landsliðinu? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Samfélagsmiðlar og ósýnilegu börnin Ásdís Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ég þori að veðja Jóhann Karl Ásgeirsson Gígja skrifar Skoðun Munum eftir baráttu kvenna alltaf og alls staðar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Verkfærið sem vantar í fjármálastjórnun sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Að klúðra með stæl í tilefni alþjóðlega Mistakadagsins Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kvartað yfir erlendum aðilum? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar skynjun ráðherra verður að lögum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Frá torfkofum til tækifæra Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Gömul sögn segir að þegar himnafaðirinn sá að hann gat ekki sinnt öllum erindum sem til hans bárust, þá hafi hann skapað ömmur. Ég hef reyndar ekki mikla trú á þessum svokallaða himnaföður en ég veit fyrir víst að ömmur eru ómissandi. Sjálf kynntist ég bara einni, Köru ömmu minni í móðurætt, bóndakonu í Ysta-Felli. Hún var fædd 1894 og dó 1980. Sú kona var margfróð og kenndi mér margt og þó ég hafi ekki dvalið í sveitinni jafn mikið og mörg systkina minna, verð ég alltaf þakklát fyrir að hafa fengið að bergja af hennar viskubrunni. Móðir mín, fædd 1918, sú amma barnanna minna sem þau höfðu mest samneyti við, bjó í næsta húsi. Hún var svona amma sem sagði sögur, prjónaði sokka, bakaði brauð og gerði konfekt með þeim. Eitt barnabarnið hennar sagði að hún væri svolítið krumpuð en samt svo mjúk og hlý. Elsti sonur minn fæddur 1975 átti 7 ömmur og langömmur á lífi þegar hann kom í heiminn og mér skilst að fyrsta barnabarnið mitt fætt 1996 hafi átt 8 ömmur á lífi þegar hún leit dagsins ljós. Heimurinn sér okkur ekki fyrir jafnræði í þessum efnum frekar en öðrum. Samfélagið mótar viðrhorf okkar. Einn ömmustrákurinn minn var í heimsókn hjá mér og við vorum að fara út að leika og pilturinn var í svo stórum stígvélum að þau skröltu laus á fæti hans. Mér varð að orði að ég þyrfti að prjóna handa honum ullarsokka til að nota í stígvélin. Ég gleymi aldrei upplitinu sem ég fékk frá honum þegar hann sagði þessa dásamlegu setningu : Þú getur ekki prjónað sokka amma, það eru bara svona gamlar ömmur sem kunna að prjóna. Þessi piltur er reyndar mikill sjarmör. Samfélagslegar breytingar hafa orðið til þess að margar ömmur hafa lítil afskipti af barnabörnum sínum. Þær eru í fullri vinnu þegar börnin skjótast í heiminn og þær mega jafnvel ekkert vera að því að sinna ungviðinu. Betri heilsa verður til þess að ömmur eru ekki þessi fasti sem einu sinni var. Amman í eldhúsinu að baka kleinur og kruðerí, segjandi sögur og kennandi börnum að lesa með bandprjónsaðferð. Nei margar ömmur eru í bissnes úti um allan heim eða eru að ganga Jakobsveginn, nú eða klífandi fjöll í Afríku, svo er þær auðvitað í þúsundatali á sólarströndum. Gætum við ekki breytt forgangsröðuninni, bara smá? Ömmur og inngilding Í starfi mínu á vegum verkalýðshreifingarinnar hef ég séð svo ótalmargt ungt fólk flytja til landsins og stofna fjölskyldu og eignast börn. Ég hugsa oft um, hvað það hlýtur að vera um margt erfitt að fóta sig í nýju landi án baklands. Ef til vill hugsa ég meira um þetta þar sem eitt barnanna minna hefur búið erlendis í tæp 25 ár. Ég veit að dóttir mín á þar góða vinkonu sem ég kalla ömmu Dawn, sem hefur reynst henni betri en enginn. Flug til USA er bæði dýrt og langt, ekki þannig að maður skjótist til að passa um helgina ef svo ber undir. Við sem búum á Íslandi ættum að vera duglegri að sýna umhyggju og ástúð því fjölmarga unga fólki sem hingað kemur til starfa, við byggingarvinnu, í ferðaþjónustu, við ræstingu, í fiskvinnslu o.fl. o.fl. Ég er alin upp í samfélagi sem hafði það að leiðarljósi að taka vel á móti nýjum íbúum, hvaðan sem þeir fluttu. Samfélög eiga að leggja sig í líma við að komast í samband við nýtt fólk sem flytur á ný búsvæði. Ég hef stundum velt því fyrir mér hvort sú gamla og góða stofnum ”kvenfélag” væri ekki kjörinn vetvangur fyrir svona samskipti. Þar ætti að vera nóg til af ömmum. Hin fjölmörgu félagasamtök ættu svo líka að fara í átök og bjóða öll aðflutt velkomin, karlaklúbbar, kórar, leikfélög og svo framvegis. Margt eldra fólk, fussar og sveiar yfir því að ekki sé hægt að tala íslensku í búðum og veitingahúsum, aðrir grípa til enskunnar ef hún er þeim töm. Sá sem kemur til íslands t.d. frá Úkraínu eða Spáni talar í fæstum tilfellum ensku. Ef við temdum okkur að sýna gott viðmót, brosa í stað þess að fara í fýlu og jafnvel halda góða tölu um veðrið aukast líkurnar á gagnkvæmum skilningi og áhuga fyrir tungumálinu. Dropinn holar stein. Ég segi stundum söguna af Kanadamanninum sem fór að vinna með gömlum smið úr áhaldahúsinu í þorpinu. Sá talaði bara sína íslensku, var mikill sögumaður, sagði veiðisögur og aðrar sögur, sannar og lognar. Kanadamaðurinn var e.t.v. óvenju duglegur tungumálamaður og það tók hann ekki mjög langan tíma að læra að tala íslensku eins og hinn mætasti sveitamaður. Ég held líka að ömmur séu vannýtt auðlind þegar kemur að ýmsum öðrum málum í samfélaginu, ekki bara tungumálakennslu. Það er mjög margt í menningararfinum sem getur glatast og ég held að við þurfum að huga að því hvernig við komum til dæmis ýmiskonar verkþekkingu áfram milli kynslóða. Ömmur ættu að boða ást og frið um allan heim. Ömmur eru óþrjótandi auðlind. Ömmur eru þarfaþing. Höfundur er hættur launaðri vinnu, er á eftirlaunum og lætur sig dreyma um betri heim.
Peningar, vald og hvítþvottur þjóðarmorðs: Velkomin í nýja heimsmynd Trumps Helen Ólafsdóttir Skoðun
Skoðun Peningar, vald og hvítþvottur þjóðarmorðs: Velkomin í nýja heimsmynd Trumps Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Friðarfundur utanríkisráðherra Íslands og Palestínu og leiðtogablæti Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Nýtt Reykjavíkurmódel í leikskólamálum Andri Reyr Haraldsson,Óskar Hafnfjörð Gunnarsson skrifar
Skoðun Af hverju ætti Gylfi Þór Sigurðsson að fá aftur tækifæri í landsliðinu? Sölvi Breiðfjörð skrifar
Peningar, vald og hvítþvottur þjóðarmorðs: Velkomin í nýja heimsmynd Trumps Helen Ólafsdóttir Skoðun