Netárásir án landamæra: Hvað getum við lært af nýrri netöryggisstefnu Bandaríkjanna? Valdimar Óskarsson skrifar 26. mars 2025 09:31 Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Netöryggi Mest lesið Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku gaf forseti Bandaríkjanna út tilskipun um færslu ábyrgðar á viðbrögðum við netárásum frá alríkisstjórninni til ríkjanna 50 sem mynda Bandaríkin. Þessi áherslubreyting er gerð á sama tíma og netárásir verða sífellt alvarlegri og útbreiddari - og óhætt að segja að hún geti haft varanleg áhrif á þjóðaröryggi Bandaríkjanna. Þetta veldur áhyggjum enda er full ástæða til að hafa áhyggjur af samhæfingu, samræmi og mismunandi getu ríkja til að verjast árásum. En hvað þýðir þetta fyrir okkur á Íslandi? Segja má að þessi þróun sé skýrt merki um að jafnvel tæknivæddustu þjóðir heims eiga í erfiðleikum með að halda í við netógnir. Árásaraðilar sækja í innviði Líkt og aðrar þjóðir standa Bandaríkin frammi fyrir síbreytilegu landslagi netárása. Skipulagðir netglæpahópar hakkara herja á fyrirtæki og stofnanir - og eru óþreytandi uppspretta nýrra árásaraðferða sem erfitt er að halda í við. Á sama tíma eykur flókin virðiskeðja hugbúnaðar - þar sem veikleikar í hugbúnaði sem fyrirtæki kaupa af öðrum eru nýttir til netárása - flækjustig þeirra varna sem grípa þarf til. Þá hafa netárásir óvinveittra þjóðríkja farið ört vaxandi með auknum stríðsátökum og óróleika á alþjóðasviðinu. Árásaraðilar hafa sérstakan áhuga á lykilinnviðum samfélaga, s.s. orkuinnviðum, vatnsveitum, fjármálakerfum, matvælaframleiðslu og innviðum heilbrigðisgeirans, því þannig geta þeir lamað heilu samfélögin án þess að til hefðbundins hernaðar þurfi að koma. Sá skortur á samræmi og samhæfingu sem fylgir dreifðari ábyrgð mun að öllum líkindum auðvelda árásaraðilum að gera netárásir á lykilinnviði einstakra ríkja Bandaríkjanna, enda munu sum ríki vera verr varin en önnur. Fyrir Ísland, sem er mjög háð stafrænum innviðum en hefur takmarkaða fjármuni í samanburði við til dæmis Bandaríkin, ætti þessi áherslubreyting að vera þörf áminning um mikilvægi markvissrar nálgunar við netöryggi. Netöryggi er þjóðaröryggi Ísland þarf að nálgast netöryggi sem hluta af þjóðaröryggi, ekki bara sem tæknimál sem er á ábyrgð tæknifólks. Það er því afar jákvætt að sjá að netöryggismál ríkisins, þar á meðal CERT-IS (Netöryggissveit stjórnvalda), flytjast til utanríkisráðuneytisins og þá áherslu sem lögð verður á miðlæga og samhæfða stefnu um netöryggi á landsvísu. Með þessu móti verður hægt að efla viðbúnað og samhæfingu viðbragða gegn netógnum, og stíga mikilvæg skref í þá átt að styrkja þjóðaröryggi Íslands á stafrænum vettvangi. Stjórnendur bera ábyrgð og þurfa úrræði Á sama tíma er brýnt að valdefla og styðja við þær stofnanir sem bera endanlega ábyrgð á því að lykilinnviðir samfélagsins lamist ekki þegar þeir verða fyrir árásum, enda fullvíst að öll fyrirtæki og stofnanir munu einhverntímann verða fyrir netárásum. Framkvæmd netöryggis og endanleg ábyrgð liggur nefnilega hjá stjórnendum þessara stofnana - og samkvæmt NIS-2 reglugerðinni munu þeir bera persónulega ábyrgð á afleiðingum netárása hafi þeir ekki gripið til nægilegra netöryggisráðstafana. Netöryggið byrjar hjá notandanum Þegar kemur að netöryggi liggur stærsti veikleiki allra þjóða í skorti á vitund um og þekkingu á netöryggi. Fyrirtæki og stofnanir munu ekki geta byggt upp þann mannauð sem þarf til að halda í við veldisvöxt netárása. Við getum hins vegar nýtt bestu mögulegu leiðir sem í boði eru til að fyrirbyggja alvarlegar afleiðingar netárása. Þar skiptir mestu að innleiða stefnu sem byggir á því að ekki sé hægt að treysta aðgerðum, t.d. í gegnum fjartengingar, sjálfkrafa (Zero-Trust). Í því felst meðal annars að aðgangur allra notenda að kerfum fyrirtækja og stofnana er stöðugt sannreyndur - og að gert sé ráð fyrir að hakkari hafi nú þegar komist inn í kerfin í gegnum fjartengingu. Ný hugsun – nýjar varnir Rúmlega 90% gagnagíslaárása eru framkvæmdar í gegnum fjartengingar, sem hakkarar nýta til að komast óséðir inn í kerfi og safna viðkvæmum gögnum yfir lengri tíma. Rannsóknir sýna að hakkarar hafa að meðaltali 280 daga til að athafna sig innan kerfa áður en þeirra verður vart. Fjöldi netárása sem heppnast, þrátt fyrir hefðbundnar öryggislausnir, undirstrikar mikilvægi þess að við séum skrefi á undan netglæpamönnum.Þessi staðreynd segir okkur að fyrirtæki og stofnanir verða að ganga lengra í netöryggi en hefðbundin auðkenningar- og aðgangsstýringarkerfi bjóða upp á. Nauðsynlegt er að innleiða lausnir sem tryggja að raunverulegur notandi – ekki árásaraðili – standi á bak við allar aðgerðir í viðkvæmum kerfum. Slík staðfesting á öllum notendasamskiptum í rauntíma skiptir sköpum við að greina flóknar árásir og stöðva þær áður en þær valda skaða, s.s. gagnagíslatöku og leka persónugreinanlegra upplýsinga um notendur og viðskiptavini, eða yfirtöku á stjórn innviða. Netöryggi er hópíþrótt Það er brýnt að við lítum á netöryggi sem óaðskiljanlegan hluta af þjóðaröryggi og vinnum saman - stjórnvöld, fyrirtæki og stofnanir - að því að nálgast netöryggi með heildstæðum, markvissum og samhæfðum hætti og nýtum til þess bestu mögulegu tæknilausnir. Aðeins þannig getum við mætt vaxandi ógn í síbreytilegu landslagi netárása - sem virða engin landamæri. Höfundur er framkvæmdastjóri og einn stofnenda netöryggisfyrirtæksins Keystrike.
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar