Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar 12. mars 2025 14:31 Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali í íslenska sjónvarpsþættinum Kastljós lýsti Sigurjón Þórðarson, formaður atvinnuveganefndar Alþingis, þeirri skoðun að Ísland ætti að einblína á að efla þær atvinnugreinar sem þegar eru rótgrónar eða tengjast beint þeim sem fyrir eru. Þótt þetta viðhorf kunni að virðast skynsamlegt við fyrstu sýn, vekur það alvarlegar áhyggjur um langtíma efnahagslegt heilbrigði þjóðarinnar. Að takmarka þróun atvinnulífsins við þekkt svið dregur ekki aðeins úr nýsköpun heldur eykur einnig efnahagslega veikleika landsins. Hættan við ofuráherslu á rótgrónar atvinnugreinar Saga íslensks efnahags gefur skýra viðvörun um hætturnar sem fylgja því að treysta um of á fáa atvinnuvegi. Velsæld á Íslandi var ekki mikil þegar sjávarútvegur var nánast eina atvinnugrein Íslendinga. Þó að útgerð hafi skapað störf og gjaldeyristekjur, var landið mjög viðkvæmt fyrir ytri áföllum eins og breytingum á fiskistofnum, alþjóðlegri samkeppni og pólitískum deilum um veiðikvóta. Hrun síldarstofnsins seint á sjöunda áratugnum leiddi til djúprar efnahagskreppu sem olli atvinnuleysi og miklum efnahagslegum erfiðleikum. Þessi kreppa sýndi vel þær hættur sem fylgja skorti á fjölbreytni í atvinnulífi. Svipað mátti sjá í uppgangi íslenska bankakerfisins á fyrstu árum 21. aldarinnar. Bankarnir virtust skapa mikla velmegun, en þegar fjármálahrunið 2008 skall á, var efnahagur landsins í rúst. Hrunið leiddi til gjaldþrota fyrirtækja, eyðilagði sparifé heimila og þvingaði Ísland í neyðarúrræði. Bæði þessi dæmi úr sögu okkar sýna hve varasamt það er að treysta um of á örfáar atvinnugreinar. Nýsköpun og efnahagsvöxtur Íslendingar hafa þó oft sýnt þrautseigju og aðlögunarhæfni, og þessir eiginleikar ættu að móta framtíðarstefnu landsins. Vöxtur ferðaþjónustu fyrst og svo hugverkaiðnaðarins á síðari árum, er gott dæmi um hvernig fjölbreytni í atvinnulífi getur skapað ný tækifæri. Það er ekki langt síðan ferðaþjónusta var lítil atvinnugrein á Íslandi og hugverkaiðnaður þekktist varla, en nú eru þetta tvær af fjórum grunnstoðum undir íslensku hagkerfi. Reynsla Íslands hefur sannað að engin einstök atvinnugrein, sama hversu farsæl hún er, getur staðið undir efnahagslegu jafnvægi til frambúðar. Þess í stað byggist stöðugleiki á fjölbreyttum atvinnuvegum, hvort sem það er í tækni, endurnýjanlegri orku, líftækni eða einhverjum allt öðrum atvinnugreinum. Þessar greinar gætu styrkt alþjóðlega samkeppnishæfni Íslands og veitt hagkerfinu aukinn sveigjanleika gegn framtíðar áföllum. Ekki standa í vegi fyrir nýjum atvinnugreinum Stjórnmálamenn gegna lykilhlutverki í mótun efnahagsstefnu þjóðarinnar. Þeir sem veita nýjum hugmyndum og atvinnugreinum mótstöðu, og halda í staðinn fast í rótgrónar greinar, leiða þjóð til efnahagslegrar stöðnunar. Framsæknir leiðtogar, sem fjárfesta í rannsóknum, nýsköpun og vaxtargreinum, skapa hinsvegar skilyrði fyrir viðvarandi efnahagslega velmegunar. Sögulegar efnahagskreppur Íslands ættu að vera kennslustund í því að stuðningur við rannsókn og þróun sem er grunnforsenda fjölbreytts atvinnulífs er ekki aðeins æskileg, heldur nauðsynleg. Hefði verið lögð meiri áhersla á fjölbreytni í atvinnulífi fyrr á öldinni, hefði högg á síldarútgerðirnar og fjármálakerfið ekki leitt af sér efnahagshrun, aðeins bylgju. Nú stendur Ísland á svipuðum tímamótum, og ákvarðanir dagsins í dag munu ráða því hvort landið heldur áfram að vera viðkvæmt fyrir ytri áföllum eða byggir upp sjálfbærara hagkerfi. Tækifæri Íslands felast í fjölbreytni Ísland hefur einstaka kosti sem gætu gert það að leiðandi aðila í fjölbreyttum atvinnugreinum. Landið býr yfir miklum endurnýjanlegum orkulindum sem gætu nýst til framleiðslu á grænu vetni og sjálfbærum gagnaverum. Auk þess býður hátt menntunarstig og náttúrulega nýskapandi hugsun Íslendinga upp á möguleika til vaxtar í greinum sem eru í dag jafnvel óþekktar. Til þess að þessi tækifæri verði að veruleika þarf markvissar stefnur sem styðja við sprotafyrirtæki, halda áfram stuðningi við rannsókn og þróun ásamt því að efla samstarf milli rannsóknarstofnana og einkageirans. Án þessarar skuldbindingar er hætta á að Ísland glati færni sinni og hugviti til annarra hagkerfa sem bjóða upp á betri stuðning við nýsköpun. Horfum til framtíðar! Viðhorfið sem skein í gegnum orðræðu umrædds formanns í Kastljósi í gær, um að halda sig við rótgrónar atvinnugreinar sem við höfum reynslu í, getur orðið uppgangi íslensks hagkerfis síðustu áratuga að falli. Saga Íslands hefur þegar sýnt að þjóðir sem taka breytingum fagnandi, fjárfesta í nýjum greinum og hlúa að nýsköpun, ná mestum árangri. Ísland verður að forðast efnahagslega íhaldssemi og í staðinn fylgja stefnu sem hvetur til fjölbreytni í atvinnulífi. Aðeins þannig tryggir landið sér farsæla og sjálfbæra framtíð í síbreytilegum heimi. Höfundur er stofnandi frumkvöðlafyrirtækisins Evolytes.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun