Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar 28. janúar 2025 21:00 Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Trúmál Mest lesið Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson Skoðun Kennarar verða að slá af launkröfum svo hægt sé að semja við þá! Ragnheiður Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Kostaboð Eydís Hörn Hermannsdóttir skrifar Skoðun Um kjaradeilu sveitarfélaga og kennara Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Næring íþróttafólks: Þegar orkuna og kolvetnin skortir Birna Varðardóttir skrifar Skoðun Hvað næst RÚV? Hilmar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðir í sæng með kvótakóngum Björn Ólafsson skrifar Skoðun Glannalegt tal um gjaldþrot Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Bókvitið verður í askana látið! Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Læknis- og sjúkraþjálfunarfræði fyrir alla Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Birtingarmynd fortíðar í nútímanum Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Mun seðlabankastjóri standa við orð sín Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Þegar réttarkerfið bregst – hvað kostar það börnin? Anna María Ingveldur Larsen skrifar Skoðun 97 ár í sjálfboðaliðastarfi Borghildur Fjóla Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Borgið til baka! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Dropinn holar steinhjörtun. Um sterkar konur og mannabrag Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Spörum með betri opinberum innkaupum Guðmundur R. Sigtryggsson skrifar Skoðun Hvers vegna Evrópusinni? Einar Helgason skrifar Skoðun Það gera allir mistök Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir sem skaða náttúruna Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Geta íþróttir bjargað mannslífum? Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Fylkjum liði með kennurum og börnunum okkar Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Vaknaðu menningarþjóð! Ása Baldursdóttir skrifar Skoðun Fjarðabyggð gegn kjarasamningum Halla Gunnarsdóttir,Hjördís Þóra Sigurþórsdóttir skrifar Skoðun Af styrkjum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi þess að eiga hetjur Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Að stefna í hæstu hæðir Einar Baldvin Árnason skrifar Skoðun Kæru félagar í Sjálfstæðisflokki Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Eldingar á Íslandi Gunnar Sigvaldason skrifar Skoðun Sterki maðurinn Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Listmálarinn og myndhöggvarinn Michelangelo sagði víst eitt sinn að mesta hættan sem steðjaði að hverjum og einum væri ekki sú að hann setti stefnuna svo hátt að hann missti marks, heldur miklu frekar að hann setti markið lágt og næði því síðan. Mér varð hugsað til þessara orða þegar ég sá dómkirkjuna í Mílanó í fyrsta sinn með eigin augum á síðasta ári. Kirkjan er almennt talin ein sú fallegasta í heimi, en Mark Twain lýsti henni sem svo í bók sinni The Innocents Abroad: „Hvílík dýrð, svo mikilfengleg, hátíðleg og tröllvaxin en samt svo fíngerð, loftkennd og þokkafull! Heill heimur af þunga sem birtist mér á sama tíma líkt og frostsprungin tálsýn sem gæti horfið við minn minnsta andardrátt!” Twain náði vel að fanga fegurð kirkjunnar. Hún er risavaxin og íburðarmikil en á sama tíma nánast óraunveruleg. Hún teygir sig brothætt til himins eins og hún sé að reyna að ná alla leið til Guðs. Að horfa á hana er eins og að horfa á tímann sjálfan standa í stað. Dómkirkjan í Mílanó er fegurri en flest önnur mannanna verk vegna þess að stefnan var sett á hæstu hæðir. Markmiðið var að ljá guðdómleikanum sjálfum mynd. Til að ljúka byggingu hennar þurfti ekki aðeins fagurfræðliegan metnað og skýra sýn, heldur líka ótrúlega þrautseigju. Það tók rúm 600 ár að byggja kirkjuna en slíkt gera auðvitað aðeins menn sem horfa handan jarðlegrar vistar sinnar. Þegar komið er inn í kirkjuna má líta styttu af Heilögum Bartólomeusi, lærisveini Krists. Styttan sem er eftir Marco D’agrati, gefur aðra mynd af guðdómleikanum: Bartólomeus var píslarvottur, fláður lifandi fyrir að boða fagnaðarerindið, og á styttunni má sjá hvern einasta vöðva á líkama hans berskjaldaðan. Hangandi skinn hans sveipast um hann eins og skikkja, og hann heldur á hníf, tákni píslardóms síns. Það er reisn í hinni ólýsanlegu þjáningu. Bæði boðorð Guðs föður vors í Gamla testamentinu og kennisetningar Krists í því nýja, setja okkur ómöguleg markmið en það er einmitt ómöguleiki þeirra sem gera okkur kleift að teygja okkur hærra en við gætum nokkru sinni gert án þeirra. Hugmyndin um hinn eilífa og óskilgreinanlega Drottinn og þrá okkar til að snúa heim til hans, hvetur okkur til ótrúlegra dáða. Við fullkomnust aldrei í lifanda lífi, ekki frekar en dómkirkjan, og margir upplifa gífurlegar þjáningar í líkingu við þær sem Bartólómeus gerði. Þrátt fyrir það teygir sál okkar sig til himins, jafn mikilfengleg og brothætt. Sáttmálinn við Guð er órjúfanlegur þáttur í þeirri fegurð. Joseph Ratzinger, síðar Benedikt XVI páfi, benti á í predikun í München árið 1981 að freisting höggormsins í sköpunarsögunni hefði ekki snúist um að afneita Guði heldur að efast um að sáttmáli hans við manninn væri af hinu góða þ.e að efast um að þær reglur sem Guð setur okkur séu okkur sjálfum fyrir bestu. Með þessum efa væru fræjum afstæðishyggju og falsks frelsis sáð. Í dag er afstæðishyggja nánast allsráðandi á vesturlöndum og hún birtist fyrst og fremst í trúleysi. Það er ekki endilega trúleysi manna sem raka ekki á sér hálsinn, rífast á Reddit og afneita Guði fullum hálsi, heldur miklu frekar trúleysi þeirra sem setja markið lágt og ná því. Þeir enda á því að dýrka hin ýmsu mannanna verk, hugmyndafræði eða hluti, oft með ótrúlegum trúarofsa. Versta birtingarmynd þessa trúleysis er þó ekki hjá hinum almenna borgara, heldur hjá þeim sem kalla sig presta en vinna gegn öllum þeim boðorðum Guðs sem þeim þykja óþægileg. Slíkir menn hafa unnið gagngert að því að lækka markið svo mikið að sú kristni sem þeir boða krefst varla neins af okkur. Trú þeirra er orðin algjörlega veraldleg og í raun fullkomlega samdauna frjálslyndu lýðræði, hræddari við dóm samfélagsins en Drottins sjálfs. Í umburðarbréfi sínu þann 14. Apríl 1999 benti Jóhannes Páll II páfi á að í stað trúleysis væri alltaf talað um illsku og skurðgoðadýrkun í biblíunni - að hver sá sem tæki mannanna verk fram yfir Drottinn sjálfan væri meinfús skurðgoðadýrkandi. Það er ágætt að hafa þetta í huga þegar fólk stígur fram sem prestar eða kirkjudeildir og vill breyta boðskapi Guðs til að gera hann aðgengilegri með því að breyta honum í takt við tímann. Þá er ráð að spyrja sig: hvað er dýrkað og hvert er stefnt? Höfundur er listamaður og leikmaður í kaþólsku kirkjunni
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun
Skoðun Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen skrifar
Skoðun Sterkara samfélag: Framfarir í velferðarþjónustu Hveragerðis Sandra Sigurðardóttir skrifar
Hvernig er hægt að semja við samninganefnd sem hefur engan skilning á starfi stéttarinnar sem hún er að semja við? Ragnheiður Stephensen Skoðun