Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar 22. nóvember 2024 07:45 Náttúruperlan Ísland fær ekki mikla athygli í kosningabaráttunni. Stundum finnst manni að allir Íslendingar eigi að lifa sig inn í tilgang lífsins eins og hann er skilgeindur af verðbólgumarkmiðum Seðlabankas. Það er reyndar efni í martröð fyrir sitt leyti, en við sem söknum þess að umhverfi, náttúra og tilvist mannsins með lífinu á jörðinni fái viðeigandi umtal í pólitíkinni verðum þá bara að taka til okkar ráða. Grípa hvert það tækifæri sem gefst þegar framboð og flokkar bjóða okkur upp á umræður. Hér er spurningalisti fyrir áræðna kjósendur sem vilja að Alþingi elski náttúruna jafn heitt og við. Handbók kjósandans, spurningar til framboða: 1) Rafvæðing í samgögnum á landi mun skila miklu til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Styður þú hraða fjárfestingu í slíkri framkvæmd strax í upphafi næsta kjörtímabils með tölusettum mælikvörðum fyrir árangur á næstu 4 árum? (Samgöngur á landi skila 30% af losun sem skrifast á samfélagsreikninginn). Já - nei - kannski. Athugasemd: Við gætum stefnt að því að 2030 verði 80% fólksbílaflotans rafvædd og losun minnkað um 60-70% frá umferð með tilheyrandi gjaldeyrissparnaði. Fjárfesting í innviðum og hvatar myndu borga sig til baka fljótt. 2) Vilt þú setja: a)opinbera heildarstefnu um vindorkuver áður en lengra er haldið?Já - nei - kannski. b) sem m.a. takmarkar, að sinni, fjölda mögulegra svæða fyrir vindmyllur? Já - nei - kannski. c) og tryggir að vindorkuvinnsla verði í samfélagslegri eigu eins og t.d. Landsvirkjun og Orkuveitan? Já - nei - kannski. d) Og tryggja með lagasetningu að heimili og smáfyrirtæki (utan stóriðju) hafi forkaupsrétt á orku í landinu til eigin nota á lægsta mögulega verði en ekki á markaði í samkeppni við hæstu bjóðendur? 3) Getur þú stutt tillögu um að engar frekari viðbætur verði á sjókvíaeldi næstu fimm ár meðan Alþingi setur skýran lagaramma um greinina út frá bestu þekktu aðferðum við lagareldi í heiminum? Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki meira eldismagn? Stopp í fimm ár til að taka utan um vandann? Já - nei - kannski. 4) Ert þú sammála þeim niðurstöðum vísindaráðs SÞ (ICCP) að hlýnun jarðar sé af mannavöldum og þar af leiðandi þurfi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda til að takmarka hlýnun við 1,5-2 gráður á viðmiðunarskeiði? Já - nei - kannski. Athugasemd: Hér er átt við hvort Ísland vilji leggja sitt af mörkum til að standa við Parísarsamkomulagið. Árið í ár er talið það heitasta að meðtali á jörðinni í amk 125.000 ár, og árið á undan sló öll fyrri met þar áður. Til er fólk sem trúir ekki vísindum og segir enga hlýnun af mannavöldum. 5) Á næsta kjörtímabili ræðst hvort lágmarksmarkmið Íslands um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda næst fyrir 2030 í samanburði við viðmiðunarár. Loftslagsráð sendi frá sér mjög alvarlega brýningu fyrir nokkrum dögum þar sem núverandi staða er harðlega gagnrýnd: ,,Nú þurfi að verða þáttaskil í framkvæmd loftslagsaðgerða. Stjórnvöld þurfa að sýna frumkvæði, stefnufestu, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgerðum í loftslagsmálum. Allir ráðherrar næstu ríkisstjórnar og Alþingi þurfa að leggjast á eitt” - segir ráðið. Vilt þú setja í forgang að ná þessu markmiði? Forgangur þýðir hér eitt af þremur aðalmálum næstu ríkisstjórnar. Já - nei - kannski. 6) Nýlega sendu 40 heimskunnir loftslags- og hafsérfræðingar bréf til Norrænu ráðherranefndarinnar þar sem þeir vöruðu við stórauknum líkum á því að umbreyting gæti orðið í hafinu og straumakerfi vegna hlýnunar á jörðu og í hafi. Ísland gæti í raun snarkólnað vegna þess að hlýir hafstraumar ná ekki lengur til landsins ef þessum vendipunkti er náð. Telur þú ástæðu til að bregðast sérstaklega við þessu erindi? Já - nei - kannski. Athugasemd: Bréf þetta lýsir nýjum niðurstöðum rannsókna um ,,bláa” kuldapollinn suður af Ísland sem er til kominn vegna þess að hægir á straumakerfinu sem flytur varma sunnan úr höfum til Íslands og norðursvæða. Ástæðan er hlýnun hafsins og tengdir umhverfisþættir. Líkurnar á ,,vendipunkti” þar sem þetta kerfi stöðvast eru taldar mun meiri nú en áður var ætlað. Svo þversagnakennt sem það er gæti kólnað mikið á Íslandi þótt jörðin í heild ofhitni. Hagsmunir Íslands af því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hægja á hlýnun eru því gríðarlegir. Jafnvel tilvistarlegir. 7) Viltu stöðva hvalveiðar? Já - nei - kannski. Athugasemd: Ísland getur ákveðið að hætta hvalveiðum ótímabundið í stað þess að setja bann við nýtingu „auðlinda“ í efnahagslögsögunni. Til dæmis með skírskotun til ómannúðlegra aðferða við veiðar. Þetta er mildara orðalag af lagatæknilegum ástæðum en ,,bann” en hefur sömu afleiðingar. 8) Vill þinn flokkur stöðva framræslu votlendis og endurheimta það sem tapast hefur, til dæmis með því að hefja endurheimt á meira en 300 ríkisjörðum? Já - nei - kannski. Athugasemd til fróðleiks: Losun frá landi er einn stærsti losunarþáttur Íslands á gróðurhúsalofttegundum. Votlendi er dýrmætt vistkerfi sem hættir að losa ef það er endurheimt. Mikil losun myndi snúast við og verða að bindingu. 9) Matarsóun á Íslandi er talin nema 150 kílóum á mann á ári, um það bil. Hefur þinn flokkur einhverja hugmynd um hvernig mætti minnka þetta? Já - nei - líklega ekki. Athugasemd: Það er gott að flokka en best að búa ekki til úrgang sem þarf að farga. Og svo er sóun bara sóun sem allir ættu að sameinast um að stöðva. 10) Vissir þú að árið 2020 skrifuðu 70 þjóðarleiðtogar undir sameiginlega yfirlýsingu þar sem lýst er yfir „hnattrænu neyðarástandi” vegna þess að vistkerfin á jörðinni hrynja? Talið er að 70% af lifandi dýrum og plöntum á landi hafi verið drepin af völdum mannlegra athafna síðustu 50 ár. Ein milljón tegunda er talin í útrýmingarhættu. Þetta stríð gegn náttúrunni hefur verið kallað ,,Sjötta útrýmingin”. a) Vissir þú þetta? Já - nei - eiginlega ekki. b) Vissir þú að Katrín Jakobsdóttir skrifaði undir þessa yfirlýsingu sem forsætisráðherra Íslands? Já - nei - eiginlega ekki. c) Veist þú að síðan þá hafa meira en 30 þjóðarleiðtogar bæst við þessa yfirlýsingu um neyðarástand og vistkerfin halda áfram að hrynja? d) Veist þú að sjófuglastofnar við Ísland hrynja líka á sama hraða og vistkerfi heimsins almennt og lundastofninn okkar hefur hrunið um 70% eins og flest dýr og plöntur á jarðríki? Já, nei, eiginlega ekki. e) Skiptir þetta máli? Já - nei - kannski. Meira um hrun vistkerfanna: Living planet report. Bónusefni: Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið. Halldór Björnsson formaður loftslagsráðs útskýrir hvers vegna þú átt að nota þessar spurningar ef þú hittir frambjóðanda: ,,Vandinn er kerfislægur og þarf að leysa á því plani. Það er vissulega gott ef við hugum að kolefnisspori okkar, en kolefnisspor einstaklinga mun ekki ráða úrslitum. Til að ná tökum á vandanum þarf hnitmiðaðar aðgerðir ríkisstjórna heimsins, sem þurfa að umbreyta hinu hnattræna efnahagskerfi svo það gangi á endurnýjanlegri orku sem ekki mengar eða veldur komandi kynslóðum tjóni”. Fjöldi samtaka standa fyrir fundi í húsi Íslenskrar erfðagreiningar laugardaginn 23. nóvember kl. 14. Allt fólk velkomið og streymt frá fundinum líka. Höfundur er félagi í Aldin, umhverfisverndarsamtökum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Sjá meira
Náttúruperlan Ísland fær ekki mikla athygli í kosningabaráttunni. Stundum finnst manni að allir Íslendingar eigi að lifa sig inn í tilgang lífsins eins og hann er skilgeindur af verðbólgumarkmiðum Seðlabankas. Það er reyndar efni í martröð fyrir sitt leyti, en við sem söknum þess að umhverfi, náttúra og tilvist mannsins með lífinu á jörðinni fái viðeigandi umtal í pólitíkinni verðum þá bara að taka til okkar ráða. Grípa hvert það tækifæri sem gefst þegar framboð og flokkar bjóða okkur upp á umræður. Hér er spurningalisti fyrir áræðna kjósendur sem vilja að Alþingi elski náttúruna jafn heitt og við. Handbók kjósandans, spurningar til framboða: 1) Rafvæðing í samgögnum á landi mun skila miklu til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Styður þú hraða fjárfestingu í slíkri framkvæmd strax í upphafi næsta kjörtímabils með tölusettum mælikvörðum fyrir árangur á næstu 4 árum? (Samgöngur á landi skila 30% af losun sem skrifast á samfélagsreikninginn). Já - nei - kannski. Athugasemd: Við gætum stefnt að því að 2030 verði 80% fólksbílaflotans rafvædd og losun minnkað um 60-70% frá umferð með tilheyrandi gjaldeyrissparnaði. Fjárfesting í innviðum og hvatar myndu borga sig til baka fljótt. 2) Vilt þú setja: a)opinbera heildarstefnu um vindorkuver áður en lengra er haldið?Já - nei - kannski. b) sem m.a. takmarkar, að sinni, fjölda mögulegra svæða fyrir vindmyllur? Já - nei - kannski. c) og tryggir að vindorkuvinnsla verði í samfélagslegri eigu eins og t.d. Landsvirkjun og Orkuveitan? Já - nei - kannski. d) Og tryggja með lagasetningu að heimili og smáfyrirtæki (utan stóriðju) hafi forkaupsrétt á orku í landinu til eigin nota á lægsta mögulega verði en ekki á markaði í samkeppni við hæstu bjóðendur? 3) Getur þú stutt tillögu um að engar frekari viðbætur verði á sjókvíaeldi næstu fimm ár meðan Alþingi setur skýran lagaramma um greinina út frá bestu þekktu aðferðum við lagareldi í heiminum? Ekki fleiri kvíar, ekki fleiri svæði, ekki meira eldismagn? Stopp í fimm ár til að taka utan um vandann? Já - nei - kannski. 4) Ert þú sammála þeim niðurstöðum vísindaráðs SÞ (ICCP) að hlýnun jarðar sé af mannavöldum og þar af leiðandi þurfi að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda til að takmarka hlýnun við 1,5-2 gráður á viðmiðunarskeiði? Já - nei - kannski. Athugasemd: Hér er átt við hvort Ísland vilji leggja sitt af mörkum til að standa við Parísarsamkomulagið. Árið í ár er talið það heitasta að meðtali á jörðinni í amk 125.000 ár, og árið á undan sló öll fyrri met þar áður. Til er fólk sem trúir ekki vísindum og segir enga hlýnun af mannavöldum. 5) Á næsta kjörtímabili ræðst hvort lágmarksmarkmið Íslands um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda næst fyrir 2030 í samanburði við viðmiðunarár. Loftslagsráð sendi frá sér mjög alvarlega brýningu fyrir nokkrum dögum þar sem núverandi staða er harðlega gagnrýnd: ,,Nú þurfi að verða þáttaskil í framkvæmd loftslagsaðgerða. Stjórnvöld þurfa að sýna frumkvæði, stefnufestu, fyrirhyggju og fyrirsjáanleika í aðgerðum í loftslagsmálum. Allir ráðherrar næstu ríkisstjórnar og Alþingi þurfa að leggjast á eitt” - segir ráðið. Vilt þú setja í forgang að ná þessu markmiði? Forgangur þýðir hér eitt af þremur aðalmálum næstu ríkisstjórnar. Já - nei - kannski. 6) Nýlega sendu 40 heimskunnir loftslags- og hafsérfræðingar bréf til Norrænu ráðherranefndarinnar þar sem þeir vöruðu við stórauknum líkum á því að umbreyting gæti orðið í hafinu og straumakerfi vegna hlýnunar á jörðu og í hafi. Ísland gæti í raun snarkólnað vegna þess að hlýir hafstraumar ná ekki lengur til landsins ef þessum vendipunkti er náð. Telur þú ástæðu til að bregðast sérstaklega við þessu erindi? Já - nei - kannski. Athugasemd: Bréf þetta lýsir nýjum niðurstöðum rannsókna um ,,bláa” kuldapollinn suður af Ísland sem er til kominn vegna þess að hægir á straumakerfinu sem flytur varma sunnan úr höfum til Íslands og norðursvæða. Ástæðan er hlýnun hafsins og tengdir umhverfisþættir. Líkurnar á ,,vendipunkti” þar sem þetta kerfi stöðvast eru taldar mun meiri nú en áður var ætlað. Svo þversagnakennt sem það er gæti kólnað mikið á Íslandi þótt jörðin í heild ofhitni. Hagsmunir Íslands af því að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hægja á hlýnun eru því gríðarlegir. Jafnvel tilvistarlegir. 7) Viltu stöðva hvalveiðar? Já - nei - kannski. Athugasemd: Ísland getur ákveðið að hætta hvalveiðum ótímabundið í stað þess að setja bann við nýtingu „auðlinda“ í efnahagslögsögunni. Til dæmis með skírskotun til ómannúðlegra aðferða við veiðar. Þetta er mildara orðalag af lagatæknilegum ástæðum en ,,bann” en hefur sömu afleiðingar. 8) Vill þinn flokkur stöðva framræslu votlendis og endurheimta það sem tapast hefur, til dæmis með því að hefja endurheimt á meira en 300 ríkisjörðum? Já - nei - kannski. Athugasemd til fróðleiks: Losun frá landi er einn stærsti losunarþáttur Íslands á gróðurhúsalofttegundum. Votlendi er dýrmætt vistkerfi sem hættir að losa ef það er endurheimt. Mikil losun myndi snúast við og verða að bindingu. 9) Matarsóun á Íslandi er talin nema 150 kílóum á mann á ári, um það bil. Hefur þinn flokkur einhverja hugmynd um hvernig mætti minnka þetta? Já - nei - líklega ekki. Athugasemd: Það er gott að flokka en best að búa ekki til úrgang sem þarf að farga. Og svo er sóun bara sóun sem allir ættu að sameinast um að stöðva. 10) Vissir þú að árið 2020 skrifuðu 70 þjóðarleiðtogar undir sameiginlega yfirlýsingu þar sem lýst er yfir „hnattrænu neyðarástandi” vegna þess að vistkerfin á jörðinni hrynja? Talið er að 70% af lifandi dýrum og plöntum á landi hafi verið drepin af völdum mannlegra athafna síðustu 50 ár. Ein milljón tegunda er talin í útrýmingarhættu. Þetta stríð gegn náttúrunni hefur verið kallað ,,Sjötta útrýmingin”. a) Vissir þú þetta? Já - nei - eiginlega ekki. b) Vissir þú að Katrín Jakobsdóttir skrifaði undir þessa yfirlýsingu sem forsætisráðherra Íslands? Já - nei - eiginlega ekki. c) Veist þú að síðan þá hafa meira en 30 þjóðarleiðtogar bæst við þessa yfirlýsingu um neyðarástand og vistkerfin halda áfram að hrynja? d) Veist þú að sjófuglastofnar við Ísland hrynja líka á sama hraða og vistkerfi heimsins almennt og lundastofninn okkar hefur hrunið um 70% eins og flest dýr og plöntur á jarðríki? Já, nei, eiginlega ekki. e) Skiptir þetta máli? Já - nei - kannski. Meira um hrun vistkerfanna: Living planet report. Bónusefni: Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið. Halldór Björnsson formaður loftslagsráðs útskýrir hvers vegna þú átt að nota þessar spurningar ef þú hittir frambjóðanda: ,,Vandinn er kerfislægur og þarf að leysa á því plani. Það er vissulega gott ef við hugum að kolefnisspori okkar, en kolefnisspor einstaklinga mun ekki ráða úrslitum. Til að ná tökum á vandanum þarf hnitmiðaðar aðgerðir ríkisstjórna heimsins, sem þurfa að umbreyta hinu hnattræna efnahagskerfi svo það gangi á endurnýjanlegri orku sem ekki mengar eða veldur komandi kynslóðum tjóni”. Fjöldi samtaka standa fyrir fundi í húsi Íslenskrar erfðagreiningar laugardaginn 23. nóvember kl. 14. Allt fólk velkomið og streymt frá fundinum líka. Höfundur er félagi í Aldin, umhverfisverndarsamtökum.
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar