Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar 9. nóvember 2024 11:01 Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Frá lögreglunni yfir á geðdeildina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Halldór 11.10.2025 Halldór Rannsókn lögreglunnar í Keflavík á Geirfinnsmálinu Valtýr Sigurðsson Skoðun Er Vegagerðin við völd á Íslandi? Gauti Kristmannsson,Lilja S. Jónsdóttir Skoðun Heimsveldið má vera evrópskt Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lukkudagar lífsins er Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Laxness, Njáll og Egill við góða heilsu í FÁ! Helgi Sæmundur Helgason Skoðun Hvað á Selfoss sameiginlegt með Róm, Berlín, Prag og París? Axel Sigurðsson Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun „Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Er Vegagerðin við völd á Íslandi? Gauti Kristmannsson,Lilja S. Jónsdóttir skrifar Skoðun Rannsókn lögreglunnar í Keflavík á Geirfinnsmálinu Valtýr Sigurðsson skrifar Skoðun Frá lögreglunni yfir á geðdeildina Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Lukkudagar lífsins er Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin samkvæmt Geoffrey Hinton: Gervigreindin er að læra að sjá heiminn eins og við Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Heimsveldið má vera evrópskt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Laxness, Njáll og Egill við góða heilsu í FÁ! Helgi Sæmundur Helgason skrifar Skoðun Hvað á Selfoss sameiginlegt með Róm, Berlín, Prag og París? Axel Sigurðsson skrifar Skoðun „Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Sjá meira
Andúð á leiðtogum stjórnarflokka vekur upp spurningar um eðli stjórnmálalegrar gagnrýni og hlutverk stjórnarandstöðu í lýðræðislegu samfélagi. Þrátt fyrir að þessir leiðtogar hafi oft verið skotmark háværrar gagnrýni og deilna, hafa stjórnarflokkarnir haldið völdum í mörg ár. Þetta vekur upp spurningar um hvort þessi andúð sé í raun merki um veikleika stjórnarandstöðunnar frekar en styrkleika stjórnarflokkanna. Söguleg þróun íslenskrar stjórnarandstöðu gefur mikilvæga innsýn í þetta. Sem dæmi og á stríðsárunum og í kringum stofnun lýðveldisins var stjórnarandstaðan og þá sérstaklega Sósíalistaflokkurinn, tiltölulega sterk og hafði ákveðna getu til að virkja óánægju meðal almennings. Hins vegar, á eftirstríðsárunum, þegar Sjálfstæðisflokkurinn var í lykilhlutverki í ríkisstjórnum, var stjórnarandstaðan oft klofin og því minna áhrifarík, sem gerði stjórnarflokkunum kleift að halda völdum þrátt fyrir gagnrýni. Þegar stjórnarandstaðan getur ekki nýtt sér gagnrýni á stjórnvöld til að styrkja eigin stöðu eða bjóða fram trúverðuga valkosti, getur það bent til skorts á skýrum stefnumálum eða leiðtogum sem almenningur telur vera betri kost. Þetta endurspeglast í þróun íslenskra stjórnmála, til að mynda á áttunda áratugnum, þegar stjórnarandstaðan náði meiri samstöðu og sameinaðist um að koma á fót vinstristjórn, sem nýtti sér óánægju með sitjandi stjórnvöld. Þessi sameining veitti þeim styrk og gerði þeim kleift að koma til valda. Það er einnig rétt að íhuga hvort það að stjórnarflokkarnir hafi náð að viðhalda völdum sinum, þrátt fyrir gagnrýnina, sé vegna hæfileika þeirra til að mæta þörfum kjósenda eða hvort það stafi af skorti á raunverulegum valkostum í stjórnarandstöðunni. Þetta sést á níunda áratugnum þegar stjórnarandstaðan átti erfitt með að koma á framfæri trúverðugum valkostum við stefnu ríkisstjórnarinnar, sem gerði það að verkum að stjórnarflokkar fengu forskot í augum kjósenda. Efnahagshrunið 2008 markaði tímamót þar sem almenningur missti traust á sitjandi stjórnarflokkum, sérstaklega Sjálfstæðisflokknum og sneri sér að stjórnarandstöðunni, sem kom til valda undir forystu VG og Samfylkingarinnar. Þetta var dæmi um hvernig djúpstæð óánægja og trúverðugir valkostir geta kollvarpað ríkjandi valdajafnvægi. Á hinn bóginn hefur stjórnarandstaðan átt erfitt með að halda þessum styrk síðan, og sitjandi stjórnarflokkar hafa haldið völdum þrátt fyrir gagnrýni. Viðhorf kjósenda gegna lykilhlutverki í þessu samhengi. Þegar vantraust er mikið kann að vera að kjósendur haldið sig við þá flokka sem þeir þekkja, jafnvel þótt þeir séu óánægðir, einfaldlega vegna þess að þeir telja að stjórnarandstaðan bjóði ekki upp á betri kost. Þá sýnir söguleg reynsla að stjórnarandstaðan hefur bæði sýnt styrkleika og veikleika, eftir því hvort hún hefur náð að sameinast um trúverðuga stefnu og leiðtoga. Þegar stjórnarandstöðum hefur ekki tekist þetta, hafa stjórnarflokkarnir oft haldið völdum, þrátt fyrir óánægju og gagnrýni. Höfundur er lögfræðingur.
„Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Skoðun Framtíðin samkvæmt Geoffrey Hinton: Gervigreindin er að læra að sjá heiminn eins og við Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun „Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
„Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun