Útrýmum fátækt á Íslandi Gísli Rafn Ólafsson skrifar 7. október 2024 07:47 Það er óneitanlega mótsögn í því að búa í einu ríkasta landi heims og samt þurfa að horfast í augu við fátækt innan eigin landamæra. Í landi þar sem við búum við gnægð auðlinda og þar sem efnahagsleg velmegun er staðreynd er það óásættanlegt að hluti samfélagsins búi við skort og óöryggi. Það er kominn tími til að við tökumst á við þetta vandamál af festu og búum til aðgerðaráætlun sem miðar að því að útrýma fátækt og auka jöfnuð. Þegar rætt er um fátækt á Íslandi koma oft upp tölur og meðaltöl sem eiga að gefa mynd af stöðunni. En vandamálið við meðaltöl er að þau geta verið blekkjandi. Þau segja okkur lítið um raunverulega stöðu þeirra sem standa höllum fæti. Ef einn einstaklingur borðar tvær máltíðir á dag og annar enga þá segir meðaltalið okkur að báðir fái eina máltíð á dag. Slíkar tölur fela þannig raunveruleikann og gera okkur erfitt fyrir að sjá hvar vandinn liggur. Við verðum að horfa á fátæktina í samhengi og átta okkur á því að hún hefur margvísleg áhrif á líf fólks. Fátækt snýst ekki aðeins um skort á fjármagni, heldur einnig um skert tækifæri til menntunar, heilsugæslu og þátttöku í samfélaginu. Hún veldur félagslegri einangrun, heilsufarsvandamálum og getur haft varanleg áhrif á komandi kynslóðir. Það er því ekki aðeins efnahagslegt vandamál, heldur einnig siðferðilegt og félagslegt. Menntun er lykillinn Það er skömm að við sem samfélag höfum ekki tekist á við þetta vandamál af fullum krafti. Við höfum látið ójöfnuð vaxa og leyft kerfum að viðhalda stöðunni í stað þess að breyta henni. Þrátt fyrir að eiga fjármagn og hafa þekkingu til að leysa vandann höfum við ekki sett það í forgang. Það er kominn tími til að breyta því. Aðgerðaráætlun til að útrýma fátækt þarf að vera heildstæð og taka á rótum vandans. Fyrsta skrefið er að viðurkenna að fátækt er raunverulegt vandamál á Íslandi. Við þurfum að safna nákvæmum gögnum, hlusta á raddir þeirra sem búa við fátækt og skilja hvaða hindranir þau standa frammi fyrir. Með því að hafa skýra mynd af stöðunni getum við mótað áhrifaríkar lausnir. Menntun er lykillinn að því að rjúfa vítahring fátæktar. Með því að tryggja öllum aðgang að gæðamenntun, óháð efnahag eða félagslegri stöðu, gefum við fólki tækifæri til að bæta stöðu sína. Þetta felur í sér að auka stuðning við börn og ungmenni frá tekjulágum heimilum, tryggja að enginn detti út úr skólakerfinu vegna fjárhagserfiðleika og að háskólanám sé raunhæfur kostur fyrir alla. Húsnæðismál ein helsta áskorunin Heilbrigðisþjónusta er annar mikilvægur þáttur. Fólk sem býr við fátækt hefur oft takmarkaðan aðgang að heilbrigðisþjónustu sem getur leitt til verra heilsufars og aukins kostnaðar til lengri tíma. Með því að tryggja gjaldfrjálsa og aðgengilega heilbrigðisþjónustu fyrir alla getum við bætt lífsgæði og dregið úr heildarkostnaði heilbrigðiskerfisins. Félagslegt öryggisnet þarf að vera sterkt og sveigjanlegt. Við þurfum að endurskoða bótakerfi og tryggja að það nái til þeirra sem mest þurfa á því að halda. Þetta felur í sér að hækka lágmarkslaun, auka barnabætur og tryggja að húsnæðisstuðningur sé nægilegur til að enginn þurfi að búa við húsnæðisóöryggi eða heimilisleysi. Húsnæðismál eru ein helsta áskorunin. Skortur á hagkvæmu húsnæði og hátt leiguverð gera það að verkum að margir eiga erfitt með að ná endum saman. Með því að auka framboð á félagslegu húsnæði, styðja við leigufélög sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og endurskoða húsnæðisstefnu ríkis og sveitarfélaga getum við tryggt að allir hafi þak yfir höfuðið. Þurfum pólitískan vilja og samstöðu Það er einnig mikilvægt að huga að atvinnumálum. Með því að skapa fleiri störf, sérstaklega fyrir þá sem hafa staðið utan vinnumarkaðar, getum við hjálpað fólki að komast út úr fátækt. Þetta krefst bæði stuðnings við atvinnurekendur og fræðslu og þjálfunar fyrir starfsfólk. En til að þetta verði að veruleika þurfum við pólitískan vilja og samstöðu. Við verðum að setja baráttuna gegn fátækt í forgang í stefnumótun og fjárveitingum. Það þýðir að við þurfum að endurskoða hvernig við ráðstöfum almannafé og tryggja að það fari þangað sem mest þörf er á. Við verðum einnig að vera meðvituð um hvernig við tölum um fátækt og þá sem búa við hana. Fordómar og staðalímyndir geta hindrað framfarir og gert fólki erfiðara fyrir að leita sér hjálpar. Með því að sýna samkennd, virðingu og skilning getum við skapað jákvæðara umhverfi þar sem lausnir finnast. Skylda okkar að útrýma fátækt Það er ekki nóg að horfa á meðaltöl og almennar tölur. Við verðum að sjá einstaklingana á bak við tölurnar, hlusta á sögur þeirra og skilja að hver og einn hefur sína sögu og þarfir. Með því að beina sjónum okkar að raunveruleikanum getum við mótað aðgerðir sem skila árangri. Það er skömm að í jafn ríku landi og Íslandi skuli fátækt enn vera viðvarandi vandamál. Við höfum öll tæki og tól til að breyta þessu. Það er ekki spurning um að geta, heldur að vilja. Með sameiginlegu átaki getum við útrýmt fátækt, aukið jöfnuð og byggt upp réttlátara samfélag þar sem allir fá tækifæri til að njóta lífsins. Framtíðin er í okkar höndum. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum af skarið og gerum það sem þarf til að tryggja að enginn þurfi að búa við fátækt á Íslandi. Það er skylda okkar sem samfélags og það er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Mest lesið Virðisaukaskattur í ferðaþjónustu: Skattfríðindi eða röng túlkun? Eðli virðisaukaskatts, alþjóðlegt samhengi og hlutverk ferðaþjónustunnar sem gjaldeyrisskapandi útflutningsgreinar Þórir Garðarsson Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir Skoðun Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson Skoðun Halldór 10.05.2025 Halldór Misskilin sjálfsmynd Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson Skoðun Skoðun Skoðun Virðisaukaskattur í ferðaþjónustu: Skattfríðindi eða röng túlkun? Eðli virðisaukaskatts, alþjóðlegt samhengi og hlutverk ferðaþjónustunnar sem gjaldeyrisskapandi útflutningsgreinar Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Verndum vörumerki í tónlist Eiríkur Sigurðsson skrifar Skoðun Hann valdi sér nafnið Leó Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Misskilin sjálfsmynd Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir skrifar Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Tala ekki um lokamarkmiðið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Það er óneitanlega mótsögn í því að búa í einu ríkasta landi heims og samt þurfa að horfast í augu við fátækt innan eigin landamæra. Í landi þar sem við búum við gnægð auðlinda og þar sem efnahagsleg velmegun er staðreynd er það óásættanlegt að hluti samfélagsins búi við skort og óöryggi. Það er kominn tími til að við tökumst á við þetta vandamál af festu og búum til aðgerðaráætlun sem miðar að því að útrýma fátækt og auka jöfnuð. Þegar rætt er um fátækt á Íslandi koma oft upp tölur og meðaltöl sem eiga að gefa mynd af stöðunni. En vandamálið við meðaltöl er að þau geta verið blekkjandi. Þau segja okkur lítið um raunverulega stöðu þeirra sem standa höllum fæti. Ef einn einstaklingur borðar tvær máltíðir á dag og annar enga þá segir meðaltalið okkur að báðir fái eina máltíð á dag. Slíkar tölur fela þannig raunveruleikann og gera okkur erfitt fyrir að sjá hvar vandinn liggur. Við verðum að horfa á fátæktina í samhengi og átta okkur á því að hún hefur margvísleg áhrif á líf fólks. Fátækt snýst ekki aðeins um skort á fjármagni, heldur einnig um skert tækifæri til menntunar, heilsugæslu og þátttöku í samfélaginu. Hún veldur félagslegri einangrun, heilsufarsvandamálum og getur haft varanleg áhrif á komandi kynslóðir. Það er því ekki aðeins efnahagslegt vandamál, heldur einnig siðferðilegt og félagslegt. Menntun er lykillinn Það er skömm að við sem samfélag höfum ekki tekist á við þetta vandamál af fullum krafti. Við höfum látið ójöfnuð vaxa og leyft kerfum að viðhalda stöðunni í stað þess að breyta henni. Þrátt fyrir að eiga fjármagn og hafa þekkingu til að leysa vandann höfum við ekki sett það í forgang. Það er kominn tími til að breyta því. Aðgerðaráætlun til að útrýma fátækt þarf að vera heildstæð og taka á rótum vandans. Fyrsta skrefið er að viðurkenna að fátækt er raunverulegt vandamál á Íslandi. Við þurfum að safna nákvæmum gögnum, hlusta á raddir þeirra sem búa við fátækt og skilja hvaða hindranir þau standa frammi fyrir. Með því að hafa skýra mynd af stöðunni getum við mótað áhrifaríkar lausnir. Menntun er lykillinn að því að rjúfa vítahring fátæktar. Með því að tryggja öllum aðgang að gæðamenntun, óháð efnahag eða félagslegri stöðu, gefum við fólki tækifæri til að bæta stöðu sína. Þetta felur í sér að auka stuðning við börn og ungmenni frá tekjulágum heimilum, tryggja að enginn detti út úr skólakerfinu vegna fjárhagserfiðleika og að háskólanám sé raunhæfur kostur fyrir alla. Húsnæðismál ein helsta áskorunin Heilbrigðisþjónusta er annar mikilvægur þáttur. Fólk sem býr við fátækt hefur oft takmarkaðan aðgang að heilbrigðisþjónustu sem getur leitt til verra heilsufars og aukins kostnaðar til lengri tíma. Með því að tryggja gjaldfrjálsa og aðgengilega heilbrigðisþjónustu fyrir alla getum við bætt lífsgæði og dregið úr heildarkostnaði heilbrigðiskerfisins. Félagslegt öryggisnet þarf að vera sterkt og sveigjanlegt. Við þurfum að endurskoða bótakerfi og tryggja að það nái til þeirra sem mest þurfa á því að halda. Þetta felur í sér að hækka lágmarkslaun, auka barnabætur og tryggja að húsnæðisstuðningur sé nægilegur til að enginn þurfi að búa við húsnæðisóöryggi eða heimilisleysi. Húsnæðismál eru ein helsta áskorunin. Skortur á hagkvæmu húsnæði og hátt leiguverð gera það að verkum að margir eiga erfitt með að ná endum saman. Með því að auka framboð á félagslegu húsnæði, styðja við leigufélög sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og endurskoða húsnæðisstefnu ríkis og sveitarfélaga getum við tryggt að allir hafi þak yfir höfuðið. Þurfum pólitískan vilja og samstöðu Það er einnig mikilvægt að huga að atvinnumálum. Með því að skapa fleiri störf, sérstaklega fyrir þá sem hafa staðið utan vinnumarkaðar, getum við hjálpað fólki að komast út úr fátækt. Þetta krefst bæði stuðnings við atvinnurekendur og fræðslu og þjálfunar fyrir starfsfólk. En til að þetta verði að veruleika þurfum við pólitískan vilja og samstöðu. Við verðum að setja baráttuna gegn fátækt í forgang í stefnumótun og fjárveitingum. Það þýðir að við þurfum að endurskoða hvernig við ráðstöfum almannafé og tryggja að það fari þangað sem mest þörf er á. Við verðum einnig að vera meðvituð um hvernig við tölum um fátækt og þá sem búa við hana. Fordómar og staðalímyndir geta hindrað framfarir og gert fólki erfiðara fyrir að leita sér hjálpar. Með því að sýna samkennd, virðingu og skilning getum við skapað jákvæðara umhverfi þar sem lausnir finnast. Skylda okkar að útrýma fátækt Það er ekki nóg að horfa á meðaltöl og almennar tölur. Við verðum að sjá einstaklingana á bak við tölurnar, hlusta á sögur þeirra og skilja að hver og einn hefur sína sögu og þarfir. Með því að beina sjónum okkar að raunveruleikanum getum við mótað aðgerðir sem skila árangri. Það er skömm að í jafn ríku landi og Íslandi skuli fátækt enn vera viðvarandi vandamál. Við höfum öll tæki og tól til að breyta þessu. Það er ekki spurning um að geta, heldur að vilja. Með sameiginlegu átaki getum við útrýmt fátækt, aukið jöfnuð og byggt upp réttlátara samfélag þar sem allir fá tækifæri til að njóta lífsins. Framtíðin er í okkar höndum. Látum ekki tækifærið renna okkur úr greipum, heldur tökum af skarið og gerum það sem þarf til að tryggja að enginn þurfi að búa við fátækt á Íslandi. Það er skylda okkar sem samfélags og það er hægt ef viljinn er fyrir hendi. Höfundur er þingmaður Pírata.
Virðisaukaskattur í ferðaþjónustu: Skattfríðindi eða röng túlkun? Eðli virðisaukaskatts, alþjóðlegt samhengi og hlutverk ferðaþjónustunnar sem gjaldeyrisskapandi útflutningsgreinar Þórir Garðarsson Skoðun
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Virðisaukaskattur í ferðaþjónustu: Skattfríðindi eða röng túlkun? Eðli virðisaukaskatts, alþjóðlegt samhengi og hlutverk ferðaþjónustunnar sem gjaldeyrisskapandi útflutningsgreinar Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Fátækt á Íslandi: Áskoranir, viðkvæmir hópar og leiðir til úrbóta Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Virðisaukaskattur í ferðaþjónustu: Skattfríðindi eða röng túlkun? Eðli virðisaukaskatts, alþjóðlegt samhengi og hlutverk ferðaþjónustunnar sem gjaldeyrisskapandi útflutningsgreinar Þórir Garðarsson Skoðun
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun