Svarar ekki kostnaði að bjarga sjálfum sér Kári Helgason skrifar 26. september 2024 12:00 Þegar þetta er skrifað hafa 34 deilt færslu Viðskiptaráðs sem ber fyrirsögnina “Tvær af hverjum þremur loftslagsaðgerðum hafa neikvæð efnahagsleg áhrif” og fjallar um umsögn ráðsins um uppfærða aðgerðaráætlun í loftslagsmálum. Það má spyrja sig hversu stórt hlutfall þeirra sem deila færslunni gera það beinlínis til að hvetja til aðgerðarleysis í loftslagsmálum. Það voru nefnilega langflestir sem lásu umsögnina einmitt þannig, þar á meðal formaður Loftslagsráðs. Samkvæmt eftiráskýringum Viðskiptaráðs var ætlunin hins vegar að hvetja stjórnvöld til að bera saman kostnað og ávinning hverrar aðgerðar. Það hefði verið leikandi létt að hafa fyrirsögnina í þeim dúr, t.d. “Hámörkum ávinning loftslagsaðgerða” eða “Stuðlum að samkeppnishæfni Íslands meðfram loftslagsaðgerðum” og færa þannig aðgerðaleysissinnum minna vatn á sína myllu. Við sjáum að afneitun í loftslagsmálum í heiminum er í síaukum mæli að færast frá því að afneita vísindunum (sem eru mjög skýr) yfir í það að afneita lausnunum á grundvelli kostnaðar eða að fría sig ábyrgð í krafti einhvers konar sérstöðu. Það var upplifun margra að Viðskiptaráð talaði skýrt og innilega inn í síðara mengið. Það að aðgerðir gegn loftslagsbreytingum kosti fjármuni er ekki merkileg uppgötvun og að "vekja athygli" á þeirri staðreynd er vandasamt verk í því öngstræti sem umræða um loftslagsmál er í. Það er kostnaður fólginn í því að veita almenningi hreint vatn, orku, fráveitu og sorphirðu. Að horfa á loftslagsmál út frá kostnaðarhliðinni eingöngu er villandi því þessar grunnstoðir eru til bóta fyrir samfélagið. Þess vegna er mikilvægt að horfa til hagsmuna heildarinnar en ekki eingöngu til hagsmuna fyrirtækja í ákvarðanatöku um loftslagsmál. Ísland er aðili að Parísarsamkomulaginu sem er drifið áfram af því markmiði að halda hnattrænni hlýnun vel innan við 2°C. Ísland hefur skuldbundið sig ásamt ESB og Noregi til að ná fram 55% samdrætti í losun fyrir árið 2030. Nú heyrast hins vegar háværar raddir um að við höfum ýmist samið af okkur, gleymt að sækja um undanþágur, að markmiðin séu óraunhæf eða of dýr. Þessari orðræðu fylgir yfirleitt mýtan um að “Ísland stendur svo framarlega í orkumálum að við ættum að gera mun minna” sem stenst enga skoðun. Jafnvel þótt við lítum fram hjá þeirri staðreynd að upprunaábyrgðir raforkunnar eru seldar úr landi þannig að Ísland stendur uppi sem notandi kolaorku. Og jafnvel þótt við lítum fram hjá neysluspori Íslands vegna innfluttra vara þar sem losunin skrifast á aðrar þjóðir. Við erum þó orðin vön að heyra þennan söng kyrjaðan aftur og aftur undir mismunandi laglínu. Loftslagsbreytingar eru erfiðar og óþægilegar. Til skamms tíma virðist oft þægilegra að færa til markmiðin, breyta samningum eða finna upp ástæður til að uppfylla þá ekki. Íslendingar virðast eiga erfitt með að setja sér langtímamarkmið og fylgja áætlunum á skipulagðan hátt. Hallgrímur Helgason fangar þessa þjóðarsál Íslendinga listavel í Sextíu kílóum af sólskini: “Engin plön náðu lengra en fram á kvöld og engin ákvörðun var endanleg, öll samtöl án niðurstöðu. Eftirlætissetningar landans snerust allar um að loka engum dyrum: “Við sjáum til”, “við skoðum þetta með vorinu”, “þú sendir mér línu” … því aldrei leið Íslendingum verr en þegar þeir höfðu leyst ágreiningsmál sín með samningum á embættisvottuðum pappír og sett nafn sitt við … Um leið og samningur hafði verið undirritaður spruttu þess vegna enn hvassari deilur en þær sem hann átti að leysa, skærur sem snerust um orðalag samningsins sem fæstir höfðu lesið … Þannig valt íslenska lífið áfram í eilífum loðmullugangi, fram og tilbaka, með öllu ákvarðanalaust, í sínu gamla góða fari og æxlaðist einhvern veginn.” Það er hætt við því að aðgerðaáætlun Íslands í loftslagsmálum veltist áfram í eilífum loðmullugangi. Hún er vissulega ekki fullkomin og það er verðugt verkefni að sameinast um að skerpa á henni, enda er stefnt að því að hún verði lifandi plagg. Það má hins vegar aldrei slíta hana úr mikilvægasta samhenginu, sem er að hún er lóð á vogarskálar þess að sigrast á einhverri alvarlegustu ógn sem steðjar að mannkyni og afstýra stórfelldu tjóni. Ef sú grundvallarforsenda er ekki höfð með í reikningsdæminu getur niðurstaðan aldrei orðið önnur en röng. Höfundur er eðlisfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Sjá meira
Þegar þetta er skrifað hafa 34 deilt færslu Viðskiptaráðs sem ber fyrirsögnina “Tvær af hverjum þremur loftslagsaðgerðum hafa neikvæð efnahagsleg áhrif” og fjallar um umsögn ráðsins um uppfærða aðgerðaráætlun í loftslagsmálum. Það má spyrja sig hversu stórt hlutfall þeirra sem deila færslunni gera það beinlínis til að hvetja til aðgerðarleysis í loftslagsmálum. Það voru nefnilega langflestir sem lásu umsögnina einmitt þannig, þar á meðal formaður Loftslagsráðs. Samkvæmt eftiráskýringum Viðskiptaráðs var ætlunin hins vegar að hvetja stjórnvöld til að bera saman kostnað og ávinning hverrar aðgerðar. Það hefði verið leikandi létt að hafa fyrirsögnina í þeim dúr, t.d. “Hámörkum ávinning loftslagsaðgerða” eða “Stuðlum að samkeppnishæfni Íslands meðfram loftslagsaðgerðum” og færa þannig aðgerðaleysissinnum minna vatn á sína myllu. Við sjáum að afneitun í loftslagsmálum í heiminum er í síaukum mæli að færast frá því að afneita vísindunum (sem eru mjög skýr) yfir í það að afneita lausnunum á grundvelli kostnaðar eða að fría sig ábyrgð í krafti einhvers konar sérstöðu. Það var upplifun margra að Viðskiptaráð talaði skýrt og innilega inn í síðara mengið. Það að aðgerðir gegn loftslagsbreytingum kosti fjármuni er ekki merkileg uppgötvun og að "vekja athygli" á þeirri staðreynd er vandasamt verk í því öngstræti sem umræða um loftslagsmál er í. Það er kostnaður fólginn í því að veita almenningi hreint vatn, orku, fráveitu og sorphirðu. Að horfa á loftslagsmál út frá kostnaðarhliðinni eingöngu er villandi því þessar grunnstoðir eru til bóta fyrir samfélagið. Þess vegna er mikilvægt að horfa til hagsmuna heildarinnar en ekki eingöngu til hagsmuna fyrirtækja í ákvarðanatöku um loftslagsmál. Ísland er aðili að Parísarsamkomulaginu sem er drifið áfram af því markmiði að halda hnattrænni hlýnun vel innan við 2°C. Ísland hefur skuldbundið sig ásamt ESB og Noregi til að ná fram 55% samdrætti í losun fyrir árið 2030. Nú heyrast hins vegar háværar raddir um að við höfum ýmist samið af okkur, gleymt að sækja um undanþágur, að markmiðin séu óraunhæf eða of dýr. Þessari orðræðu fylgir yfirleitt mýtan um að “Ísland stendur svo framarlega í orkumálum að við ættum að gera mun minna” sem stenst enga skoðun. Jafnvel þótt við lítum fram hjá þeirri staðreynd að upprunaábyrgðir raforkunnar eru seldar úr landi þannig að Ísland stendur uppi sem notandi kolaorku. Og jafnvel þótt við lítum fram hjá neysluspori Íslands vegna innfluttra vara þar sem losunin skrifast á aðrar þjóðir. Við erum þó orðin vön að heyra þennan söng kyrjaðan aftur og aftur undir mismunandi laglínu. Loftslagsbreytingar eru erfiðar og óþægilegar. Til skamms tíma virðist oft þægilegra að færa til markmiðin, breyta samningum eða finna upp ástæður til að uppfylla þá ekki. Íslendingar virðast eiga erfitt með að setja sér langtímamarkmið og fylgja áætlunum á skipulagðan hátt. Hallgrímur Helgason fangar þessa þjóðarsál Íslendinga listavel í Sextíu kílóum af sólskini: “Engin plön náðu lengra en fram á kvöld og engin ákvörðun var endanleg, öll samtöl án niðurstöðu. Eftirlætissetningar landans snerust allar um að loka engum dyrum: “Við sjáum til”, “við skoðum þetta með vorinu”, “þú sendir mér línu” … því aldrei leið Íslendingum verr en þegar þeir höfðu leyst ágreiningsmál sín með samningum á embættisvottuðum pappír og sett nafn sitt við … Um leið og samningur hafði verið undirritaður spruttu þess vegna enn hvassari deilur en þær sem hann átti að leysa, skærur sem snerust um orðalag samningsins sem fæstir höfðu lesið … Þannig valt íslenska lífið áfram í eilífum loðmullugangi, fram og tilbaka, með öllu ákvarðanalaust, í sínu gamla góða fari og æxlaðist einhvern veginn.” Það er hætt við því að aðgerðaáætlun Íslands í loftslagsmálum veltist áfram í eilífum loðmullugangi. Hún er vissulega ekki fullkomin og það er verðugt verkefni að sameinast um að skerpa á henni, enda er stefnt að því að hún verði lifandi plagg. Það má hins vegar aldrei slíta hana úr mikilvægasta samhenginu, sem er að hún er lóð á vogarskálar þess að sigrast á einhverri alvarlegustu ógn sem steðjar að mannkyni og afstýra stórfelldu tjóni. Ef sú grundvallarforsenda er ekki höfð með í reikningsdæminu getur niðurstaðan aldrei orðið önnur en röng. Höfundur er eðlisfræðingur.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun