Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar 23. september 2024 07:02 Á dögunum lagði Óli Björn Kárason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, fram frumvarp um félagafrelsi á vinnumarkaði í þriðja sinn. Markmið frumvarpsins er að tryggja félagafrelsi á vinnumarkað í samræmi við ákvæði stjórnarskrárinnar, Mannréttindasáttmála Evrópu og Félagsmálasáttmála Evrópu. Yrði frumvarpið að lögum nyti félagafrelsi launafólks á Íslandi loksins sömu verndar og á hinum Norðurlöndunum, en frumvarpið er gert að fyrirmynd dönsku löggjafarinnar um félagafrelsi á vinnumarkaði (d. lov om foreningsfrihed på arbejdsmarkedet). Í frumvarpinu felast ýmsar breytingar sem eru til þess fallnar að gefa launafólki raunverulegt val um það hvaða félagi þeir tilheyra eða tilheyra ekki, en m.a. er lagt til bann við svokölluðum forgangsréttarákvæðum í kjarasamningum, sem víða má finna á almennum vinnumarkaði. Slík ákvæði eru einhverra hluta vegna enn við lýði hér á landi, þrátt fyrir að slík ákvæði séu talin brjóta gegn rétti manna til að standa utan félaga af Mannréttindadómstól Evrópu, Evrópunefndinni um félagslegt réttlæti og öllum öðrum vestrænum þjóðum. Bannað að ráða hæfasta einstaklinginn Samkvæmt efni sínu útiloka forgangsréttarákvæði í raun alla launamenn sem ekki tilheyra tilteknu stéttarfélagi frá því að hljóta tiltekin störf og eru slík ákvæði í flestum ef ekki öllum kjarasamningum á almennum vinnumarkaði hér á landi. Rétt er þó að hafa í huga að forgangsréttarákvæði fyrirfinnast ekki á opinberum vinnumarkaði, enda myndi það stríða gegn reglunni um að ráða beri hæfasta umsækjandann hverju sinni. Í forgangsréttarákvæðum felst nefnilega að atvinnurekanda er skylt að ráða félagsmenn tiltekins stéttarfélags fram yfir félagsmenn annarra félaga eða ófélagsbundna launamenn. Svo lengi sem umsækjandi um starf er félagsmaður þess stéttarfélags og uppfyllir lágmarkshæfnisskilyrði starfsins, sem eru oft og tíðum ekki önnur en að vera eldri en 14 ára og á lífi, er atvinnurekanda óheimilt að ráða þá sem standa utan þess félags, jafnvel þó þeir séu að öllu leyti mun hæfari til starfsins. Það sama á við þegar atvinnurekandi þarf að draga saman seglin og fækka starfsfólki, en þá ber atvinnurekanda að segja upp þeim sem standa utan félagsins fremur en félagsmönnum þess, óháð öllu öðru, s.s. frammistöðu í starfi. Á almennum vinnumarkaði er því raunin sú að í mörgum tilvikum er atvinnurekanda hreinlega óheimilt að ráða hæfasta einstaklinginn í starfið, þökk sé forgangsréttarákvæðum kjarasamninga. Andstaðan á Alþingi Það vekur furðu að þá sjaldan sem lögð er fram sérstök mannréttindalöggjöf hafa ákveðnir stjórnmálaflokkar, sem á tyllidögum telja sig vera sérstaka boðbera réttlætis og mannréttinda umfram aðra, barist hatrammlega gegn frumvarpinu. Það kann að vera að hinn meinti áhugi þeirra á mannréttindum sé í raun lítið annað en innihaldslausar upphrópanir fremur er raunveruleg virðing fyrir réttindum einstaklinga. Sést það best á því að gagnrýnin á frumvarp Óla Björns hefur lítið sem ekkert snúið að efni frumvarpsins, heldur aðallega að flutningsmönnum þess, en margir virðast standa í þeirri trú að þar sem frumvarpið kemur frá þingflokki Sjálfstæðisflokksins hljóti einhvers konar illur ásetningur að liggja þar að baki. Leggi menn hins vegar pólitíska heift sína til hliðar og lesi frumvarpið er öllum ljóst að engar annarlegar hvatir liggja þar að baki, enda er frumvarpið í fullu samræmi við alla mannréttindasáttmála sem Ísland hefur undirritað, sem og löggjöf nágrannaþjóða okkar. Guðmundur Ingi til bjargar? Það vakti athygli í júní sl. þegar Guðmundur Ingi Guðbrandsson, félags- og vinnumarkaðsráðherra, fullgilti endurskoðaðan Félagsmálasáttmála Evrópu fyrir hönd Íslands, en Ísland fullgilti samninginn upphaflega árið 1976. Þessi ákvörðun ráðherrans er áhugaverð þar sem forgangsréttarákvæði kjarasamninga brjóta einmitt gegn 5. gr. sáttmálans um félagafrelsi, en íslenska ríkið hefur margsinnis fengið ákúrur þess efnis frá Evrópunefndinni um félagsleg réttindi, sem er nefnd óháðra sérfræðinga sem hefur eftirlit með framkvæmd sáttmálans. Er því ekki við öðru að búast en að ráðherrann grípi til aðgerða til að sporna við áframhaldandi brotum gegn sáttmálanum, enda getur varla nokkur maður trúað því að ráðherra VG myndi láta sér detta í hug jafn óheiðarlega dyggðarskreytingu og að fullgilda alþjóðlegan sáttmála ef hann hefur engan áhuga á því að fylgja honum eftir. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Mannréttindi Félagasamtök Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum lagði Óli Björn Kárason, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, fram frumvarp um félagafrelsi á vinnumarkaði í þriðja sinn. Markmið frumvarpsins er að tryggja félagafrelsi á vinnumarkað í samræmi við ákvæði stjórnarskrárinnar, Mannréttindasáttmála Evrópu og Félagsmálasáttmála Evrópu. Yrði frumvarpið að lögum nyti félagafrelsi launafólks á Íslandi loksins sömu verndar og á hinum Norðurlöndunum, en frumvarpið er gert að fyrirmynd dönsku löggjafarinnar um félagafrelsi á vinnumarkaði (d. lov om foreningsfrihed på arbejdsmarkedet). Í frumvarpinu felast ýmsar breytingar sem eru til þess fallnar að gefa launafólki raunverulegt val um það hvaða félagi þeir tilheyra eða tilheyra ekki, en m.a. er lagt til bann við svokölluðum forgangsréttarákvæðum í kjarasamningum, sem víða má finna á almennum vinnumarkaði. Slík ákvæði eru einhverra hluta vegna enn við lýði hér á landi, þrátt fyrir að slík ákvæði séu talin brjóta gegn rétti manna til að standa utan félaga af Mannréttindadómstól Evrópu, Evrópunefndinni um félagslegt réttlæti og öllum öðrum vestrænum þjóðum. Bannað að ráða hæfasta einstaklinginn Samkvæmt efni sínu útiloka forgangsréttarákvæði í raun alla launamenn sem ekki tilheyra tilteknu stéttarfélagi frá því að hljóta tiltekin störf og eru slík ákvæði í flestum ef ekki öllum kjarasamningum á almennum vinnumarkaði hér á landi. Rétt er þó að hafa í huga að forgangsréttarákvæði fyrirfinnast ekki á opinberum vinnumarkaði, enda myndi það stríða gegn reglunni um að ráða beri hæfasta umsækjandann hverju sinni. Í forgangsréttarákvæðum felst nefnilega að atvinnurekanda er skylt að ráða félagsmenn tiltekins stéttarfélags fram yfir félagsmenn annarra félaga eða ófélagsbundna launamenn. Svo lengi sem umsækjandi um starf er félagsmaður þess stéttarfélags og uppfyllir lágmarkshæfnisskilyrði starfsins, sem eru oft og tíðum ekki önnur en að vera eldri en 14 ára og á lífi, er atvinnurekanda óheimilt að ráða þá sem standa utan þess félags, jafnvel þó þeir séu að öllu leyti mun hæfari til starfsins. Það sama á við þegar atvinnurekandi þarf að draga saman seglin og fækka starfsfólki, en þá ber atvinnurekanda að segja upp þeim sem standa utan félagsins fremur en félagsmönnum þess, óháð öllu öðru, s.s. frammistöðu í starfi. Á almennum vinnumarkaði er því raunin sú að í mörgum tilvikum er atvinnurekanda hreinlega óheimilt að ráða hæfasta einstaklinginn í starfið, þökk sé forgangsréttarákvæðum kjarasamninga. Andstaðan á Alþingi Það vekur furðu að þá sjaldan sem lögð er fram sérstök mannréttindalöggjöf hafa ákveðnir stjórnmálaflokkar, sem á tyllidögum telja sig vera sérstaka boðbera réttlætis og mannréttinda umfram aðra, barist hatrammlega gegn frumvarpinu. Það kann að vera að hinn meinti áhugi þeirra á mannréttindum sé í raun lítið annað en innihaldslausar upphrópanir fremur er raunveruleg virðing fyrir réttindum einstaklinga. Sést það best á því að gagnrýnin á frumvarp Óla Björns hefur lítið sem ekkert snúið að efni frumvarpsins, heldur aðallega að flutningsmönnum þess, en margir virðast standa í þeirri trú að þar sem frumvarpið kemur frá þingflokki Sjálfstæðisflokksins hljóti einhvers konar illur ásetningur að liggja þar að baki. Leggi menn hins vegar pólitíska heift sína til hliðar og lesi frumvarpið er öllum ljóst að engar annarlegar hvatir liggja þar að baki, enda er frumvarpið í fullu samræmi við alla mannréttindasáttmála sem Ísland hefur undirritað, sem og löggjöf nágrannaþjóða okkar. Guðmundur Ingi til bjargar? Það vakti athygli í júní sl. þegar Guðmundur Ingi Guðbrandsson, félags- og vinnumarkaðsráðherra, fullgilti endurskoðaðan Félagsmálasáttmála Evrópu fyrir hönd Íslands, en Ísland fullgilti samninginn upphaflega árið 1976. Þessi ákvörðun ráðherrans er áhugaverð þar sem forgangsréttarákvæði kjarasamninga brjóta einmitt gegn 5. gr. sáttmálans um félagafrelsi, en íslenska ríkið hefur margsinnis fengið ákúrur þess efnis frá Evrópunefndinni um félagsleg réttindi, sem er nefnd óháðra sérfræðinga sem hefur eftirlit með framkvæmd sáttmálans. Er því ekki við öðru að búast en að ráðherrann grípi til aðgerða til að sporna við áframhaldandi brotum gegn sáttmálanum, enda getur varla nokkur maður trúað því að ráðherra VG myndi láta sér detta í hug jafn óheiðarlega dyggðarskreytingu og að fullgilda alþjóðlegan sáttmála ef hann hefur engan áhuga á því að fylgja honum eftir. Höfundur er lögfræðingur og starfsmaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun