DNA verðbólgunnar Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 22. ágúst 2024 15:32 Á miðvikudag héldum við vinnufund í þingflokki Viðreisnar þar sem áherslan var á að létta venjulegu fólki róðurinn. Það er okkar brýnasta verkefni og þannig viljum við fara inn í komandi þingvetur. Bein í baki og með brettar ermar. Þegar heim var komið hlustaði ég svo á Sigurð Inga Jóhannsson fjármálaráðherra bregðast við svimandi vöxtum og verðbólgu í Kastljósi. Það lá við að ég stykki upp á nef mér þegar ég heyrði hann segja þetta: „Þessar væntingar sem að búa með þjóðinni, og eru hluti af einhvern veginn DNA-vanda okkar, komandi úr gamalli hárri, miklu hærri verðbólgu. Við einhvern veginn sættum okkur við hærri verðbólgu eða hærra verðbólgustig, eða sækjumst jafnvel eftir því, heldur en margar aðrar þjóðir.“ Það hefði verið freistandi að taka einn snúning á ráðherranum og halda því fram að með þessu væri hann á flótta undan eigin mistökum. Málið er bara að það er meiri þungi í þessum orðum ráðherrans en svo að þau séu enn eitt tilefnið til að vera með háðsglósur. Verðbólguvæntingar Ég ætla að lýsa mig innilega ósammála ráðherranum hvað erfðaefni Íslendinga varðar og að það sé á einhvern hátt á skjön við erfðaefni frændsystkina okkar á Norðurlöndum. Í öllum þessum þjóðum blundar nákvæmlega sama þrautseigjan og seiglan. Það er hins vegar fjármála- og efnahagskerfi okkar Íslendinga sem byggir á annars konar erfðasamsetningu en þekkist annars staðar. Svona ef ráðherrann vill raunverulega tala um vanda sem er djúpstæður. Það að íslensk þjóð sýni þeirri samsetningu umburðarlyndi er okkur ekki í blóð borið. Við erum neydd til þess. En hvað sem þessu óheppilega orðavali ráðherrans líður þá er vandinn enn sá sami og hann þarfnast úrlausnar. Það er rétt hjá ráðherranum að verðbólguvæntingar hafa mikil áhrif. Það á við um hegðun heimila, fyrirtækja og fjármálamarkaðarins. En líka og ekki síður viðbrögð stjórnvalda. Fyrir um tveimur árum kynnti nýr fjármálaráðherra í Bretlandi fjárlög. Viðbrögð fjármálamarkaðarins voru þau að ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf rauk í nokkra daga upp í það sama og við eigum að venjast á Íslandi. Viðbrögð stjórnmálanna í Bretlandi voru að skipta þegar í stað um ríkisstjórn og sparka fjármálaráðherranum. Mat á stjórn efnahagsmála Verðbólguvæntingar eru nefnilega mat heimila og markaðarins á stjórn efnahagsmála. En af hverju eru viðbrögð heimila og atvinnulífs á allt annan veg hér en í Bretlandi eða hjá frændum okkar á Norðurlöndum? Ég held að ástæðan sé sú að hjá okkur liggur vandinn ekki bara í fjármálastjórn ríkisins heldur líka í kerfinu sjálfu. Ríkisstjórnin ber vissulega ábyrgð á lausatökum í ríkisfjármálum. Viðvarandi hallarekstur ríkissjóðs og um hundrað milljarða árleg vaxtagjöld er á hennar ábyrgð. En fólkið í landinu, inn á heimilunum og úti í fyrirtækjunum, veit að stærri hluti vandans liggur í smáum gjaldmiðli. Þetta er ástæðan fyrir því að verðbólga og vextir eru hér viðvarandi tvöfalt til þrefalt hærri en í nágrannalöndunum, þótt verðbólgan lækki og vextirnir með. Það er annað DNA í íslensku krónunni en stærri og stöðugri gjaldmiðlum. Þar liggur hundurinn grafinn. Læstar dyr Þetta er ástæðan fyrir því að viðnám gegn verðhækkunum er hér minna en erlendis og aðhald að okkur stjórnmálamönnum er minna en annars staðar. Agaleysi ríkisstjórnar fær skjól frá krónunni. Frá sjónarhóli stjórnenda fyrirtækja er ekki sama pressa að halda aftur af verðhækkunum þegar þeir vita að skekkjan í samanburðinum við útlönd helst alltaf sú sama. Frá sjónarhóli kjósenda er veruleikinn svo sá að það breytir ekki öllu hvort skipt sé um ríkisstjórn ef nýja stjórnin er svo ekki tilbúin til að ganga í myntbandalag sem hefur sama DNA og nágrannar okkar og helstu viðskiptaþjóðir. Það er einmitt hér sem við komum að læstum dyrum. Það er enn meirihluti á Alþingi sem hefur endalausa þolinmæði fyrir hærri verðbólgu og hærri vöxtum en nágrannalöndin búa við til þess eins að halda krónunni. Sami meirihluti og lætur sífellt sömu hópanna og millitekjufólkið standa undir herkostnaðinum af íslensku krónunni. Meðan aðrir geta stimplað sig út úr krónuhagkerfinu. Fyrir þá sem hafa jákvæðar væntingar Fyrir þá sem hafa jákvæðar væntingar að eitthvað gerist í þessum málum, vil ég segja þetta: Það er hægt að opna þessar dyr og breyta hlutum til betri vegar. Í stað þess að hneykslast eða gera gys að ummælum fjármálaráðherra, þótt það sé afar freistandi, eigum við að taka þau alvarlega. Það er sem sagt rétt hjá ráðherranum að þetta er að hluta til DNA-vandi. En sá vandi liggur ekki í blóði okkar Íslendinga. Við þurfum einfaldlega að byrja á því að brjóta DNA-kenningu fjármálaráðherra til mergjar og þora að horfast í augu við hver meginorsök hárrar verðbólgu og vaxta er. Það gerum við með víðtækri upplýsingaöflun eins og forystumenn verkalýðshreyfingarinnar hafa kallað eftir. Síðan þurfum við djúpa og yfirvegaða umræðu. Svo getum við komist að niðurstöðu til að mynda í næstu kosningum. Ég held að það hafi ekki verið alveg út í loftið hjá okkur á vinnufundi Viðreisnar að komandi þingvetur eigi að snúast um bjartsýni og betri tíð. Viðreisn er nefnilega flokkur sem getur raunverulega létt fólki róðurinn. Við stöndum fyrir breytingar og viljum ráðast að rótum vandamálanna fremur en að taka þeim sem einhverjum órjúfanlegum genatengdum fasta. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Viðreisn Efnahagsmál Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Á miðvikudag héldum við vinnufund í þingflokki Viðreisnar þar sem áherslan var á að létta venjulegu fólki róðurinn. Það er okkar brýnasta verkefni og þannig viljum við fara inn í komandi þingvetur. Bein í baki og með brettar ermar. Þegar heim var komið hlustaði ég svo á Sigurð Inga Jóhannsson fjármálaráðherra bregðast við svimandi vöxtum og verðbólgu í Kastljósi. Það lá við að ég stykki upp á nef mér þegar ég heyrði hann segja þetta: „Þessar væntingar sem að búa með þjóðinni, og eru hluti af einhvern veginn DNA-vanda okkar, komandi úr gamalli hárri, miklu hærri verðbólgu. Við einhvern veginn sættum okkur við hærri verðbólgu eða hærra verðbólgustig, eða sækjumst jafnvel eftir því, heldur en margar aðrar þjóðir.“ Það hefði verið freistandi að taka einn snúning á ráðherranum og halda því fram að með þessu væri hann á flótta undan eigin mistökum. Málið er bara að það er meiri þungi í þessum orðum ráðherrans en svo að þau séu enn eitt tilefnið til að vera með háðsglósur. Verðbólguvæntingar Ég ætla að lýsa mig innilega ósammála ráðherranum hvað erfðaefni Íslendinga varðar og að það sé á einhvern hátt á skjön við erfðaefni frændsystkina okkar á Norðurlöndum. Í öllum þessum þjóðum blundar nákvæmlega sama þrautseigjan og seiglan. Það er hins vegar fjármála- og efnahagskerfi okkar Íslendinga sem byggir á annars konar erfðasamsetningu en þekkist annars staðar. Svona ef ráðherrann vill raunverulega tala um vanda sem er djúpstæður. Það að íslensk þjóð sýni þeirri samsetningu umburðarlyndi er okkur ekki í blóð borið. Við erum neydd til þess. En hvað sem þessu óheppilega orðavali ráðherrans líður þá er vandinn enn sá sami og hann þarfnast úrlausnar. Það er rétt hjá ráðherranum að verðbólguvæntingar hafa mikil áhrif. Það á við um hegðun heimila, fyrirtækja og fjármálamarkaðarins. En líka og ekki síður viðbrögð stjórnvalda. Fyrir um tveimur árum kynnti nýr fjármálaráðherra í Bretlandi fjárlög. Viðbrögð fjármálamarkaðarins voru þau að ávöxtunarkrafa á ríkisskuldabréf rauk í nokkra daga upp í það sama og við eigum að venjast á Íslandi. Viðbrögð stjórnmálanna í Bretlandi voru að skipta þegar í stað um ríkisstjórn og sparka fjármálaráðherranum. Mat á stjórn efnahagsmála Verðbólguvæntingar eru nefnilega mat heimila og markaðarins á stjórn efnahagsmála. En af hverju eru viðbrögð heimila og atvinnulífs á allt annan veg hér en í Bretlandi eða hjá frændum okkar á Norðurlöndum? Ég held að ástæðan sé sú að hjá okkur liggur vandinn ekki bara í fjármálastjórn ríkisins heldur líka í kerfinu sjálfu. Ríkisstjórnin ber vissulega ábyrgð á lausatökum í ríkisfjármálum. Viðvarandi hallarekstur ríkissjóðs og um hundrað milljarða árleg vaxtagjöld er á hennar ábyrgð. En fólkið í landinu, inn á heimilunum og úti í fyrirtækjunum, veit að stærri hluti vandans liggur í smáum gjaldmiðli. Þetta er ástæðan fyrir því að verðbólga og vextir eru hér viðvarandi tvöfalt til þrefalt hærri en í nágrannalöndunum, þótt verðbólgan lækki og vextirnir með. Það er annað DNA í íslensku krónunni en stærri og stöðugri gjaldmiðlum. Þar liggur hundurinn grafinn. Læstar dyr Þetta er ástæðan fyrir því að viðnám gegn verðhækkunum er hér minna en erlendis og aðhald að okkur stjórnmálamönnum er minna en annars staðar. Agaleysi ríkisstjórnar fær skjól frá krónunni. Frá sjónarhóli stjórnenda fyrirtækja er ekki sama pressa að halda aftur af verðhækkunum þegar þeir vita að skekkjan í samanburðinum við útlönd helst alltaf sú sama. Frá sjónarhóli kjósenda er veruleikinn svo sá að það breytir ekki öllu hvort skipt sé um ríkisstjórn ef nýja stjórnin er svo ekki tilbúin til að ganga í myntbandalag sem hefur sama DNA og nágrannar okkar og helstu viðskiptaþjóðir. Það er einmitt hér sem við komum að læstum dyrum. Það er enn meirihluti á Alþingi sem hefur endalausa þolinmæði fyrir hærri verðbólgu og hærri vöxtum en nágrannalöndin búa við til þess eins að halda krónunni. Sami meirihluti og lætur sífellt sömu hópanna og millitekjufólkið standa undir herkostnaðinum af íslensku krónunni. Meðan aðrir geta stimplað sig út úr krónuhagkerfinu. Fyrir þá sem hafa jákvæðar væntingar Fyrir þá sem hafa jákvæðar væntingar að eitthvað gerist í þessum málum, vil ég segja þetta: Það er hægt að opna þessar dyr og breyta hlutum til betri vegar. Í stað þess að hneykslast eða gera gys að ummælum fjármálaráðherra, þótt það sé afar freistandi, eigum við að taka þau alvarlega. Það er sem sagt rétt hjá ráðherranum að þetta er að hluta til DNA-vandi. En sá vandi liggur ekki í blóði okkar Íslendinga. Við þurfum einfaldlega að byrja á því að brjóta DNA-kenningu fjármálaráðherra til mergjar og þora að horfast í augu við hver meginorsök hárrar verðbólgu og vaxta er. Það gerum við með víðtækri upplýsingaöflun eins og forystumenn verkalýðshreyfingarinnar hafa kallað eftir. Síðan þurfum við djúpa og yfirvegaða umræðu. Svo getum við komist að niðurstöðu til að mynda í næstu kosningum. Ég held að það hafi ekki verið alveg út í loftið hjá okkur á vinnufundi Viðreisnar að komandi þingvetur eigi að snúast um bjartsýni og betri tíð. Viðreisn er nefnilega flokkur sem getur raunverulega létt fólki róðurinn. Við stöndum fyrir breytingar og viljum ráðast að rótum vandamálanna fremur en að taka þeim sem einhverjum órjúfanlegum genatengdum fasta. Höfundur er formaður Viðreisnar.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun