Opið bréf til félagsmanna og stjórna lífeyrissjóða Björn Sævar Einarsson skrifar 20. júní 2024 10:30 Lífeyrissjóðir eiga ekki að fjárfesta í fyrirtækjum sem framleiða eða selja áfengi, því það vinnur gegn markmiðum og stefnu þeirra. Lífeyrissjóðir landsmanna segjast upp til hópa vera með ábyrgar fjárfestingar, þar sem litið sé til umhverfismála, félagslegra málefna og ábyrgra stjórnarhátta. Auðvelt er að fletta gildum lífeyrissjóðanna upp á netinu. Þeir hafi siðferðisleg viðmið í fjárfestingum, fjárfesti í félögum sem fylgi lögboðnum og góðum stjórnarháttum, fylgi lögum og reglum og gæti að samfélagslegri ábyrgð, umhverfismálum og viðskipasiðferði. Vilji skapa traust á sjóðunum og í starfsemi sjóðanna sé ekki reynt að þræða markalínur þess sem er löglegt. Samfélagsleg ábyrgð er undirstrikuð sérstaklega, en slík ábyrgð er einmitt grunnur stofnunar ÁTVR. Ljóst er þó að íslenskir lífeyrissjóðir hafa fjárfest í áfengisfyrirtækjum. Nú er búið er að tilkynna að Hagkaup sem Hagar eiga, ætli að opna ólöglega netverslun í júní með sölu áfengis til almennings. Af 17 stærstu hluthöfum í Högum eru 13 lífeyrissjóðir og er Gildi lífeyrissjóður stærsti hluthafinn. Samræmist áfengissala í Hagkaupum reglum, stefnum og markmiðum lífeyrissjóða? Ágætustjórnarmenn lífeyrissjóða, samræmist opnun netsölu með áfengi í Hagkaupum og fjárfestingar í áfengisiðnaðinum starfs- og siðareglum, stefnum og markmiðum lífeyrissjóða? Samræmist það stefnu sjóðanna að fjárfesta í fyrirtækjum sem rýra lífsgæði sjóðsfélaga og almennings og setja þau í hættu? Ágætu félagsmenn, sem borgið ykkar iðgjöld í sjóðina, eruð þið sátt við að ykkar fé sé sett í áfengisiðnað, sem beinlínis styttir ævi margra og minnkar líkurnar á að félagsmenn njóti elliáranna? KLP setti áfengisiðnaðinn á svarta listann KLP, stærsti lífeyrissjóður Noregs, setur fjárfestingar í áfengi á svartan lista sem hluta af skuldbindingu sinni um heilsu og ábyrgar fjárfestingar. Þessi stefnumótandi ráðstöfun undirstrikar að sjóðurinn setur í forgang samfélagslega velferð og siðferðileg sjónarmið við fjárhagslegar ákvarðanir. Stefna KLP eru byggð á leiðbeiningum frá SÞ, OECD, og Lífeyrissjóði norska ríkisins. KLP sendi frá sér yfirlýsingu í maí 2019 um að KLP myndi ekki fjárfesta í áfengisfyrirtækjum. Í yfirlýsingunni voru færð rök fyrir ákvörðuninni. Meðal annars þau að KLP styður við framgang Heimsmarkmiða Sameinuðu Þjóðanna, en Bindindissamtökin IOGT á Íslandi hafa þýtt bækling Movendi International um hvernig áfengi hindrar 14 af Heimsmarkmiðunum 17. Bæklingurinn sýnir vel hvernig áfengisneysla veldur skaða á flestum sviðum samfélagsins. Þess verður að geta að yfirlýsing KLP vísaði í rannsókn frá 2004 um að áfengisneysla ylli norsku samfélagi skaða upp á allt að 19,6 milljarða norskra króna árlega en árið 2022 kom út ný rannsókn þar sem skaðinn er metinn á 100 milljarða NOK á ári. Í maí 2022 kom út B.S. ritgerð (Stella Einarsdóttir) sem mat skaðann af áfengisneyslu á Íslandi upp á yfir 100 milljarða króna á ári. Auk þess má nefna að árið 2010 kom út meistararitgerð í heilsuhagfræði (Ari Matthíasson) sem mat skaðann af áfengi og öðrum fíkniefnum upp á allt að 87 milljarða. Uppreiknað eftir vísitölu eru það 153 milljarðar í dag. Hrikalegar upphæðir, en líklega vanmat. Lífeyrissjóðir á Íslandi ættu að standa við reglur, stefnur og markmið sín. Þeir ættu að taka KLP sér til fyrirmyndar og setja áfengisiðnaðinn á sinn svarta lista. Sjúkdómabyrði og dauðsföll Áfengi er stór orsakavaldur í sjúkdómabyrði á heimsvísu (Global burden of disease) og byrðin er í raun stærri meðal þeirra sem neyta áfengis en reiknast fyrir allan heiminn, því að áfengisneysla er „abnormal“ á heimsvísu, en rétt tæp 60% fullorðinna (eldri en 15 ára) neyta ekki áfengis. Við mat á sjúkdómabyrði er notast við hugtakið, glötuð góð æviár (e. DALY, disability-adjusted life years) sem samanstendur af - glötuð æviár vegna skerðingar (e. YLD, years lost due to disability) og glötuð æviár vegna ótímabærs dauða (e. YLL, years of life lost). Skerðing lífsgæða vegna áfengis er t.d. ævilöng fötlun vegna fósturskaða, áverkar vegna slysa og ofbeldis, krabbamein og aðrir sjúkdómar. Já, og elliglöp vegna áfengisneyslu. Árið 2016 dóu um 55 milljón manns á heimsvísu, þar af 8 milljónir vegna tóbaksreykinga og 3 milljónir vegna áfengisneyslu. 11 milljón manns dóu fyrir aldur fram vegna þessara tveggja löglegu fíkniefna. Það eru 20% allra dauðsfalla í heiminum. Á Evrópusvæði WHO dóu ein milljón manns vegna áfengisneyslu, enda er mest neytt af áfengi í Evrópu. Þetta eru 10% af öllum dauðsföllum í Evrópu. Eitt af hverjum tíu dauðsföllum í Evrópu er vegna áfengis. Í ritgerðinni frá 2022 er áætlað að 142 dauðsföll á Íslandi séu áfengistengd. Vegna öflugra áfengisforvarna á Íslandi hefur í gegnum árin verið umtalsverð minni áfengisneysla hér en almennt í Evrópu. Áður en bjórinn var leyfður var neyslan rétt rúmir 4 lítrar af hreinum vínanda á mann en er núna tæpir 8 lítrar. Í samanburði er Þýskaland með 12,2 lítra á mann. Það þætti galið, ef það væri eiturefni í umhverfinu, að leggja til að lausnin væri að tvö- eða þrefalda magnið af eitrinu. Ef það er markmiðið að jafna áfengisskaðann á Íslandi við skaðann í Evrópu, þá má benda á að 10% dauðsfalla á Íslandi samsvarar yfir 230 dauðsföllum á ári. Aukin áfengisneysla þýðir fleiri fyrr í gröfina. Færri njóta eldanna Að fjárfesta í áfengisiðnaðinum vinnur gegn markmiðum lífeyrissjóðanna, því áfengisneysla veldur sjúkdómum og elliglöpum þannig að lífeyrisþegar njóta skertra lífsgæða á eftirlaunaárunum. Áfengisneysla veldur einnig snemmbærum dauða, þannig að lífeyrisþegar njóta færri eftirlaunaára, eða sumir jafnvel deyja áður en þeir komast á eftirlaun. Kæru stjórnarmenn, til að félagar í lífeyrissjóðum njóti eftirlaunaáranna sem lengst og best, tryggið að sjóðirnir fjárfesti ekki í áfengisiðnaðinum eða ýti með öðrum hætti undir notkun áfengis. Virðingarfyllst, Björn Sævar Einarsson, formaður IOGT á Íslandi Tilvísanir: ÁFENGI OG HEIMSMARKMIÐ SJÁLFBÆRRAR ÞRÓUNAR 2020 – 2030 (bæði á íslensku og ensku) https://iogt.is/2022/09/13/afengi-og-heimsmarkmid-sjalfbaerrar-throunar-2020-2030-2/ Heimasíða KLP https://www.klp.no og á ensku - https://www.klp.no/en Yfirlýsing KLP 2019 um að fjárfesta ekki í áfengisfyrirtækjum. https://www.klp.no/en/english-pdf/Beslutning%20om%20utelukkelse%20av%20alkohol_endelig%20ENG.pdf Viðmið KLP - fjárfestir ekki í (enska) https://www.klp.no/en/english-pdf/Guidelines%20for%20KLP%20as%20a%2 0responsible%20investor.pdf Viðmið KLP á norsku, Veljið Alkohol til að sjá yfirlýsingar allt frá 2019. - https://www.klp.no/om-klp/samfunnsansvar/hva-vi-ikke-investerer-i UN Global Compact, - OECD Guidelines for Multinational Enterprises, - UN Guiding Principles on Business and Human Rights, - Guidelines for observation and exclusion from the Norwegian Government Pension Fund Global Stella Einarsdóttir - Samfélagslegur kostnaður vegna áfengisneyslu: Kostnaðargreining https://skemman.is/handle/1946/41009 Ari Matthíasson – Þjóðfélagsleg byrði af áfengis- og vímuefnaneyslu https://skemman.is/handle/1946/4363 Alcohol Remains Top Risk Factor For Global Disease Burden - https://movendi.ngo/news/2024/05/24/new-gbd-data-reveals-alcohol-remains-top-risk-factor-for-global-disease-burden/ Commercial Determinants of Noncommunicable Diseases in the WHO European Region - https://iris.who.int/handle/10665/376957 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lífeyrissjóðir Netverslun með áfengi Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Lífeyrissjóðir eiga ekki að fjárfesta í fyrirtækjum sem framleiða eða selja áfengi, því það vinnur gegn markmiðum og stefnu þeirra. Lífeyrissjóðir landsmanna segjast upp til hópa vera með ábyrgar fjárfestingar, þar sem litið sé til umhverfismála, félagslegra málefna og ábyrgra stjórnarhátta. Auðvelt er að fletta gildum lífeyrissjóðanna upp á netinu. Þeir hafi siðferðisleg viðmið í fjárfestingum, fjárfesti í félögum sem fylgi lögboðnum og góðum stjórnarháttum, fylgi lögum og reglum og gæti að samfélagslegri ábyrgð, umhverfismálum og viðskipasiðferði. Vilji skapa traust á sjóðunum og í starfsemi sjóðanna sé ekki reynt að þræða markalínur þess sem er löglegt. Samfélagsleg ábyrgð er undirstrikuð sérstaklega, en slík ábyrgð er einmitt grunnur stofnunar ÁTVR. Ljóst er þó að íslenskir lífeyrissjóðir hafa fjárfest í áfengisfyrirtækjum. Nú er búið er að tilkynna að Hagkaup sem Hagar eiga, ætli að opna ólöglega netverslun í júní með sölu áfengis til almennings. Af 17 stærstu hluthöfum í Högum eru 13 lífeyrissjóðir og er Gildi lífeyrissjóður stærsti hluthafinn. Samræmist áfengissala í Hagkaupum reglum, stefnum og markmiðum lífeyrissjóða? Ágætustjórnarmenn lífeyrissjóða, samræmist opnun netsölu með áfengi í Hagkaupum og fjárfestingar í áfengisiðnaðinum starfs- og siðareglum, stefnum og markmiðum lífeyrissjóða? Samræmist það stefnu sjóðanna að fjárfesta í fyrirtækjum sem rýra lífsgæði sjóðsfélaga og almennings og setja þau í hættu? Ágætu félagsmenn, sem borgið ykkar iðgjöld í sjóðina, eruð þið sátt við að ykkar fé sé sett í áfengisiðnað, sem beinlínis styttir ævi margra og minnkar líkurnar á að félagsmenn njóti elliáranna? KLP setti áfengisiðnaðinn á svarta listann KLP, stærsti lífeyrissjóður Noregs, setur fjárfestingar í áfengi á svartan lista sem hluta af skuldbindingu sinni um heilsu og ábyrgar fjárfestingar. Þessi stefnumótandi ráðstöfun undirstrikar að sjóðurinn setur í forgang samfélagslega velferð og siðferðileg sjónarmið við fjárhagslegar ákvarðanir. Stefna KLP eru byggð á leiðbeiningum frá SÞ, OECD, og Lífeyrissjóði norska ríkisins. KLP sendi frá sér yfirlýsingu í maí 2019 um að KLP myndi ekki fjárfesta í áfengisfyrirtækjum. Í yfirlýsingunni voru færð rök fyrir ákvörðuninni. Meðal annars þau að KLP styður við framgang Heimsmarkmiða Sameinuðu Þjóðanna, en Bindindissamtökin IOGT á Íslandi hafa þýtt bækling Movendi International um hvernig áfengi hindrar 14 af Heimsmarkmiðunum 17. Bæklingurinn sýnir vel hvernig áfengisneysla veldur skaða á flestum sviðum samfélagsins. Þess verður að geta að yfirlýsing KLP vísaði í rannsókn frá 2004 um að áfengisneysla ylli norsku samfélagi skaða upp á allt að 19,6 milljarða norskra króna árlega en árið 2022 kom út ný rannsókn þar sem skaðinn er metinn á 100 milljarða NOK á ári. Í maí 2022 kom út B.S. ritgerð (Stella Einarsdóttir) sem mat skaðann af áfengisneyslu á Íslandi upp á yfir 100 milljarða króna á ári. Auk þess má nefna að árið 2010 kom út meistararitgerð í heilsuhagfræði (Ari Matthíasson) sem mat skaðann af áfengi og öðrum fíkniefnum upp á allt að 87 milljarða. Uppreiknað eftir vísitölu eru það 153 milljarðar í dag. Hrikalegar upphæðir, en líklega vanmat. Lífeyrissjóðir á Íslandi ættu að standa við reglur, stefnur og markmið sín. Þeir ættu að taka KLP sér til fyrirmyndar og setja áfengisiðnaðinn á sinn svarta lista. Sjúkdómabyrði og dauðsföll Áfengi er stór orsakavaldur í sjúkdómabyrði á heimsvísu (Global burden of disease) og byrðin er í raun stærri meðal þeirra sem neyta áfengis en reiknast fyrir allan heiminn, því að áfengisneysla er „abnormal“ á heimsvísu, en rétt tæp 60% fullorðinna (eldri en 15 ára) neyta ekki áfengis. Við mat á sjúkdómabyrði er notast við hugtakið, glötuð góð æviár (e. DALY, disability-adjusted life years) sem samanstendur af - glötuð æviár vegna skerðingar (e. YLD, years lost due to disability) og glötuð æviár vegna ótímabærs dauða (e. YLL, years of life lost). Skerðing lífsgæða vegna áfengis er t.d. ævilöng fötlun vegna fósturskaða, áverkar vegna slysa og ofbeldis, krabbamein og aðrir sjúkdómar. Já, og elliglöp vegna áfengisneyslu. Árið 2016 dóu um 55 milljón manns á heimsvísu, þar af 8 milljónir vegna tóbaksreykinga og 3 milljónir vegna áfengisneyslu. 11 milljón manns dóu fyrir aldur fram vegna þessara tveggja löglegu fíkniefna. Það eru 20% allra dauðsfalla í heiminum. Á Evrópusvæði WHO dóu ein milljón manns vegna áfengisneyslu, enda er mest neytt af áfengi í Evrópu. Þetta eru 10% af öllum dauðsföllum í Evrópu. Eitt af hverjum tíu dauðsföllum í Evrópu er vegna áfengis. Í ritgerðinni frá 2022 er áætlað að 142 dauðsföll á Íslandi séu áfengistengd. Vegna öflugra áfengisforvarna á Íslandi hefur í gegnum árin verið umtalsverð minni áfengisneysla hér en almennt í Evrópu. Áður en bjórinn var leyfður var neyslan rétt rúmir 4 lítrar af hreinum vínanda á mann en er núna tæpir 8 lítrar. Í samanburði er Þýskaland með 12,2 lítra á mann. Það þætti galið, ef það væri eiturefni í umhverfinu, að leggja til að lausnin væri að tvö- eða þrefalda magnið af eitrinu. Ef það er markmiðið að jafna áfengisskaðann á Íslandi við skaðann í Evrópu, þá má benda á að 10% dauðsfalla á Íslandi samsvarar yfir 230 dauðsföllum á ári. Aukin áfengisneysla þýðir fleiri fyrr í gröfina. Færri njóta eldanna Að fjárfesta í áfengisiðnaðinum vinnur gegn markmiðum lífeyrissjóðanna, því áfengisneysla veldur sjúkdómum og elliglöpum þannig að lífeyrisþegar njóta skertra lífsgæða á eftirlaunaárunum. Áfengisneysla veldur einnig snemmbærum dauða, þannig að lífeyrisþegar njóta færri eftirlaunaára, eða sumir jafnvel deyja áður en þeir komast á eftirlaun. Kæru stjórnarmenn, til að félagar í lífeyrissjóðum njóti eftirlaunaáranna sem lengst og best, tryggið að sjóðirnir fjárfesti ekki í áfengisiðnaðinum eða ýti með öðrum hætti undir notkun áfengis. Virðingarfyllst, Björn Sævar Einarsson, formaður IOGT á Íslandi Tilvísanir: ÁFENGI OG HEIMSMARKMIÐ SJÁLFBÆRRAR ÞRÓUNAR 2020 – 2030 (bæði á íslensku og ensku) https://iogt.is/2022/09/13/afengi-og-heimsmarkmid-sjalfbaerrar-throunar-2020-2030-2/ Heimasíða KLP https://www.klp.no og á ensku - https://www.klp.no/en Yfirlýsing KLP 2019 um að fjárfesta ekki í áfengisfyrirtækjum. https://www.klp.no/en/english-pdf/Beslutning%20om%20utelukkelse%20av%20alkohol_endelig%20ENG.pdf Viðmið KLP - fjárfestir ekki í (enska) https://www.klp.no/en/english-pdf/Guidelines%20for%20KLP%20as%20a%2 0responsible%20investor.pdf Viðmið KLP á norsku, Veljið Alkohol til að sjá yfirlýsingar allt frá 2019. - https://www.klp.no/om-klp/samfunnsansvar/hva-vi-ikke-investerer-i UN Global Compact, - OECD Guidelines for Multinational Enterprises, - UN Guiding Principles on Business and Human Rights, - Guidelines for observation and exclusion from the Norwegian Government Pension Fund Global Stella Einarsdóttir - Samfélagslegur kostnaður vegna áfengisneyslu: Kostnaðargreining https://skemman.is/handle/1946/41009 Ari Matthíasson – Þjóðfélagsleg byrði af áfengis- og vímuefnaneyslu https://skemman.is/handle/1946/4363 Alcohol Remains Top Risk Factor For Global Disease Burden - https://movendi.ngo/news/2024/05/24/new-gbd-data-reveals-alcohol-remains-top-risk-factor-for-global-disease-burden/ Commercial Determinants of Noncommunicable Diseases in the WHO European Region - https://iris.who.int/handle/10665/376957
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun