Segir vísindamenn komna með fingurna á erfðavísi langlífis Oddur Ævar Gunnarsson skrifar 1. febrúar 2024 15:29 Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar. Vísir/Vilhelm Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, segir að í fyrsta sinn séu vísindamenn á réttri leið við að finna erfðavísa sem hafi áhrif á getu fólks til þess að verða gamalt. Þetta er meðal þess sem fram kom í Bítinu á Bylgjunni í morgun þar sem Kári var gestur. Kári verður meðal fyrirlesara á UT messunni um helgina í Eldborg í Hörpu. Þar er ódauðleikinn til umræðu og spurningunni velt upp hvort tæknin geti læknað dauðann. Spurningin um ódauðleika kjánaleg og barnaleg „Menn koma til með að halda áfram að deyja. Menn fæðast með töluverða getu til þess og dauði einstaklingsins er nauðsynlegur til þess að dýrategundin lifi það af, þannig að við skulum vona að tæknin búi ekki til neinn ódauðleika, vegna þess að þá útrýmumst við,“ segir Kári. „Þetta er flókið, vegna þess að ef það tekst að láta okkur lifa um mjög langan tíma þá hættir að vera pláss fyrir næstu kynslóð og næsta kynslóð er nauðsynleg til þess að dýrategundin geti aðlagast umhverfi sem er sífellt að breytast.“ Hann segir að sér þyki spurningin um ódauðleika kjánaleg og um leið ævintýralega barnaleg, þó að henni hafi verið spurt margoft. Þá hafi hann orðið var við það að sífellt séu að spretta upp fyrirtæki út í heimi sem ætlað sé að finna upp eitthvað sem geti aukið langlífi fólks. „Og venjulega eru það fyrirtæki sem eru stofnuð af mjög auðugum mönnum sem eru komnir yfir miðjan aldur.“ Geta metið líffræðilegan aldur Kári segir menn lengi hafa velt því fyrir sér hvað það er sem gerir það að verkum að menn eldist. Í fyrsta sinn séu menn með aðferð til að meta nokkuð nákvæmlega líffræðilegan aldur fólks. „Og hugmyndin er þá að bera saman annars vegar þinn raunverulega aldur og líffræðilegan aldur og ef líffræðilegur aldur þinn er meiri heldur en aldur talinn í árum, þá er eitthvað slæmt að gerast.“ Stóra spurningin hvað sé verið að erfa Kári segir að einni fyrstu rannsókninni sem Íslensk erfðagreining hafi gert á sínum tíma hafi verið ætlað að svara spurningunni um það hvort langlífi erfist. „Við tókum alla Íslendinga sem urðu 90 ára og eldri í margar kynslóðir og spurðum spurningarinnar: Er þetta fólk skyldara hvort öðru heldur en fólk almennt? Og svarið var já. Það var töluvert skyldara hvort öðru heldur en fólk almennt. Sem þýðir að það er erfðaþáttur í getunni að verða 90 ára gamall, vegna þess að þetta nær yfir heila þjóð og margar kynslóðir.“ Kári segir að þá sé stóra spurningin sú hvað það er sem viðkomandi er að erfa? Er verið að forðast sjúkdómagen eða er viðkomandi að forðast eitthvað neikvætt? „Ef þetta hefði verið getan til þess að forðast sjúkdómagenin þá væru erfðirnar mjög mjög flóknar, af því að sjúkdómagenin eru svo mörg. Ef þú værir að erfa einhvern einn eiginleika, þá væru erfðirnar mjög einfaldar og það reyndist vera mjög einfaldar erfðir, sem bendir til þess að í hverri fjölskyldu fyrir sig, þá erfist getan til þess að verða gamall í einum erfðavísi eða mjög fáum.“ Næsta spurningin sé sú, að ef viðkomandi erfi langlífi, hvenær byrjar það að gagnast honum? Kári segir að ef annað foreldra varð 90 ára og eldra þá séu líkurnar á að viðkomandi deyi innan árs tölfræðilega minni heldur en ef báðir foreldrar létust fyrir nírætt, þegar viðkomandi er orðinn 67 ára gamall. „Þannig við sýndum fram á að langlífi erfist, að það erfist á tiltölulega einfaldan hátt og ef þú hefur erft það þá byrjar það að gagnast þér þegar þú ert 67 ára gamall. Síðan þá höfum við verið á bólakafi að leita að því hvað það er í erfðamenginu sem hefur áhrif á getu þína til að verða dálítið gamall. Núna í fyrsta sinn lítur út fyrir að við séum á réttri leið,“ segir Kári. „Þannig að mér finnst líklegt að við séum komnir með fingurnar á halann á erfðavísi sem hefur áhrif á langlífi. En það þýðir ekki að það sé einhver aðstaða eða möguleiki á því að láta menn verða býsna gamla. Ég held að það sé ólíklegt að meðalaldur dýrategundar okkar verði nokkurn sinnum meiri en hundrað ár.“ Þak á getu mannsins til að lifa lengi Kári segir að margt bendi til þess að það sé ákveðið þak til staðar á getu mannsins til þess að lifa lengi. Hann efast um að maðurinn muni lifa lengur en að jafnaði til um hundrað ára. „Ég held að það þak markist að mestu leyti af getu heilans til þess að halda áfram að starfa þannig að hann geti viðhaldið þér. Það er að segja, það eru mjög stórar taugafrumur í heilanum sem er mjög dýrt og erfitt að halda lifandi, svo ég reikna með því að meðal annars þær geri það að verkum að við getum ekki ýtt þessum meðalaldri mikið umfram hundrað ár.“ Vísindi Íslensk erfðagreining Heilsa Bítið Langlífi Eldri borgarar Mest lesið Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent „Það verður boðið fram í nafni VG“ Innlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Innlent „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Innlent Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Innlent Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Innlent Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Innlent Fleiri fréttir „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Vilja RÚV af auglýsingamarkaði Ýmsar aðferðir til að ná niður drónum Jónína vill taka við af Ásmundi Einari „Við viljum bara finna fyrir öryggi“ Gerður sveitarstjóri Þingeyjarsveitar Þungur dagur, myndir frá óveðrinu og ítrekuð innbrot Verjandi Matthíasar hnýtir í dóminn Anna ljósa fallin frá Ásmundur Einar segir skilið við stjórnmálin Sjá meira
Þetta er meðal þess sem fram kom í Bítinu á Bylgjunni í morgun þar sem Kári var gestur. Kári verður meðal fyrirlesara á UT messunni um helgina í Eldborg í Hörpu. Þar er ódauðleikinn til umræðu og spurningunni velt upp hvort tæknin geti læknað dauðann. Spurningin um ódauðleika kjánaleg og barnaleg „Menn koma til með að halda áfram að deyja. Menn fæðast með töluverða getu til þess og dauði einstaklingsins er nauðsynlegur til þess að dýrategundin lifi það af, þannig að við skulum vona að tæknin búi ekki til neinn ódauðleika, vegna þess að þá útrýmumst við,“ segir Kári. „Þetta er flókið, vegna þess að ef það tekst að láta okkur lifa um mjög langan tíma þá hættir að vera pláss fyrir næstu kynslóð og næsta kynslóð er nauðsynleg til þess að dýrategundin geti aðlagast umhverfi sem er sífellt að breytast.“ Hann segir að sér þyki spurningin um ódauðleika kjánaleg og um leið ævintýralega barnaleg, þó að henni hafi verið spurt margoft. Þá hafi hann orðið var við það að sífellt séu að spretta upp fyrirtæki út í heimi sem ætlað sé að finna upp eitthvað sem geti aukið langlífi fólks. „Og venjulega eru það fyrirtæki sem eru stofnuð af mjög auðugum mönnum sem eru komnir yfir miðjan aldur.“ Geta metið líffræðilegan aldur Kári segir menn lengi hafa velt því fyrir sér hvað það er sem gerir það að verkum að menn eldist. Í fyrsta sinn séu menn með aðferð til að meta nokkuð nákvæmlega líffræðilegan aldur fólks. „Og hugmyndin er þá að bera saman annars vegar þinn raunverulega aldur og líffræðilegan aldur og ef líffræðilegur aldur þinn er meiri heldur en aldur talinn í árum, þá er eitthvað slæmt að gerast.“ Stóra spurningin hvað sé verið að erfa Kári segir að einni fyrstu rannsókninni sem Íslensk erfðagreining hafi gert á sínum tíma hafi verið ætlað að svara spurningunni um það hvort langlífi erfist. „Við tókum alla Íslendinga sem urðu 90 ára og eldri í margar kynslóðir og spurðum spurningarinnar: Er þetta fólk skyldara hvort öðru heldur en fólk almennt? Og svarið var já. Það var töluvert skyldara hvort öðru heldur en fólk almennt. Sem þýðir að það er erfðaþáttur í getunni að verða 90 ára gamall, vegna þess að þetta nær yfir heila þjóð og margar kynslóðir.“ Kári segir að þá sé stóra spurningin sú hvað það er sem viðkomandi er að erfa? Er verið að forðast sjúkdómagen eða er viðkomandi að forðast eitthvað neikvætt? „Ef þetta hefði verið getan til þess að forðast sjúkdómagenin þá væru erfðirnar mjög mjög flóknar, af því að sjúkdómagenin eru svo mörg. Ef þú værir að erfa einhvern einn eiginleika, þá væru erfðirnar mjög einfaldar og það reyndist vera mjög einfaldar erfðir, sem bendir til þess að í hverri fjölskyldu fyrir sig, þá erfist getan til þess að verða gamall í einum erfðavísi eða mjög fáum.“ Næsta spurningin sé sú, að ef viðkomandi erfi langlífi, hvenær byrjar það að gagnast honum? Kári segir að ef annað foreldra varð 90 ára og eldra þá séu líkurnar á að viðkomandi deyi innan árs tölfræðilega minni heldur en ef báðir foreldrar létust fyrir nírætt, þegar viðkomandi er orðinn 67 ára gamall. „Þannig við sýndum fram á að langlífi erfist, að það erfist á tiltölulega einfaldan hátt og ef þú hefur erft það þá byrjar það að gagnast þér þegar þú ert 67 ára gamall. Síðan þá höfum við verið á bólakafi að leita að því hvað það er í erfðamenginu sem hefur áhrif á getu þína til að verða dálítið gamall. Núna í fyrsta sinn lítur út fyrir að við séum á réttri leið,“ segir Kári. „Þannig að mér finnst líklegt að við séum komnir með fingurnar á halann á erfðavísi sem hefur áhrif á langlífi. En það þýðir ekki að það sé einhver aðstaða eða möguleiki á því að láta menn verða býsna gamla. Ég held að það sé ólíklegt að meðalaldur dýrategundar okkar verði nokkurn sinnum meiri en hundrað ár.“ Þak á getu mannsins til að lifa lengi Kári segir að margt bendi til þess að það sé ákveðið þak til staðar á getu mannsins til þess að lifa lengi. Hann efast um að maðurinn muni lifa lengur en að jafnaði til um hundrað ára. „Ég held að það þak markist að mestu leyti af getu heilans til þess að halda áfram að starfa þannig að hann geti viðhaldið þér. Það er að segja, það eru mjög stórar taugafrumur í heilanum sem er mjög dýrt og erfitt að halda lifandi, svo ég reikna með því að meðal annars þær geri það að verkum að við getum ekki ýtt þessum meðalaldri mikið umfram hundrað ár.“
Vísindi Íslensk erfðagreining Heilsa Bítið Langlífi Eldri borgarar Mest lesið Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent „Það verður boðið fram í nafni VG“ Innlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Innlent „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Innlent Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Innlent Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Innlent Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Innlent Fleiri fréttir „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Vilja RÚV af auglýsingamarkaði Ýmsar aðferðir til að ná niður drónum Jónína vill taka við af Ásmundi Einari „Við viljum bara finna fyrir öryggi“ Gerður sveitarstjóri Þingeyjarsveitar Þungur dagur, myndir frá óveðrinu og ítrekuð innbrot Verjandi Matthíasar hnýtir í dóminn Anna ljósa fallin frá Ásmundur Einar segir skilið við stjórnmálin Sjá meira