Kærir takmörkun aðgengis: Ótækt að fjölmiðlar þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra Árni Sæberg skrifar 22. nóvember 2023 10:53 Sigríður Dögg Auðunsdóttir er formaður Blaðamannafélags Íslands. vísir/vilhelm Blaðamannafélag Íslands hefur kært til dómsmálaráðuneytisins fyrirmæli lögreglustjórans á Suðurnesjum um takmörkun á aðgengi fjölmiðla að hættusvæði á Reykjanesskaganum. Félagið krefst þess að fyrirmælin verði felld úr gildi eða þeim breytt á þann hátt að aðgangur fjölmiðla að hættusvæðinu verði rýmkaður. Í fréttatilkynningu frá BÍ segir að í kærunni komi meðal annars fram að engin ákvörðun um aðgang fjölmiðla að hættusvæðinu hafi verið tilkynnt opinberlega og engin rökstudd fyrirmæli hafi verið gefin blaðamönnum sem óskað hafa eftir aðgangi að svæðinu undanfarna daga. Framkvæmd stjórnvalda hafi hins vegar verið sú að heimila aðeins einum fjölmiðli í einu aðgang að svæðinu til kvik- og ljósmyndunar með þeim fyrirmælum að myndefni skuli deilt með öðrum miðlum. Óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra „Þetta er enn eitt dæmið um skilningsleysi stjórnvalda á mikilvægi fjölmiðla og hlutverks þeirra. Það er algjörlega óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra um þá mikilvægu hagsmuni almennings sem fjölmiðlar gæta, það er þess aðhalds sem þeir veita í aðgerðum tengdum einum stærsta viðburði sem samfélagið hefur þurft að glíma við í hálfa öld,“ segir Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður BÍ, í samtali við Vísi. Það megi ekki gleyma því að blaðamenn og fjölmiðlar eru augu og eyru, ekki bara Grindvíkinga, heldur landsmanna allra, á svæðinu og veiti jafnframt mikilvæga innsýn í þá miklu erfiðleika sem Grindvíkingar glíma nú við. Þá finnist henni algjörlega óskiljanlegt að Almannavarnir kjósi að horfa fram hjá því mikilvæga hlutverki sem fjölmiðlar gegna í hættuástandi sem þessu og hún sjái ekki hvernig stjórnvöld hafi séð fyrir sér að miðla mikilvægum upplýsingum til almennings öðruvísi en gegnum einmitt þá sömu fjölmiðla sem þau vilja samt sem áður ekki hafa á svæðinu. „Sú mikla og mikilvæga samkennd sem myndast hefur með Grindvíkingum á þessum erfiðu tímum væri ekki tilkomin nema vegna þess að fjölmiðlar segja sögur af fólki sem þurft hefur að flýja heimili sín og takast á við óhugsandi aðstæður. Án þessara frásagna hefði þjóðin engar upplýsingar um það sem fólk hefur þurft að ganga í gegnum. Að auki væru ekki til neinar heimildir um upplifun Grindvíkinga af þessum atburði, ef fjölmiðlar væru ekki að skrásetja þær. Mér er gjörsamlega ómögulegt að skilja hvers vegna stjórnvöldum er þetta ekki ljóst.“ Enginn rökstuðningur veittur Þá segir Sigríður Dögg að fyrirmælin um takmarkaðan aðgang fjölmiðla að Grindavík séu gefin án alls rökstuðnings og án málefnalegra ástæðna. „Slíkt er beinlínis hættulegt og ber okkur sem samfélagi að spyrna gegn því sem við teljum misbeitingu á valdheimildum, sérstaklega þegar brotið er gegn ákvæði stjórnarskrár um tjáningarfrelsi, líkt og við teljum að hér sé gert.“ Ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi án ástæðu Í tilkynningunni segir að bent sé á í kærunni að stjórnvöldum, sem fara með hlutverk almannavarna á hættustundu samkvæmt lögum um almannavarnir, sé ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi borgaranna umfram það sem nauðsynlegt er. „Þegar til greina kemur að takmarka möguleika fjölmiðla til að fjalla um náttúruhamfarir og viðbrögð stjórnvalda við þeim verður auk annars að hafa í huga mikilvægi þess hlutverks sem fjölmiðlar gegna við slíkar aðstæður við miðlun upplýsinga til almennings bæði um náttúruhamfarir sem slíkar og um viðbrögð stjórnvalda í tilefni af slíkum hamförum,“ segir í kærunni. Lögreglustjóri banni umfram nauðsyn Lög um almannavarnir hafi ekki að geyma beina heimild stjórnvalda til að takmarka umfjöllun fjölmiðla um þá atburði, sem undir þau falla, eða viðbrögð stjórnvalda við slíkum atburðum. Hins vegar hafi lögin að geyma víðtækar valdheimildir sem einungis eru virkar á hættustundu. Að því marki sem beiting slíkra valdheimilda leiði til takmörkunar á starfsemi fjölmiðla og þar með tjáningarfrelsi borgaranna þurfi hún að rúmast innan þeirra marka sem ákvæði stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi setur slíkum takmörkunum. „Að mati Blaðamannafélagsins er sú takmörkun fjölmiðla að svæðinu sem lögreglustjóri hefur fyrirskipað, verulega umfram það sem nauðsynlegt geti talist í skilningi tjáningarfrelsisákvæðis stjórnarskrárinnar.“ Þá sé í kærunni minnt á að blaðamenn séu jafnan að störfum við hættulegar aðstæður, þar með talið á hamfara- og átakasvæðum sem almennum borgurum hefur jafnvel verið skipað að yfirgefa, og eitt af hlutverkum fjölmiðla sé að flytja fréttir af slíkum svæðum. „Ekki er því sjálfgefið að aðgangur blaðamanna að slíkum svæðum sæti sömu takmörkunum og aðgangur almennings. Þvert á móti verður með tilliti til þess sérstaka hlutverks sem fjölmiðlar gegna bæði almennt og sérstaklega á hættustundu að leggja til grundvallar að tryggja verði blaðamönnum rýmri aðgang að slíkum svæðum til þess að þeir geti sinnt þessu hlutverki.“ Fjölmiðlar Eldgos á Reykjanesskaga Lögreglan Almannavarnir Grindavík Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Sárnar hvernig fjölskyldunni bárust tíðindin hörmulegu Innlent Nafn stúlkunnar sem lést Innlent Eyða ekki tíma í að eltast við sögusagnir Innlent Banaslys á byggingarsvæði í Árborg Innlent Bjarni segir brottvísunina standa Innlent Lífvarðaþjónustan segist meðvituð um tíst Musk um Biden og Harris Erlent „Ég er nauðgari eins og hinir mennirnir hér inni“ Erlent Telur litlar líkur á að Yazan verði vísað úr landi Innlent Læknir grunaður um að nauðga 88 konum Erlent Tók rúmlega ár að fá „nei“ við einfaldri fyrirspurn Innlent Fleiri fréttir „Við erum mjög uggandi yfir stöðunni“ Talinn hafa nauðgað konu og tekið það upp Spáir viðvarandi skorti á raforku næstu fimm ár Stjórnarandstaðan notuð til uppfyllingar á Alþingi Sjálfstæðisflokkurinn þríklofinn um samgöngusáttmála Banaslys á byggingarsvæði í Árborg Tók rúmlega ár að fá „nei“ við einfaldri fyrirspurn Spenna innan ríkisstjórnarinnar og mannskæðir gróðureldar Hvorki verið að fylgja fólki né fara með það heim Eyða ekki tíma í að eltast við sögusagnir Fresta leitinni að Illes Sex ferðamenn festust í helli við Reynisfjöru Sárnar hvernig fjölskyldunni bárust tíðindin hörmulegu Nafn stúlkunnar sem lést Til rannsóknar hvar stúlkan var myrt „Langveikt barn í hjólastól peð og fórnarlamb átaka við ríkisstjórnarborðið“ Telur litlar líkur á að Yazan verði vísað úr landi Sigmundur segir fjölmenningastefnuna komna í þrot Brýnt að finna þyrluflugi nýjan samastað Bein útsending: Málþing um sjúklingaöryggi Finnum sérstaklega til þegar börn eigi í hlut Óráðlegt að undirbúa flutning barns sem dvelur á sjúkrahúsi „Ég hótaði ekki stjórnarslitum“ Vandræðalegt að fylgjast með svörum ráðherra Segir lögin skipta máli en líka mannúð „Þó að það hafi verið mér þvert um geð“ Brottvísun Yazans mótmælt á meðan ráðherrar funda Segir Vinstri græn hafa þröngvað Guðrúnu til lögbrots Bjarni segir brottvísunina standa „Þetta er ekki bara pjatt“: Segir eftirlits þörf með gráum markaði með snyrtivörur Sjá meira
Í fréttatilkynningu frá BÍ segir að í kærunni komi meðal annars fram að engin ákvörðun um aðgang fjölmiðla að hættusvæðinu hafi verið tilkynnt opinberlega og engin rökstudd fyrirmæli hafi verið gefin blaðamönnum sem óskað hafa eftir aðgangi að svæðinu undanfarna daga. Framkvæmd stjórnvalda hafi hins vegar verið sú að heimila aðeins einum fjölmiðli í einu aðgang að svæðinu til kvik- og ljósmyndunar með þeim fyrirmælum að myndefni skuli deilt með öðrum miðlum. Óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra „Þetta er enn eitt dæmið um skilningsleysi stjórnvalda á mikilvægi fjölmiðla og hlutverks þeirra. Það er algjörlega óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra um þá mikilvægu hagsmuni almennings sem fjölmiðlar gæta, það er þess aðhalds sem þeir veita í aðgerðum tengdum einum stærsta viðburði sem samfélagið hefur þurft að glíma við í hálfa öld,“ segir Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður BÍ, í samtali við Vísi. Það megi ekki gleyma því að blaðamenn og fjölmiðlar eru augu og eyru, ekki bara Grindvíkinga, heldur landsmanna allra, á svæðinu og veiti jafnframt mikilvæga innsýn í þá miklu erfiðleika sem Grindvíkingar glíma nú við. Þá finnist henni algjörlega óskiljanlegt að Almannavarnir kjósi að horfa fram hjá því mikilvæga hlutverki sem fjölmiðlar gegna í hættuástandi sem þessu og hún sjái ekki hvernig stjórnvöld hafi séð fyrir sér að miðla mikilvægum upplýsingum til almennings öðruvísi en gegnum einmitt þá sömu fjölmiðla sem þau vilja samt sem áður ekki hafa á svæðinu. „Sú mikla og mikilvæga samkennd sem myndast hefur með Grindvíkingum á þessum erfiðu tímum væri ekki tilkomin nema vegna þess að fjölmiðlar segja sögur af fólki sem þurft hefur að flýja heimili sín og takast á við óhugsandi aðstæður. Án þessara frásagna hefði þjóðin engar upplýsingar um það sem fólk hefur þurft að ganga í gegnum. Að auki væru ekki til neinar heimildir um upplifun Grindvíkinga af þessum atburði, ef fjölmiðlar væru ekki að skrásetja þær. Mér er gjörsamlega ómögulegt að skilja hvers vegna stjórnvöldum er þetta ekki ljóst.“ Enginn rökstuðningur veittur Þá segir Sigríður Dögg að fyrirmælin um takmarkaðan aðgang fjölmiðla að Grindavík séu gefin án alls rökstuðnings og án málefnalegra ástæðna. „Slíkt er beinlínis hættulegt og ber okkur sem samfélagi að spyrna gegn því sem við teljum misbeitingu á valdheimildum, sérstaklega þegar brotið er gegn ákvæði stjórnarskrár um tjáningarfrelsi, líkt og við teljum að hér sé gert.“ Ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi án ástæðu Í tilkynningunni segir að bent sé á í kærunni að stjórnvöldum, sem fara með hlutverk almannavarna á hættustundu samkvæmt lögum um almannavarnir, sé ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi borgaranna umfram það sem nauðsynlegt er. „Þegar til greina kemur að takmarka möguleika fjölmiðla til að fjalla um náttúruhamfarir og viðbrögð stjórnvalda við þeim verður auk annars að hafa í huga mikilvægi þess hlutverks sem fjölmiðlar gegna við slíkar aðstæður við miðlun upplýsinga til almennings bæði um náttúruhamfarir sem slíkar og um viðbrögð stjórnvalda í tilefni af slíkum hamförum,“ segir í kærunni. Lögreglustjóri banni umfram nauðsyn Lög um almannavarnir hafi ekki að geyma beina heimild stjórnvalda til að takmarka umfjöllun fjölmiðla um þá atburði, sem undir þau falla, eða viðbrögð stjórnvalda við slíkum atburðum. Hins vegar hafi lögin að geyma víðtækar valdheimildir sem einungis eru virkar á hættustundu. Að því marki sem beiting slíkra valdheimilda leiði til takmörkunar á starfsemi fjölmiðla og þar með tjáningarfrelsi borgaranna þurfi hún að rúmast innan þeirra marka sem ákvæði stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi setur slíkum takmörkunum. „Að mati Blaðamannafélagsins er sú takmörkun fjölmiðla að svæðinu sem lögreglustjóri hefur fyrirskipað, verulega umfram það sem nauðsynlegt geti talist í skilningi tjáningarfrelsisákvæðis stjórnarskrárinnar.“ Þá sé í kærunni minnt á að blaðamenn séu jafnan að störfum við hættulegar aðstæður, þar með talið á hamfara- og átakasvæðum sem almennum borgurum hefur jafnvel verið skipað að yfirgefa, og eitt af hlutverkum fjölmiðla sé að flytja fréttir af slíkum svæðum. „Ekki er því sjálfgefið að aðgangur blaðamanna að slíkum svæðum sæti sömu takmörkunum og aðgangur almennings. Þvert á móti verður með tilliti til þess sérstaka hlutverks sem fjölmiðlar gegna bæði almennt og sérstaklega á hættustundu að leggja til grundvallar að tryggja verði blaðamönnum rýmri aðgang að slíkum svæðum til þess að þeir geti sinnt þessu hlutverki.“
Fjölmiðlar Eldgos á Reykjanesskaga Lögreglan Almannavarnir Grindavík Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Sárnar hvernig fjölskyldunni bárust tíðindin hörmulegu Innlent Nafn stúlkunnar sem lést Innlent Eyða ekki tíma í að eltast við sögusagnir Innlent Banaslys á byggingarsvæði í Árborg Innlent Bjarni segir brottvísunina standa Innlent Lífvarðaþjónustan segist meðvituð um tíst Musk um Biden og Harris Erlent „Ég er nauðgari eins og hinir mennirnir hér inni“ Erlent Telur litlar líkur á að Yazan verði vísað úr landi Innlent Læknir grunaður um að nauðga 88 konum Erlent Tók rúmlega ár að fá „nei“ við einfaldri fyrirspurn Innlent Fleiri fréttir „Við erum mjög uggandi yfir stöðunni“ Talinn hafa nauðgað konu og tekið það upp Spáir viðvarandi skorti á raforku næstu fimm ár Stjórnarandstaðan notuð til uppfyllingar á Alþingi Sjálfstæðisflokkurinn þríklofinn um samgöngusáttmála Banaslys á byggingarsvæði í Árborg Tók rúmlega ár að fá „nei“ við einfaldri fyrirspurn Spenna innan ríkisstjórnarinnar og mannskæðir gróðureldar Hvorki verið að fylgja fólki né fara með það heim Eyða ekki tíma í að eltast við sögusagnir Fresta leitinni að Illes Sex ferðamenn festust í helli við Reynisfjöru Sárnar hvernig fjölskyldunni bárust tíðindin hörmulegu Nafn stúlkunnar sem lést Til rannsóknar hvar stúlkan var myrt „Langveikt barn í hjólastól peð og fórnarlamb átaka við ríkisstjórnarborðið“ Telur litlar líkur á að Yazan verði vísað úr landi Sigmundur segir fjölmenningastefnuna komna í þrot Brýnt að finna þyrluflugi nýjan samastað Bein útsending: Málþing um sjúklingaöryggi Finnum sérstaklega til þegar börn eigi í hlut Óráðlegt að undirbúa flutning barns sem dvelur á sjúkrahúsi „Ég hótaði ekki stjórnarslitum“ Vandræðalegt að fylgjast með svörum ráðherra Segir lögin skipta máli en líka mannúð „Þó að það hafi verið mér þvert um geð“ Brottvísun Yazans mótmælt á meðan ráðherrar funda Segir Vinstri græn hafa þröngvað Guðrúnu til lögbrots Bjarni segir brottvísunina standa „Þetta er ekki bara pjatt“: Segir eftirlits þörf með gráum markaði með snyrtivörur Sjá meira