Ferða­menn upp við Litla-Hrút stuttu áður en gígurinn brast: „Þau hafa verið heppin að sleppa“

Sigurður Þór Helgason, drónaflugmaður og eigandi verslunarinnar DJI Reykjavík, var staddur við Litla-Hrút þegar gígbarmurinn brast um fjögur í nótt. Hann náði að mynda bæði náttúruöflin og óþekka ferðamenn. Hér fyrir neðan má sjá myndband sem Sigurður tók en í greininni er líka fjöldi mynda:

„Ég náði ansi góðu myndbandi af þessu með fallegum Keili í bakgrunni. En ég náði líka mynd af fólki sem hafði verið fyrir neðan gíginn nokkrum metrum frá þarna rétt áður,“ sagði Sigurður í samtali við Vísi.

Tveir ferðamenn voru þá komnir ískyggilega nálægt og reyndu björgunarsveitarmenn ítrekað að ná athygli þeirra.

„Björgunarsveitarmennirnir gerðu allt sem þeir gátu til að vekja athygli þeirra og keyrðu á buggybíl eins neðarlega í brekkuna fyrir framan gíginn og þeir treystu sér, blikkuðu ljósum, flautuðu og notuðu sírenur til að reyna að ná til þeirra. Þau hlupu þá í burtu í gangstæða átt yfir hraunið.“

„Um klukkutíma síðar þá hrynur gígurinn akkúrat yfir svæðið þar sem þau voru,“ segir hann.

Sigurður var staddur um nokkur hundruð metra frá gígnum á vegum Rannsóknarstofu eldfjallafræði og náttúruvár að safna gögnum. 

„Þegar þetta var að gerast þá var ég með annan dróna í loftinu. Ég ætlaði að taka mynd af sólsetrinu og var með gíginn í mynd og Keili. Lét það bara rúlla og tveimur mínútur síðar hrynur gígurinn,“ segir hann.

Eins og þúsundir búbbluplasts

Mikill gosórói var á svæðinu í fimm klukkutíma áður en gígurinn brast. Sigurður fann ekki fyrir honum en segist hafa séð að hraunskálin væri að fyllast.

„Hljóðið var stórfurðulegt. Það var eins og þú myndir vera með búbbluplast, þúsundir búbbluplasts og sprengja það allt á sama tíma. Það snarkaði svo mikið, hraunið,“ segir Sigurður.

„Þetta gerðist svo snöggt og var óraunverulegt. Síðan fundum við hitann koma að okkur þó við værum langt í burtu. Hraunið glitraði af því það var svo ofurheitt. Það var í raun hvítt og glitraði hvítu. Þetta var mögnuð upplifun,“ segir hann.

Aðspurður hvort hann hefði orðið var við eitthvað óvenjulegt í aðdraganda sagði hann „Ég var búinn að taka eftir því að það var aðeins farið að leka sunnan megin við gíginn, þar sem hraunáin kemur úr honum. Það var aðeins farið að leka til hliðar, kominn lítill taumur meðfram gígnum.“

Það sást því að skálin var að fyllast. „Svo tók ég eftir því að það fór að brotna úr kantinum norðanmegin. Þess vegna lét ég annan drónann hanga þar ef eitthvað skyldi gerast. Mig grunaði að eitthvað myndi gerast.“

„Ég var farinn að sjá líka hvað það var mikið magn í honum. Taumarnir fóru enn hærra upp í loftið, jafnvel fjörutíu metra slettur. Ég sá alveg stóran mun á virkninni frá því nokkrum tímum áður.“

Lætur svefninn ekki koma í veg fyrir góðar myndir

Sigurður kom ekki heim frá gosstöðvunum fyrr en átta um morguninn og var bara búinn að sofa í sirka tvo tíma þegar blaðamaður náði tali af honum. Það væri þó þess virði fyrir einstakt myndefnið.

„Maður leyfir sér ekkert að sofa þegar maður nær svona myndefni. Ég efast um að þetta hafi einhvern tímann náðst svona vel á vídjó,“ segir hann.

Eina skiptið sem Sigurður hefur náð jafnmögnuðu myndefni, að eigin sögn, var þegar hann tók mynd af svokölluðu himinskini (e. skylight) þar sem hellir myndaðist í miðju hrauninu í eldgosinu 2021 og glóði eldrauður að innan. 

„Þá var hraunáin storknuð og búin að mynda helli og það var gat í miðju storknuðu hraunin sem var eldrautt. Þegar ég fór með drónann að þessu sá ég eldglóandi sprungur og veggir. Hann var búinn að tæmast en ennþá svo heitur að hann var glóandi.“

Hér fyrir neðan má sjá myndband af himinskininu.

Tveir hópar óþekkra ferðamanna

Ólafur Arnar Gunnarsson, björgunarsveitarmaður frá Hjálparsveit skáta í Kópavogi, var staddur norðanmegin við Litla-Hrút í gær að fylgjast með því að fólk færi ekki norður að gígnum. „Við verðum var við tvo hópa þarna um kvöldið,“ segir hann.

Fyrri hópurinn samanstóð af þremur svartklæddum erlendum ungmennum sem birtust allt í einu á sléttunni við gíginn. Eftir tiltal báðust þau afsökunar og sneru til baka niður gönguleiðina að sögn Ólafs.

„Töluvert seinna þegar var aðeins byrjað að rökkva þá sáum við tvo ferðamenn allt í einu birtast norðan við gíginn,“ segir hann. Þá hafi björgunarsveitarmenn ítrekað reynt að ná athygli fólksins með dróna og köllum sem tókst ekki.

„Það endar með því að ég ásamt félaga mínum, við förum á buggy-bíl og reynum að komast nær. Ég næ að beina bílnum að þeim og kveikja á háu ljósin og blikkaði þau.

„Þá virðast þau fatta að það sé búið að uppgötva þau,“ segir Ólafur.

„Þá snúa þau við og við horfum á eftir þeim labba yfir nýja hraunið, á milli gíganna og hverfa. Fara greinilega sömu leið og þaðan sem þau komu.“

„Þar sem þau voru norðan við gíginn er akkúrat þar sem hrauntungan flæddi út í nótt. Ef þau hefðu verið á þessum stað þegar hraunið kom hefði ekki þurft að spyrja að leikslokum.“

Ólafur segir að björgunarsveitarmennirnir hafi ekki náð tali af fólkinu af því þau létu sig hverfa.

„Þau hafa væntanlega farið upp Meradalaleið og farið norður fyrir virka gíginn og komið yfir nýja hraunið. Það er eina leiðin sem við sjáum af því við vorum að fylgjast með hinum leiðunum. Við áttum ekki von á því að fólk kæmi yfir nýja hraunið á milli gíganna.“

„Þetta er með því kræfasta sem við höfum séð.“

Mikil gasmengun á sléttunni

Fólkið sem gekk þarna um var í fjölþættri hættu. Auk gígbarmsins sem brast þá var töluverð gasmengun á sléttunni. Sömuleiðis sé ómögulegt að vita hve þykkt nýstorknað hraunið sem fólkið gekk á var.

„Þetta er bara skel sem er ofan á glóandi hrauni sem maður veit ekki hversu þykkt er. Ef einhver stígur í gegn þá eiga menn ekki afturkvæmt,“ segir Ólafur.

Þrátt fyrir að björgunarsveitirnar hafi verið langt í burtu, uppi á fjalli og undan vindi mældist töluvert gas á gasmælum þeirra að sögn Ólafs. 

„Það hefur verið gríðarleg gasmengun þarna niðri. Þau hafa verið heppin að sleppa. Við þorðum ekki að fara niður á sléttuna þó við værum með gasmæla og gasgrímur,“ segir hann.

„Þetta er vandamálið. Fólk fer nálægt og á einhverjum tímapunkti fer það of nálægt og brennir sig. Þá er mjög erfitt að sækja þetta fólk eða hjálpa því.“

Einn ferðamaður í Adidas-sandölum

Fyrir utan þessa hópa var vaktin róleg hjá björgunarsveitarhópi Ólafs. Hinn hópurinn sinnti verkefnum sem voru mun erfiðari, meðal annars endurlífgunartilraunum á ferðamanninum sem lést.

„Vaktin var tiltölulega róleg annars. Við vorum mikið að biðja fólk að fara ekki niður að hrauninu og að plástra hælsæri. Við fengum einn sem hafði komið þarna á inniskónum berfættur.“

„Ég hef aldrei séð jafn furðulegt atvik,“ segir Ólafur um manninn sem var í svokölluðum Adidas flip flops.

„Hann var búinn að skera sig á stóru tánni og við teipuðum það og hann treysti sér til að labba niður eftir. Við sögðum að ef hann yrði í vandræðum gæti hann hringt í 112 og við myndum sækja hann.“

Þá var mikið af fólki með hælsæri sem átti erfitt með gang. Hins vegar var ekkert þeirra neyðartilfelli. Vaktin var því heilt yfir ósköp róleg.

Margir illa útbúnir og illa upplýstir

Þá segir Ólafur það sérstaklega algengt hvað fólk sé illa búið og oft illa upplýst við gosstöðvarnar. Það eigi aðallega við um útlendinga. Oft sé eins og þeir hafi ekkert kynnt sér eldgosið.

„Við sáum mjög marga á stuttbuxum og í stuttermabol og ekki með neinn bakpoka. Fólk var vatsnlaust, illa klætt og illa skóað. Hafði ekki hugmynd um að þetta væru 20 kílómetrar, Ha ég hélt að þetta væru bara tveir kílómetrar. Það virðist vera að fólk hafi ekki kynnt sér málið,“ segir Ólafur.

Eru þetta bæði Íslendingar og útlendingar?

„Aðallega útlendingar. Íslendingar voru áberandi með þetta á hreinu en útlendingarnir ekki alveg.“

„Það virðist vera að þeir útlendingar sem koma þarna hafi ekki raunverulega sýn á því hvað er í gangi og hversu hættulegt þetta er. Fólk geri sér ekki grein fyrir því hvað þetta er langt og grýtt og hvað það verður kalt þarna á kvöldin,“ segir Ólafur

„Fólk vill komast í hitann frá hrauninu en það gerir sér ekki grein fyrir því að það sé að fara ofan í lægð þar sem er gas.“

„Það virðist vanta upp á að útlendingar geri sér grein fyrir því hvað þetta er. Þegar fólk vill ekki afla sér upplýsinga og vill ekki lesa skiltin þá er rosalega erfitt að stjórna því. Þetta er stöðugur barningur, fólk áttar sig ekki á hættunni. Vill alltaf fara nálægt og jafnvel snerta hraunið.“