97.000.000.000.000 gígabæt Ríkarður Ríkarðsson og Tinna Traustadóttir skrifa 17. júní 2023 08:00 Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tinna Traustadóttir Landsvirkjun Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson Skoðun Við þurfum að tala um Bálstofuna Matthías Kormáksson Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Píratar standa með fólki í vímuefnavanda Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun Andlát ungrar manneskju hefur gáruáhrif á allt samfélagið Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Báknið burt - hvaða bákn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll börn! Gunnhildur Jakobsdóttir ,Kolbrún Kristínardóttir skrifar Skoðun Að stela framtíðinni Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Vegið að framtíð ungs vísindafólks á Íslandi Katrín Möller,Svava Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjöleignarhús og vátryggingar Jónína Þórdís Karlsdóttir skrifar Skoðun Ert þú áhorfandi ofbeldis? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Það er dýrt að reka ríkissjóð alltaf á yfirdrætti Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Opinber ómöguleiki Guðmundur F. Magnússon skrifar Skoðun Gervigreindin mun gjörbylta öllum samfélögum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarlögin tíu ára Einar Örn Thorlacius skrifar Skoðun Er þetta sanngjarnt? Sigríður Clausen skrifar Skoðun Niðurskurðurinn sem enginn bað um Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Síðasti naglinn í borginni Björg Eva Erlendsdóttir,Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Slæm stjórnsýsla heilbrigðismála - dauðans alvara Markús Ingólfur Eiríksson skrifar Sjá meira
Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar