Blekkingar Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar 31. maí 2023 14:27 Þann 27. apríl síðastliðinn gáfu Evrópsk samtök útgefenda upprunaábyrgða (AIB) út yfirlýsingu um að sala íslenskra upprunavottorða grænnar raforku úr landi hefði verið bönnuð. Íslensk orkufyrirtæki hafa hagnast á því á síðustu árum að selja vottorð úr landi fyrir milljarða króna árlega. Með því að kaupa upprunavottorð af íslenskum raforkuframleiðendum hafa raforkunotendur erlendis fengið sérstakt leyfi til að staðhæfa að þeir noti „græna raforku“ jafnvel þótt raforka þeirra sé í raun alls ekki framleidd á Íslandi. Tilgangurinn er augljós: að stuðla að grænni orkuframleiðslu í Evrópu. Svo mikil stórgróðastarfsemi hefur þetta reynst íslenskum framleiðendum „grænnar raforku“ að vottorð fyrir nálega 90% allrar íslenskrar raforku hafa verið seld úr landi. Í samhengi hins alþjóðlega raforkubókhalds eru því aðeins 13% af þeirri raforku sem notuð er á Íslandi endurnýjanleg, eða „græn“. Hin 87% eru „seld“ úr landi í formi upprunavottorða og á móti er jafnmikið af „gráum“ upprunavottorðum „flutt inn“ til landsins sem skrást á pappírum sem raforka framleidd með kjarnorku og bruna jarðefnaeldsneytis (sjá síðu Orkustofnunar). Má í því sambandi benda á að stórnotendur nota um 80% af raforku á Íslandi og þar af álverin langstærstan hluta, um 64%. Landsvirkjun hefur neitað að láta af hendi upplýsingar um hverjir kaupa græn vottorð af þeim en af tölunum einum saman má ráða að íslenskir stórnotendur kaupa lítið sem ekkert af þeim. Tvítalið Í yfirlýsingu AIB kemur fram að ástæða útflutningsbannsins á „grænu vottorðunum“ sé sú að hér á landi sé vinnsla grænnar orku tvítalin. Orkufyrirtækin selja vottorðin úr landi en á sama tíma fullyrða stórnotendur raforku hérlendis að þeir noti græna orku í starfsemi sinni, án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem heimili þeim slíkt yfir höfuð. Á síðu Landsvirkjunar um upprunaábyrgðir raforku kemur skýrt fram að þetta er óleyfilegt: „[O]rkukaupendum [er] óheimilt að staðhæfa að þeir nýti græna orku, nema þeir geti framvísað upprunaábyrgð sem staðfestir endurnýjanlegan uppruna raforkunnar“ og „aðeins þau sem kaupa upprunaábyrgðir geta sagst kaupa endurnýjanlega orku.“ Þann 5. maí birti Landsvirkjun yfirlýsingu á síðu sinni um sölubann AIB. Þar stendur: „Landsvirkjun er eitt þeirra orkufyrirtækja á Íslandi sem selja upprunaábyrgðir. Orkufyrirtækin hafa engin úrræði til að koma í veg fyrir að viðskiptavinir lýsi því yfir að orkunotkun þeirra komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem er skilyrði fyrir slíkum yfirlýsingum. Í raun er um að ræða rangar og villandi upplýsingar í auglýsingum, eða öðru efni, sem er óheimilt samkvæmt lögum. Ekki hefur verið brugðist við þessari háttsemi af hálfu stjórnvalda.“ Með þessari yfirlýsingu fríar Landsvirkjun sig með öllu ábyrgð á því að viðskiptavinir hennar, íslenskir stórnotendur, nýti sér hreina ímynd Íslands til að segjast nota græna raforku þótt þeir kaupi ekki vottorð fyrir slíku. Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði raunar í nýlegu viðtali að stórnotendur hafi „ekki haft áhuga á að kaupa þessa grænu eiginleika.“ Að eigin sögn getur Landsvirkjun ekki stjórnað markaðsefni og auglýsingum stórnotenda og hafi fyrirtækið því ekkert með fullyrðingar viðskiptavina sinna að gera. En er það virkilega svo? Blekkingin Við snögga leit á netinu koma upp fjölmörg dæmi sem benda í þveröfuga átt – í fréttum, aðsendum greinum og jafnvel á síðu Landsvirkjunar sjálfrar eru fullyrðingar frá fyrirtækinu um að íslensk álvinnsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi. Sem dæmi má benda á grein Tinnu Traustadóttur, framkvæmdastjóra sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun, og Péturs Blöndal hjá Samáli frá september 2021 þar sem segir: „Nægir að nefna að losun vegna áls sem framleitt er hér á landi með endurnýjanlegri orku losar tífalt minna en ál sem framleitt er með kolaorku í Kína.“ Í sama mánuði birtist önnur grein Tinnu Traustadóttur og Sólveigar Kr. Bergmann hjá Norðuráliþar sem segir: „Kolefnisfótspor íslenskrar álframleiðslu er það minnsta í heiminum, m.a. vegna þess að álið er framleitt með endurnýjanlegri raforku.“ Á opnum fundi Landsvirkjunar fyrir tveimur árum fullyrti Valur Ægisson, forstöðumaður viðskiptagreiningar og þróunar markaða hjá Landsvirkjun að „kolefnisspor íslenskra álvera [væri] með því lægsta sem gerist í heiminum.“ Sá sami sagði hins vegar í fréttum RÚV 6. maí síðastliðinn að Landsvirkjun hafi ekki eftirlitshlutverk með markaðssetningu og að óljóst sé hver beri ábyrgð á því tjóni sem íslensk orkufyrirtæki verða fyrir vegna sölubannsins. Augljóst er af þessu að fyrirtækið Landsvirkjun hefur sjálft á síðustu árum tekið fullan og meðvitaðan þátt í því að misnota kerfið í kringum upprunaábyrgðir hreinnar grænnar raforku með því að fullyrða í slagtogi við samtök álframleiðenda og aðra að hérlend álframleiðsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi en selja samtímis vottorðin eitthvert annað. Það er óheimilt og stjórnendum Landsvirkjunar er það fullkunnugt. Á því fjártjóni sem viðurlög við þessu kunna að valda Landsvirkjun bera stjórnendur Landsvirkjunar fulla og óskoraða ábyrgð. Þú getur ekki bæði selt kökuna úr landi og étið hana heima hjá þér. Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Orkumál Landsvirkjun Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Þann 27. apríl síðastliðinn gáfu Evrópsk samtök útgefenda upprunaábyrgða (AIB) út yfirlýsingu um að sala íslenskra upprunavottorða grænnar raforku úr landi hefði verið bönnuð. Íslensk orkufyrirtæki hafa hagnast á því á síðustu árum að selja vottorð úr landi fyrir milljarða króna árlega. Með því að kaupa upprunavottorð af íslenskum raforkuframleiðendum hafa raforkunotendur erlendis fengið sérstakt leyfi til að staðhæfa að þeir noti „græna raforku“ jafnvel þótt raforka þeirra sé í raun alls ekki framleidd á Íslandi. Tilgangurinn er augljós: að stuðla að grænni orkuframleiðslu í Evrópu. Svo mikil stórgróðastarfsemi hefur þetta reynst íslenskum framleiðendum „grænnar raforku“ að vottorð fyrir nálega 90% allrar íslenskrar raforku hafa verið seld úr landi. Í samhengi hins alþjóðlega raforkubókhalds eru því aðeins 13% af þeirri raforku sem notuð er á Íslandi endurnýjanleg, eða „græn“. Hin 87% eru „seld“ úr landi í formi upprunavottorða og á móti er jafnmikið af „gráum“ upprunavottorðum „flutt inn“ til landsins sem skrást á pappírum sem raforka framleidd með kjarnorku og bruna jarðefnaeldsneytis (sjá síðu Orkustofnunar). Má í því sambandi benda á að stórnotendur nota um 80% af raforku á Íslandi og þar af álverin langstærstan hluta, um 64%. Landsvirkjun hefur neitað að láta af hendi upplýsingar um hverjir kaupa græn vottorð af þeim en af tölunum einum saman má ráða að íslenskir stórnotendur kaupa lítið sem ekkert af þeim. Tvítalið Í yfirlýsingu AIB kemur fram að ástæða útflutningsbannsins á „grænu vottorðunum“ sé sú að hér á landi sé vinnsla grænnar orku tvítalin. Orkufyrirtækin selja vottorðin úr landi en á sama tíma fullyrða stórnotendur raforku hérlendis að þeir noti græna orku í starfsemi sinni, án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem heimili þeim slíkt yfir höfuð. Á síðu Landsvirkjunar um upprunaábyrgðir raforku kemur skýrt fram að þetta er óleyfilegt: „[O]rkukaupendum [er] óheimilt að staðhæfa að þeir nýti græna orku, nema þeir geti framvísað upprunaábyrgð sem staðfestir endurnýjanlegan uppruna raforkunnar“ og „aðeins þau sem kaupa upprunaábyrgðir geta sagst kaupa endurnýjanlega orku.“ Þann 5. maí birti Landsvirkjun yfirlýsingu á síðu sinni um sölubann AIB. Þar stendur: „Landsvirkjun er eitt þeirra orkufyrirtækja á Íslandi sem selja upprunaábyrgðir. Orkufyrirtækin hafa engin úrræði til að koma í veg fyrir að viðskiptavinir lýsi því yfir að orkunotkun þeirra komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem er skilyrði fyrir slíkum yfirlýsingum. Í raun er um að ræða rangar og villandi upplýsingar í auglýsingum, eða öðru efni, sem er óheimilt samkvæmt lögum. Ekki hefur verið brugðist við þessari háttsemi af hálfu stjórnvalda.“ Með þessari yfirlýsingu fríar Landsvirkjun sig með öllu ábyrgð á því að viðskiptavinir hennar, íslenskir stórnotendur, nýti sér hreina ímynd Íslands til að segjast nota græna raforku þótt þeir kaupi ekki vottorð fyrir slíku. Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði raunar í nýlegu viðtali að stórnotendur hafi „ekki haft áhuga á að kaupa þessa grænu eiginleika.“ Að eigin sögn getur Landsvirkjun ekki stjórnað markaðsefni og auglýsingum stórnotenda og hafi fyrirtækið því ekkert með fullyrðingar viðskiptavina sinna að gera. En er það virkilega svo? Blekkingin Við snögga leit á netinu koma upp fjölmörg dæmi sem benda í þveröfuga átt – í fréttum, aðsendum greinum og jafnvel á síðu Landsvirkjunar sjálfrar eru fullyrðingar frá fyrirtækinu um að íslensk álvinnsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi. Sem dæmi má benda á grein Tinnu Traustadóttur, framkvæmdastjóra sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun, og Péturs Blöndal hjá Samáli frá september 2021 þar sem segir: „Nægir að nefna að losun vegna áls sem framleitt er hér á landi með endurnýjanlegri orku losar tífalt minna en ál sem framleitt er með kolaorku í Kína.“ Í sama mánuði birtist önnur grein Tinnu Traustadóttur og Sólveigar Kr. Bergmann hjá Norðuráliþar sem segir: „Kolefnisfótspor íslenskrar álframleiðslu er það minnsta í heiminum, m.a. vegna þess að álið er framleitt með endurnýjanlegri raforku.“ Á opnum fundi Landsvirkjunar fyrir tveimur árum fullyrti Valur Ægisson, forstöðumaður viðskiptagreiningar og þróunar markaða hjá Landsvirkjun að „kolefnisspor íslenskra álvera [væri] með því lægsta sem gerist í heiminum.“ Sá sami sagði hins vegar í fréttum RÚV 6. maí síðastliðinn að Landsvirkjun hafi ekki eftirlitshlutverk með markaðssetningu og að óljóst sé hver beri ábyrgð á því tjóni sem íslensk orkufyrirtæki verða fyrir vegna sölubannsins. Augljóst er af þessu að fyrirtækið Landsvirkjun hefur sjálft á síðustu árum tekið fullan og meðvitaðan þátt í því að misnota kerfið í kringum upprunaábyrgðir hreinnar grænnar raforku með því að fullyrða í slagtogi við samtök álframleiðenda og aðra að hérlend álframleiðsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi en selja samtímis vottorðin eitthvert annað. Það er óheimilt og stjórnendum Landsvirkjunar er það fullkunnugt. Á því fjártjóni sem viðurlög við þessu kunna að valda Landsvirkjun bera stjórnendur Landsvirkjunar fulla og óskoraða ábyrgð. Þú getur ekki bæði selt kökuna úr landi og étið hana heima hjá þér. Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun