Ábyrgð, lausnir og von Aðalbjörg Egilsdóttir skrifar 17. janúar 2023 14:01 Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Sjá meira
Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins.
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar