Ábyrgð, lausnir og von Aðalbjörg Egilsdóttir skrifar 17. janúar 2023 14:01 Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun