Ábyrgð, lausnir og von Aðalbjörg Egilsdóttir skrifar 17. janúar 2023 14:01 Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Sjá meira
Um þarsíðustu helgi var fjórði og síðasti landsfundur Ungra umhverfissinna (UU) haldinn í bili. Umræðuefnið að þessu sinni voru loftslagsmálin frá ýmsum sjónarhornum og fengu þeir ungu umhverfissinnar sem sóttu þingið fjölbreytta fræðslu um orsakir, afleiðingar og lausnir við loftslagsvánni sem rædd var til hlítar. Ein útkoma landsfundanna fjögurra á einmitt að vera uppfærð stefna UU um loftslagsmál, hringrásarhagkerfið, fræðslu- og kynningarmál og náttúruvernd. Það er ýmislegt sem situr eftir að lokinni þriggja daga fræðslu- og umræðuveislunni sem ég sótti ásamt stórum hópi umhverfissinna. Orðin sem helst koma upp í hugann eru ábyrgð, lausnir og von. Ábyrgð Þegar loftslagsbreytingar eru ræddar, á pólitískum eða almennum vettvangi, ríkir oft ósætti um hvar ábyrgðin liggur. Liggur hún hjá stjórnvöldum, almenningi eða atvinnulífinu? Liggur hún hjá Íslandi eða berum við litla sem enga ábyrgð vegna smæðar okkar? Þessi ábyrgð var skoðuð frá öllum hliðum um helgina: hver losunin sem á sér stað á Íslandi er; hver neysludrifin losun Íslendinga er (losun sem á sér stað um allan heim vegna neyslu okkar); hver markmið stjórnvalda eru og hvort búist sé við að þau náist með þeim áætlunum sem liggja fyrir; hvernig fyrirtæki geta og hafa lagt sitt af mörkum. Ábyrgðin er nefnilega okkar allra. Vissulega berum við mismikla ábyrgð en það er ekki hægt að taka neinn út úr jöfnunni þegar ábyrgð á loftslagsbreytingum er skoðuð til hlítar. Neytendur einir bera ekki ábyrgð, jafnvel þó ákvarðanir okkar um hvað, hvar og hversu mikið við kaupum hafi áhrif á losun gróðurhúsalofttegunda út í andrúmsloftið. Hvorki fyrirtæki né stjórnvöld bera ábyrgðina ein heldur, þó svo hvoru tveggja geti beitt sér á sínu sviði. Fyrirtæki geta breytt áherslum sínum í rekstri sem getur leitt til breyttra framleiðslu-, sölu- eða kauphátta og stjórnvöld geta innleitt nýjar stefnur, lög og reglugerðir um umhverfismál. Við berum öll ábyrgð og verðum öll að standa okkar plikt. Losun okkar veldur skaða, bæði í dag og til frambúðar. Líkt og Hlynur Orri, dósent í hagnýtri heimspeki við Stokkhólmsháskóla benti á, höfum við siðferðislega skyldu til að valda eins litlum skaða og við getum. Lausnir Það fallega við að við berum öll ábyrgð á loftslagsbreytingum, á ólíkan hátt auðvitað, er hvað það eru margar lausnir í boði. Það er svo margt sem við getum gert til að sporna við síaukinni losun gróðurhúsalofttegunda og slæmum afleiðingum loftslagsbreytinga. Það er samt ansi margt sem þarf að breytast til að markmið Parísarsamkomulagsins, um að halda hlýnun jarðar innan við 2°C og eins nálægt 1,5°C og hægt er, náist. Við þurfum að breyta orkukerfunum okkar, framleiðslukerfunum, kauphegðun, framkomu okkar við náttúruna og að mörgu leyti hvernig við metum velsæld. En í því felast heilmörg tækifæri og margar lausnanna vinna saman. Til dæmis, ef framleiðsluferli ákveðinna vara er breytt þannig að framleiðslan noti minni orku og varan endist lengur, minnkar orkunotkunin og auðlindanotkunin, sem hvoru tveggja dregur úr ágangi okkar á náttúruna og minnkar losun gróðurhúsalofttegunda. Þegar ég hlustaði á erindin um lausnir í loftslagsmálum á sunnudaginn sl., varð ég líka hugsi yfir því af hverju við séum ekki komin lengra, af hverju þessar lausnir séu ekki nýttar. Af hverju við séum treg við að endurheimta og vernda vistkerfi, reyna að draga úr orkunotkun og nýta orkuna okkar á ábyrgari hátt, draga úr auðlindanotkun með aukinni áherslu á gæði og viðhald þess sem við framleiðum og kaupum, horfa út um gluggann og njóta lífsins á meðan við tökum strætó. Hlaupa aðeins hægar og kunna að meta það sem við höfum. Líta á breytingarnar sem við þurfum að ráðast í sem tækifæri til betra lífs fremur en fórnir. Von Tilfinningin sem er sterkust hjá mér eftir helgina er von. Það er eitthvað sem gerist þegar stór hópur fólks með sömu ástríðu eyðir heilli helgi saman í hlustun og umræður. Baráttuandinn og lærdómsgleðin var alltumlykjandi og ég fylltist von. Von um að lausnirnar yrðu að veruleika, að við sem samfélag myndum byrja að taka yfirvofandi breytingum fagnandi og hlakka til hluta eins og endurheimtar vistkerfa, hreinna lofts, heilnæmari ferðamáta, skynsamlegri neysluháttum og þar með draga úr streitunni sem fylgir því að eiga allt of mikið dót. Læra aftur að stoppa í sokkana okkar og fara með sjónvörpin í viðgerð. Velja að skipta við fyrirtæki sem setja umhverfið í forgang. Átta okkur á ábyrgðinni sem við berum og þar með völdunum til breytinga líka. Ég fylltist von og ég vona að þú, kæri lesandi, finnir hana líka. Við getum öll gert svo margt til að bæta umhverfið okkar og eitt það mikilvægasta sem við almenningur getum gert er að velja hvar og hvað við verslum. Velja það vel því hver einasta ákvörðun telur. Sem betur fer er fullt af fólki sem vill velja betur og til að svara þeirri eftirspurn hefur Laufið opnað upplýsingaveitu þar sem umhverfisstarf fyrirtækja er sýnt á gagnsæjan hátt og aðstoðar neytendur við valið auk þess að leiðbeina fyrirtækjunum í rétta átt. Þannig færð þú, bæði sem neytandi, starfsmaður eða stjórnandi fyrirtækis, aukið vald til að styðja við þær breytingar sem þurfa að eiga sér stað á næstu árum til heilla jarðarinnar og okkar allra. Höfundur er ungur umhverfissinni og fræðslustjóri Laufsins.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun