Fjölmenning og menningarlæsi Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 27. desember 2022 11:01 Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Menning Trúmál Fjölmenning Sigurvin Lárus Jónsson Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun Skoðun Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson Skoðun