Stjórnmál til friðar Andrés Ingi Jónsson skrifar 23. desember 2022 15:00 Fátt er betra í aðdraganda jólanna en að ganga saman á Þorláksmessukvöld og krefjast friðar í heiminum. Á sama tíma og við sameinumst í kröfunni fyrir friði getum við litið inn á við og hugsað hvernig við getum betur beitt okkur í þágu friðsælli heims á nýju ári. Sérstaklega á þetta við okkur sem störfum í stjórnmálum, því við verðum ekki bara dæmd af orðum og friðargöngum, heldur þeim aðgerðum sem við stöndum fyrir. Hér langar mig þess vegna að nefna þrennt sem þingfólk getur gert eftir áramót til að stunda stjórnmál til friðar. 1. Tökum betur á móti fólki á flótta Ein erfiðasta afleiðing ófriðar er að fólk þarf að flýja heimkynni sín í leit að öryggi. Þetta hefur Evrópa heldur betur fengið að reyna eftir innrás Rússlands í Úkraínu. Stríðið hefur gert milljónir að flóttafólki, en þar hefur Ísland gert vel í að taka á móti þúsundum sem hafa leitað til okkar. Hversu vel íslensk stjórnvöld hafa staðið að móttöku úkraínsks flóttafólks leiðir hins vegar óhjákvæmilega hugann að því hvernig tekið er á móti fólki á flótta undan stríðsátökum annars staðar í heiminum. Erum við nokkuð búin að gleyma þotunni sem var fyllt af flóttafólki sem stjórnvöld vísuðu brott, beinustu leið á götuna í Grikklandi í haust? Í vélinni var m.a. fólk frá Írak, Palestínu og Afganistan – fólk að flýja stríð og átök. Félagsmálaráðherra þótti brottvísunin „óskaplega erfitt mál“, en virtist þá hafa gleymt skaðræðisfrumvarpi Jóns Gunnarssonar sem snýst fyrst og fremst um að ganga enn lengra í svona málum. Ítrekaðar brottvísanir íslenskra stjórnvalda á fólki inn í brotið hæliskerfi Grikklands stuðla ekki að friði í heiminum. Þær gera lítið úr rétti fólks á flótta, auka á erfiðleika grískra stjórnvalda við að tryggja öryggi flóttafólks og ýta á Evrópu að velta vandanum yfir á ríki rétt utan við álfuna – eins og Tyrkland og Líbýu, þar sem réttindi fólks eru enn minni. Eitt það besta sem stjórnarþingmenn geta gert í þágu mannúðar og friðar á nýju ári er að hætta að styðja útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar og koma í lið með þeim sem vilja styrkja stöðu fólks á flótta. 2. Sýnum í verki að Ísland vilji afvopnun Það vantar ekki fögur orð hjá ráðamönnum þegar kemur að afvopnunarmálum, en minna er um aðgerðir þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland t.d. með formennsku í Norðurlandaráði, þar sem hluti af dagskránni verður alþjóðleg ráðstefna um friðarmál með áherslu á afvopnunarmálin. Þegar Katrín Jakobsdóttir kynnti þessi áform sagði hún: „Norðurlöndin verða að vinna af krafti gegn útbreiðslu kjarnavopna og í átt að eyðileggingu þeirra, því kjarnorkustríð er stríð þar sem enginn er sigurvegari.“ Í praxís hafa íslensk stjórnvöld hins vegar staðið eindregið gegn samningi Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnavopnum (TPNW) – og tekið harðari afstöðu en mörg ríki sem við ættum að geta miðað okkur við. Fyrsti aðildarríkjafundur TPNW var haldinn síðastliðið vor, og þá virtist línan frá Nató vera að hundsa fundinn. Þó viku fjögur Natóríki frá þeirri línu. Þýskaland ákvað að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Ríkisstjórn Noregs setti inn í sáttmála nýrrar ríkisstjórnar haustið 2021 að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Holland og Belgía mættu líka. Það skiptir nefnilega máli að mæta og eiga samtalið – að styðja þannig allar aðgerðir gegn kjarnavopnum. En Ísland þverneitaði að mæta, eitt Norðurlandanna. Þvermóðska ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er hættuleg á sama tíma og Rússland talar opinskátt um að beita kjarnavopnum í tengslum við innrásina í Úkraínu. Hún er á skjön við yfirlýsingar um að stjórnvöld vilji beita skapandi hugsun í þágu afvopnunar. Og þessi harða afstaða er furðuleg í ljósi þess að forsætisráðherra hefur heitið því að beita sér í þágu kjarnavopnabanns, eins og nýlega var minnt á í aðsendri grein ICAN, samtakanna sem eiga heiðurinn af því að TPNW-samningurinn varð til. 3. Friðlýsum Ísland (í alvöru) fyrir kjarnavopnum Þegar Alþingi samþykkti fyrstu þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland árið 2016 var einn liður í stefnunni mjög jákvæður friðarpunktur: „að Ísland og íslensk landhelgi sé friðlýst fyrir kjarnavopnum,“ en síðan voru tennurnar dregnar úr þessari aðgerð með því að hnýta aftan við: „að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga“. Í umræðum um breytingar á þjóðaröryggisstefnunni núna í haust var Katrín Jakobsdóttir spurð hvaða alþjóðlegu skuldbindingar gætu komið í veg fyrir friðlýsingu fyrir kjarnavopnum. Þar nefndi hún tvennt: annars vegar aðildina að Atlantshafsbandalaginu og hins vegar hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna, en sagði jafnframt að „stefna íslenskra stjórnvalda er vel kunn og hún hefur verið sú að leyfa ekki staðsetningu kjarnavopna hér á Íslandi“. Þingheimur hefur tækifæri til að taka fastar til orða í þjóðaröryggisstefnunni þegar hún verður afgreidd seinna í vetur. Ef það er virkilega stefna stjórnvalda að ekki verði sett kjarnavopn á íslenska grundu, má þá ekki segja það berum orðum í þjóðaröryggisstefnu? Ef þau treysta sér ekki til að festa þá stefnu formlega á blað, þá er hún varla meira en orðin tóm. Friðargangan minnir okkur á það hversu gríðarstórt verkefni það er að berjast gegn stríði í heiminum. En eins og öll stærstu verkefnin byrjar það bara með einu litlu skrefi. Þau okkar sem erum í valdastöðum eins og þingmenn og ráðherrar njótum auk þess þeirra forréttinda að geta stigið stærri og áhrifaríkari skref. Þessar þrjár aðgerðir sem ég hef útlistað hér að framan gætum við sameinast um á nýju ári, svo við stundum stjórnmál til friðar. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Píratar Kjarnorka Flóttafólk á Íslandi Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Sjá meira
Fátt er betra í aðdraganda jólanna en að ganga saman á Þorláksmessukvöld og krefjast friðar í heiminum. Á sama tíma og við sameinumst í kröfunni fyrir friði getum við litið inn á við og hugsað hvernig við getum betur beitt okkur í þágu friðsælli heims á nýju ári. Sérstaklega á þetta við okkur sem störfum í stjórnmálum, því við verðum ekki bara dæmd af orðum og friðargöngum, heldur þeim aðgerðum sem við stöndum fyrir. Hér langar mig þess vegna að nefna þrennt sem þingfólk getur gert eftir áramót til að stunda stjórnmál til friðar. 1. Tökum betur á móti fólki á flótta Ein erfiðasta afleiðing ófriðar er að fólk þarf að flýja heimkynni sín í leit að öryggi. Þetta hefur Evrópa heldur betur fengið að reyna eftir innrás Rússlands í Úkraínu. Stríðið hefur gert milljónir að flóttafólki, en þar hefur Ísland gert vel í að taka á móti þúsundum sem hafa leitað til okkar. Hversu vel íslensk stjórnvöld hafa staðið að móttöku úkraínsks flóttafólks leiðir hins vegar óhjákvæmilega hugann að því hvernig tekið er á móti fólki á flótta undan stríðsátökum annars staðar í heiminum. Erum við nokkuð búin að gleyma þotunni sem var fyllt af flóttafólki sem stjórnvöld vísuðu brott, beinustu leið á götuna í Grikklandi í haust? Í vélinni var m.a. fólk frá Írak, Palestínu og Afganistan – fólk að flýja stríð og átök. Félagsmálaráðherra þótti brottvísunin „óskaplega erfitt mál“, en virtist þá hafa gleymt skaðræðisfrumvarpi Jóns Gunnarssonar sem snýst fyrst og fremst um að ganga enn lengra í svona málum. Ítrekaðar brottvísanir íslenskra stjórnvalda á fólki inn í brotið hæliskerfi Grikklands stuðla ekki að friði í heiminum. Þær gera lítið úr rétti fólks á flótta, auka á erfiðleika grískra stjórnvalda við að tryggja öryggi flóttafólks og ýta á Evrópu að velta vandanum yfir á ríki rétt utan við álfuna – eins og Tyrkland og Líbýu, þar sem réttindi fólks eru enn minni. Eitt það besta sem stjórnarþingmenn geta gert í þágu mannúðar og friðar á nýju ári er að hætta að styðja útlendingafrumvarp Jóns Gunnarssonar og koma í lið með þeim sem vilja styrkja stöðu fólks á flótta. 2. Sýnum í verki að Ísland vilji afvopnun Það vantar ekki fögur orð hjá ráðamönnum þegar kemur að afvopnunarmálum, en minna er um aðgerðir þar sem þeirra er þörf. Á næsta ári verður Ísland t.d. með formennsku í Norðurlandaráði, þar sem hluti af dagskránni verður alþjóðleg ráðstefna um friðarmál með áherslu á afvopnunarmálin. Þegar Katrín Jakobsdóttir kynnti þessi áform sagði hún: „Norðurlöndin verða að vinna af krafti gegn útbreiðslu kjarnavopna og í átt að eyðileggingu þeirra, því kjarnorkustríð er stríð þar sem enginn er sigurvegari.“ Í praxís hafa íslensk stjórnvöld hins vegar staðið eindregið gegn samningi Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnavopnum (TPNW) – og tekið harðari afstöðu en mörg ríki sem við ættum að geta miðað okkur við. Fyrsti aðildarríkjafundur TPNW var haldinn síðastliðið vor, og þá virtist línan frá Nató vera að hundsa fundinn. Þó viku fjögur Natóríki frá þeirri línu. Þýskaland ákvað að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Ríkisstjórn Noregs setti inn í sáttmála nýrrar ríkisstjórnar haustið 2021 að mæta sem áheyrnarfulltrúi. Holland og Belgía mættu líka. Það skiptir nefnilega máli að mæta og eiga samtalið – að styðja þannig allar aðgerðir gegn kjarnavopnum. En Ísland þverneitaði að mæta, eitt Norðurlandanna. Þvermóðska ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er hættuleg á sama tíma og Rússland talar opinskátt um að beita kjarnavopnum í tengslum við innrásina í Úkraínu. Hún er á skjön við yfirlýsingar um að stjórnvöld vilji beita skapandi hugsun í þágu afvopnunar. Og þessi harða afstaða er furðuleg í ljósi þess að forsætisráðherra hefur heitið því að beita sér í þágu kjarnavopnabanns, eins og nýlega var minnt á í aðsendri grein ICAN, samtakanna sem eiga heiðurinn af því að TPNW-samningurinn varð til. 3. Friðlýsum Ísland (í alvöru) fyrir kjarnavopnum Þegar Alþingi samþykkti fyrstu þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland árið 2016 var einn liður í stefnunni mjög jákvæður friðarpunktur: „að Ísland og íslensk landhelgi sé friðlýst fyrir kjarnavopnum,“ en síðan voru tennurnar dregnar úr þessari aðgerð með því að hnýta aftan við: „að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga“. Í umræðum um breytingar á þjóðaröryggisstefnunni núna í haust var Katrín Jakobsdóttir spurð hvaða alþjóðlegu skuldbindingar gætu komið í veg fyrir friðlýsingu fyrir kjarnavopnum. Þar nefndi hún tvennt: annars vegar aðildina að Atlantshafsbandalaginu og hins vegar hafréttarsamning Sameinuðu þjóðanna, en sagði jafnframt að „stefna íslenskra stjórnvalda er vel kunn og hún hefur verið sú að leyfa ekki staðsetningu kjarnavopna hér á Íslandi“. Þingheimur hefur tækifæri til að taka fastar til orða í þjóðaröryggisstefnunni þegar hún verður afgreidd seinna í vetur. Ef það er virkilega stefna stjórnvalda að ekki verði sett kjarnavopn á íslenska grundu, má þá ekki segja það berum orðum í þjóðaröryggisstefnu? Ef þau treysta sér ekki til að festa þá stefnu formlega á blað, þá er hún varla meira en orðin tóm. Friðargangan minnir okkur á það hversu gríðarstórt verkefni það er að berjast gegn stríði í heiminum. En eins og öll stærstu verkefnin byrjar það bara með einu litlu skrefi. Þau okkar sem erum í valdastöðum eins og þingmenn og ráðherrar njótum auk þess þeirra forréttinda að geta stigið stærri og áhrifaríkari skref. Þessar þrjár aðgerðir sem ég hef útlistað hér að framan gætum við sameinast um á nýju ári, svo við stundum stjórnmál til friðar. Höfundur er þingmaður Pírata.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun