Aukið flækjustig í sáttameðferð foreldra Lárus Sigurður Lárusson skrifar 19. ágúst 2022 16:00 Árið 2012 var nýju ákvæði 33. gr. a bætt inn í barnalög nr. 76/2003. Með ákvæðinu, sem tók gildi 1. janúar 2013, var foreldrum gert skylt að leita sátta áður en krafist er úrskurðar eða höfðað mál um forsjá, lögheimili, umgengni, dagsektir eða aðför. Síðan þá hefur nokkuð reynt á túlkun og beitingu þessa ákvæðis fyrir dómi og hafa dómstólar markað nokkuð skýra túlkun á lágmarks inntaki sáttameðferðar samkvæmt ákvæðinu. Dómstólar hafa slegið því föstu að það sé lágmarksinntak sáttameðferðar að helstu ágreiningsefni og afstaða aðila til þeirra hafi komið fram en það sé að öðru leyti lagt í mat sáttamanns hvenær fullreynt sé að sættir náist. Hafi nokkuð misfarist í sáttameðferðinni getur það varðar frávísun málsins frá dómi. Fyrir dómstólum hefur oftast á það reynt hvort sáttameðferð hafi farið fram um tiltekið ágreiningsefni og hefur þá efni sáttavottorðs ráðið úrslitum um það. Dómara ber af sjálfsdáðum að gæta að því að fullnægjandi sáttameðferð samkvæmt 33. gr. a barnalaga hafi farið fram. Hinn 2. október 2020 féll í Landsrétti dómur þar sem aðila tókst að vefengja efni sáttavottorðs. Í máli þessu hafði faðir leitað til sýslumanns vegna ágreinings um þrjú mál – forjá, umgengni og meðlag. Málinu hafði verið vísað til sáttameðferðar á grundvelli beiðni föðurs sem rituð var á eyðublað sýslumanns fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Í sáttavottorði kom fram að málinu hafi verið lokið án þess að móðir hefði mætt til boðaðra sáttafunda. Þess ber að gæta að þegar foreldri afþakkar eða hafnar sáttameðferð þá er litið svo á að það sé afstaða þess aðila að sáttameðferð sé tilgangslaus og muni ekki bera árangur. Í vottorðinu voru helstu ágreiningsefni aðila tilgreind sem forsjá og umgengni. Í athugasemdum í vottorðinu kom fram að ekki hafi farið fram virk sáttameðferð en upplýsingar um kröfur föður væri að finna í gögnum málsins. Þetta þýddi að til þess að finna upplýsingar um afstöðu föðurins til ágreiningsefnanna þurfi að skoða önnur gögn málsins. Þau gögn voru áðurnefnd beiðni föðurins. Sú beiðni hafði verið rituð á eyðublað fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Jafnframt var vísað til skriflegrar greinargerðar áfrýjanda þar sem fram kom að um væri að ræða beiðni foreldris sem sameiginlega forsjá um breytt lögheimili ásamt beiðni um að úrskurðað yrði um umgengni og meðlag. Með þessum gögnum þótti sýnt fram á að málsbeiðandi, faðirinn, hefði ekki haft uppi kröfu um breytingu á forsjá í sáttameðferðinni enda ekki minnst á kröfur um breytta forsjá hvorki í umsókn né greinargerð. Með þessu þótti sýnt fram á að efni sáttavottorðsins væri rangt og því talið að fullnægjandi sáttameðferð hefði ekki farið fram um forsjá og málinu því vísað frá dómi með vísan til 3. mgr. 71. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Nýverið féll úrskurður í Hérðasdómi Reykjavíkur þar sem máli var vísað frá dómi á sömu rökum og með vísan til ofangreinds fordæmis Landsréttar. Þótt erfitt sé að fullyrða nokkuð um almennt fordæmisgildi ofangreindra mála þá verður samt sem áður að taka tillit til þeirra og reyna að draga af þeim nokkurn lærdóm. Sé það svo einfalt að vefengja efni sáttavottorða að það dugi að vísa til þess eyðublaðs hjá sýslumanni sem sáttameðferð grundvallast þarf að líta til þess að sýslumannsembættin öllu jafna gera þá kröfu að foreldrar fylli út tiltekin eyðublöð embættanna þegar þau óska eftir breytingum á málefnum barna sinna. Því er um að ræða stöðluð umsóknareyðublöð sem foreldrar hafa oft lítið val um hvort þau fylli út eður ei. Þannig kann málinu strax í upphafi að vera markaður farvegur að kröfu sýslumanns en ekki í samræmi við vilja málsaðila og því varhugavert að líta til þess eins. Hér þyrfti fleira að koma til skoðunar, eins og önnur gögn sem gætu varpað ljósi á kröfur aðila í sáttameðferðinni sjálfri og um hvað var rætt. Þannig gætu tölvubréfssamskipti milli aðila og sáttamiðlara leitt þetta í ljós eða greinargerðir aðila, hafi þeir á annað borð skilað inn greinargerðum um kröfur sínar. Því miður er því sjaldnast fyrir að fara að aðilar komi kröfum sínum á framfæri við sáttamiðlara með skriflegum hætti. Sé raunin sú að efni sáttavottorða dugar ekki lengur til þess að sanna hvort sáttameðferð hafi raunverulega farið fram kallar það á breytt verklag bæði hjá sýslumannsembættunum og þeim lögmönnum sem aðstoða foreldra í svona málum. Er brýnt að vanda vel til verka strax í öndverðu og þá tryggja sönnun um þær kröfur foreldris sem eiga að vera grundvöllur sáttameðferðar. Þetta mun að öllum líkindum leiða til þyngri málsmeðferðar og meiri kostnaðar fyrir foreldra sem verður að teljast bagalegt í viðkvæmum málaflokki sem kallar á skjóta og hnökralausa málsmeðferð. Höfundur er lögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómstólar Börn og uppeldi Fjölskyldumál Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Árið 2012 var nýju ákvæði 33. gr. a bætt inn í barnalög nr. 76/2003. Með ákvæðinu, sem tók gildi 1. janúar 2013, var foreldrum gert skylt að leita sátta áður en krafist er úrskurðar eða höfðað mál um forsjá, lögheimili, umgengni, dagsektir eða aðför. Síðan þá hefur nokkuð reynt á túlkun og beitingu þessa ákvæðis fyrir dómi og hafa dómstólar markað nokkuð skýra túlkun á lágmarks inntaki sáttameðferðar samkvæmt ákvæðinu. Dómstólar hafa slegið því föstu að það sé lágmarksinntak sáttameðferðar að helstu ágreiningsefni og afstaða aðila til þeirra hafi komið fram en það sé að öðru leyti lagt í mat sáttamanns hvenær fullreynt sé að sættir náist. Hafi nokkuð misfarist í sáttameðferðinni getur það varðar frávísun málsins frá dómi. Fyrir dómstólum hefur oftast á það reynt hvort sáttameðferð hafi farið fram um tiltekið ágreiningsefni og hefur þá efni sáttavottorðs ráðið úrslitum um það. Dómara ber af sjálfsdáðum að gæta að því að fullnægjandi sáttameðferð samkvæmt 33. gr. a barnalaga hafi farið fram. Hinn 2. október 2020 féll í Landsrétti dómur þar sem aðila tókst að vefengja efni sáttavottorðs. Í máli þessu hafði faðir leitað til sýslumanns vegna ágreinings um þrjú mál – forjá, umgengni og meðlag. Málinu hafði verið vísað til sáttameðferðar á grundvelli beiðni föðurs sem rituð var á eyðublað sýslumanns fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Í sáttavottorði kom fram að málinu hafi verið lokið án þess að móðir hefði mætt til boðaðra sáttafunda. Þess ber að gæta að þegar foreldri afþakkar eða hafnar sáttameðferð þá er litið svo á að það sé afstaða þess aðila að sáttameðferð sé tilgangslaus og muni ekki bera árangur. Í vottorðinu voru helstu ágreiningsefni aðila tilgreind sem forsjá og umgengni. Í athugasemdum í vottorðinu kom fram að ekki hafi farið fram virk sáttameðferð en upplýsingar um kröfur föður væri að finna í gögnum málsins. Þetta þýddi að til þess að finna upplýsingar um afstöðu föðurins til ágreiningsefnanna þurfi að skoða önnur gögn málsins. Þau gögn voru áðurnefnd beiðni föðurins. Sú beiðni hafði verið rituð á eyðublað fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Jafnframt var vísað til skriflegrar greinargerðar áfrýjanda þar sem fram kom að um væri að ræða beiðni foreldris sem sameiginlega forsjá um breytt lögheimili ásamt beiðni um að úrskurðað yrði um umgengni og meðlag. Með þessum gögnum þótti sýnt fram á að málsbeiðandi, faðirinn, hefði ekki haft uppi kröfu um breytingu á forsjá í sáttameðferðinni enda ekki minnst á kröfur um breytta forsjá hvorki í umsókn né greinargerð. Með þessu þótti sýnt fram á að efni sáttavottorðsins væri rangt og því talið að fullnægjandi sáttameðferð hefði ekki farið fram um forsjá og málinu því vísað frá dómi með vísan til 3. mgr. 71. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Nýverið féll úrskurður í Hérðasdómi Reykjavíkur þar sem máli var vísað frá dómi á sömu rökum og með vísan til ofangreinds fordæmis Landsréttar. Þótt erfitt sé að fullyrða nokkuð um almennt fordæmisgildi ofangreindra mála þá verður samt sem áður að taka tillit til þeirra og reyna að draga af þeim nokkurn lærdóm. Sé það svo einfalt að vefengja efni sáttavottorða að það dugi að vísa til þess eyðublaðs hjá sýslumanni sem sáttameðferð grundvallast þarf að líta til þess að sýslumannsembættin öllu jafna gera þá kröfu að foreldrar fylli út tiltekin eyðublöð embættanna þegar þau óska eftir breytingum á málefnum barna sinna. Því er um að ræða stöðluð umsóknareyðublöð sem foreldrar hafa oft lítið val um hvort þau fylli út eður ei. Þannig kann málinu strax í upphafi að vera markaður farvegur að kröfu sýslumanns en ekki í samræmi við vilja málsaðila og því varhugavert að líta til þess eins. Hér þyrfti fleira að koma til skoðunar, eins og önnur gögn sem gætu varpað ljósi á kröfur aðila í sáttameðferðinni sjálfri og um hvað var rætt. Þannig gætu tölvubréfssamskipti milli aðila og sáttamiðlara leitt þetta í ljós eða greinargerðir aðila, hafi þeir á annað borð skilað inn greinargerðum um kröfur sínar. Því miður er því sjaldnast fyrir að fara að aðilar komi kröfum sínum á framfæri við sáttamiðlara með skriflegum hætti. Sé raunin sú að efni sáttavottorða dugar ekki lengur til þess að sanna hvort sáttameðferð hafi raunverulega farið fram kallar það á breytt verklag bæði hjá sýslumannsembættunum og þeim lögmönnum sem aðstoða foreldra í svona málum. Er brýnt að vanda vel til verka strax í öndverðu og þá tryggja sönnun um þær kröfur foreldris sem eiga að vera grundvöllur sáttameðferðar. Þetta mun að öllum líkindum leiða til þyngri málsmeðferðar og meiri kostnaðar fyrir foreldra sem verður að teljast bagalegt í viðkvæmum málaflokki sem kallar á skjóta og hnökralausa málsmeðferð. Höfundur er lögmaður.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun