Verjum Jörðina – bönnum vistmorð Andrés Ingi Jónsson skrifar 20. mars 2022 13:00 Allt of lengi hafa athafnir mannsins valdið óbætanlegum skaða á Jörðinni. Nærtækast er að benda á loftslagsbreytingar, en víða um heim hafa vistkerfi hrunið eða stórtækur og varanlegur skaði orðið á umhverfinu. Oftar en ekki fylgja neikvæðar afleiðingar fyrir mannfólkið þessum skemmdum á náttúrunni, enda erum við hluti af náttúrunni þó að það gleymist oft. Vandinn er að náttúran hefur í gegnum tíðina átt sér allt of fáa málsvara. Hvort sem um er að ræða eyðingu regnskóga svo hægt sé að grafa eftir verðmætum málum, olíuleka á borð við Deepwater Horizon í Mexíkóflóa eða geislamengun vegna þess að ekki var vandað nógu til verka við byggingu kjarnorkuvers – móðir Jörð getur ekki leitað réttar síns fyrir dómstólum, hún getur ekki dregið einstaklingana sem valda skaðanum til ábyrgðar. Í dag byrjum við að snúa vörn í sókn – í dag hefst Evrópuvika fyrir viðurkenningu á vistmorði. Sjálfstæður réttur náttúru Hugmyndin um náttúruna sem sjálfstæðan réttaraðila hefur á síðustu árum skotið upp kollinum í fjölda ríkja, meðal annars með því að greinar sem vísa til umhverfis og náttúru hafa birst í æ fleiri stjórnarskrám. Ekvador reið á vaðið árið 2008 með því að veita náttúrunni sjálfstæðan rétt í stjórnarskrá og vernd til mótvægis við gamlar hugmyndir um yfirráð mannsins yfir náttúrunni. Þær hugmyndir höfðu áhrif á Stjórnlagaráð sem lagði til skýrt ákvæði um skyldu allra til að virða og vernda náttúru Íslands. Sama þróun hefur átt sér stað við almenna lagasetningu. Belgía samþykkti undir lok árs 2021 þingsályktun um að fella vistmorð inn í belgísku hegningarlögin, og hefur frumvarp þess efnis verið lagt fyrir belgíska þingið. Sama ár var ákvæði um vistmorð fellt inn í frönsku hegningarlögin og slíkt brot varðar fésektum eða fangelsisrefsingu eftir alvarleika þess. Eitt nýjasta dæmið er að í janúar 2022 var samþykkt að í stjórnarskrá Ítalíu yrði kveðið á um skyldu stjórnvalda til að standa vörð um umhverfið, líffræðilegan fjölbreytileika og vistkerfi, m.a. í þágu komandi kynslóða. Misfær dómstólaleið í loftslagsmálum Á undanförnum árum hefur færst í vöxt að einstaklingar og félagasamtök leiti til dómstóla þegar þeim þykir vanta metnað hjá stjórnvöldum og stórfyrirtækjum í loftslagsmálum – en með mjög misgóðum árangri. Sem dæmi má nefna mál gegn norska ríkinu vegna endalausrar útgáfu ríkisins á olíuleitarleyfum. Þar féllst hæstiréttur ekki á að réttur stefnenda til heilnæms umhverfis og náttúru yrði brotinn með þeirri losun gróðurhúsalofttegunda sem bruni olíunnar myndi valda. Öðru gegndi í Hollandi, þar sem umhverfisverndarsamtök höfðu betur gegn ríkinu og dómstólar fyrirskipuðu ríkisstjórn Hollands að herða markmið sín í loftslagsmálum. Þegar einstaklingar taka að sér að standa í svona málarekstri er það oftar en ekki síðasta úrræði þeirra í langri baráttu fyrir réttlæti. En þetta eru óvenjuleg dómsmál að því leytinu að þau snúast ekki um einkahagsmuni þeirra sem standa að þeim, heldur eru þau að berjast fyrir sameiginlegum hagsmunum okkar allra. Það er því mikilvægt að opna þessa leið í átt til réttlætis þannig að hún virki sem oftast – og þar getur viðurkenning á vistmorði sem alþjóðlegum glæp skipt sköpum. Vistmorð sem alþjóðlegur glæpur Hugmyndin er einföld: Að bæta fimmta glæpnum við verkefni Alþjóðlega sakamáladómstólsins í Haag. Í dag fjallar dómstóllinn um ferns konar brot sem eru það gróf og alvarleg að þau eru talin geta ógnað friði, öryggi og velferð í heiminum, en það eru: hópmorð, glæpir gegn mannúð, stríðsglæpir og glæpir gegn friði. Baráttan fyrir þeirri útvíkkun hefur styrkst með hverju árinu sem líður, eftir því sem fólk sér betur hversu mikil ógn loftslagsbreytingar eru við frið, öryggi og velferð í heiminum. Undanfarin ár hafa samtökin Stop Ecocide unnið að viðurkenningu á vistmorði, en á síðasta ári fengu þau hóp sérfræðinga til að semja skilgreiningu á hugtakinu sem auðvelt væri að fella að starfi Alþjóðlega sakamáladómstólsins. Sú skilgreining liggur nú fyrir þannig að forvinnan hefur verið unnin fyrir dómstólinn. Berjumst gegn vistmorði á Íslandi Til að styðja við þessa baráttu á heimsvísu hef ég um nokkurt skeið verið hluti af bandalagi þingmanna sem kalla eftir því að vistmorð verði viðurkennt sem alþjóðlegur glæpur, og er með tvennt á dagskrá í komandi viku. Í fyrsta lagi mun þingflokkur Pírata halda málþing á Kjarvalsstöðum til að fara yfir baráttuna, mánudaginn 21. mars kl. 12. Meðal frummælenda verður Richard J. Rogers, einn þeirra sérfræðinga sem sömdu formlegu skilgreininguna sem Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn getur notað. Í framhaldinu munum við leggja fram þingsályktunartillögu um að ríkisstjórnin beiti sér fyrir því að vistmorð verði viðurkennt sem brot á alþjóðalögum og jafnframt að hún leggi fram frumvarp til að banna vistmorð að landslögum. Ég vonast til að fá sem breiðastan stuðning við þingmálið, því þetta er eitthvað sem á erindi við allt þingfólk sem lætur sig umhverfis- og loftslagsmálin varða. Það er sama hvort um er að ræða aðgerðir eða aðgerðaleysi stjórnvalda sem hlusta ekki á ákall um tafarlausar aðgerðir í loftslagsmálúm, eða óhefta græðgi stórfyrirtækja sem vilja gjörnýta auðlindir óháð afleiðingum fyrir náttúru og umhverfi – almenningur þarf öflugari verkfæri til að grípa í taumana. Viðurkenning á vistmorði sem alþjóðlegum glæp væri mjög öflugt verkfæri fyrir fólkið sem berst fyrir sameiginlegum hagsmunum okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Píratar Umhverfismál Loftslagsmál Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Allt of lengi hafa athafnir mannsins valdið óbætanlegum skaða á Jörðinni. Nærtækast er að benda á loftslagsbreytingar, en víða um heim hafa vistkerfi hrunið eða stórtækur og varanlegur skaði orðið á umhverfinu. Oftar en ekki fylgja neikvæðar afleiðingar fyrir mannfólkið þessum skemmdum á náttúrunni, enda erum við hluti af náttúrunni þó að það gleymist oft. Vandinn er að náttúran hefur í gegnum tíðina átt sér allt of fáa málsvara. Hvort sem um er að ræða eyðingu regnskóga svo hægt sé að grafa eftir verðmætum málum, olíuleka á borð við Deepwater Horizon í Mexíkóflóa eða geislamengun vegna þess að ekki var vandað nógu til verka við byggingu kjarnorkuvers – móðir Jörð getur ekki leitað réttar síns fyrir dómstólum, hún getur ekki dregið einstaklingana sem valda skaðanum til ábyrgðar. Í dag byrjum við að snúa vörn í sókn – í dag hefst Evrópuvika fyrir viðurkenningu á vistmorði. Sjálfstæður réttur náttúru Hugmyndin um náttúruna sem sjálfstæðan réttaraðila hefur á síðustu árum skotið upp kollinum í fjölda ríkja, meðal annars með því að greinar sem vísa til umhverfis og náttúru hafa birst í æ fleiri stjórnarskrám. Ekvador reið á vaðið árið 2008 með því að veita náttúrunni sjálfstæðan rétt í stjórnarskrá og vernd til mótvægis við gamlar hugmyndir um yfirráð mannsins yfir náttúrunni. Þær hugmyndir höfðu áhrif á Stjórnlagaráð sem lagði til skýrt ákvæði um skyldu allra til að virða og vernda náttúru Íslands. Sama þróun hefur átt sér stað við almenna lagasetningu. Belgía samþykkti undir lok árs 2021 þingsályktun um að fella vistmorð inn í belgísku hegningarlögin, og hefur frumvarp þess efnis verið lagt fyrir belgíska þingið. Sama ár var ákvæði um vistmorð fellt inn í frönsku hegningarlögin og slíkt brot varðar fésektum eða fangelsisrefsingu eftir alvarleika þess. Eitt nýjasta dæmið er að í janúar 2022 var samþykkt að í stjórnarskrá Ítalíu yrði kveðið á um skyldu stjórnvalda til að standa vörð um umhverfið, líffræðilegan fjölbreytileika og vistkerfi, m.a. í þágu komandi kynslóða. Misfær dómstólaleið í loftslagsmálum Á undanförnum árum hefur færst í vöxt að einstaklingar og félagasamtök leiti til dómstóla þegar þeim þykir vanta metnað hjá stjórnvöldum og stórfyrirtækjum í loftslagsmálum – en með mjög misgóðum árangri. Sem dæmi má nefna mál gegn norska ríkinu vegna endalausrar útgáfu ríkisins á olíuleitarleyfum. Þar féllst hæstiréttur ekki á að réttur stefnenda til heilnæms umhverfis og náttúru yrði brotinn með þeirri losun gróðurhúsalofttegunda sem bruni olíunnar myndi valda. Öðru gegndi í Hollandi, þar sem umhverfisverndarsamtök höfðu betur gegn ríkinu og dómstólar fyrirskipuðu ríkisstjórn Hollands að herða markmið sín í loftslagsmálum. Þegar einstaklingar taka að sér að standa í svona málarekstri er það oftar en ekki síðasta úrræði þeirra í langri baráttu fyrir réttlæti. En þetta eru óvenjuleg dómsmál að því leytinu að þau snúast ekki um einkahagsmuni þeirra sem standa að þeim, heldur eru þau að berjast fyrir sameiginlegum hagsmunum okkar allra. Það er því mikilvægt að opna þessa leið í átt til réttlætis þannig að hún virki sem oftast – og þar getur viðurkenning á vistmorði sem alþjóðlegum glæp skipt sköpum. Vistmorð sem alþjóðlegur glæpur Hugmyndin er einföld: Að bæta fimmta glæpnum við verkefni Alþjóðlega sakamáladómstólsins í Haag. Í dag fjallar dómstóllinn um ferns konar brot sem eru það gróf og alvarleg að þau eru talin geta ógnað friði, öryggi og velferð í heiminum, en það eru: hópmorð, glæpir gegn mannúð, stríðsglæpir og glæpir gegn friði. Baráttan fyrir þeirri útvíkkun hefur styrkst með hverju árinu sem líður, eftir því sem fólk sér betur hversu mikil ógn loftslagsbreytingar eru við frið, öryggi og velferð í heiminum. Undanfarin ár hafa samtökin Stop Ecocide unnið að viðurkenningu á vistmorði, en á síðasta ári fengu þau hóp sérfræðinga til að semja skilgreiningu á hugtakinu sem auðvelt væri að fella að starfi Alþjóðlega sakamáladómstólsins. Sú skilgreining liggur nú fyrir þannig að forvinnan hefur verið unnin fyrir dómstólinn. Berjumst gegn vistmorði á Íslandi Til að styðja við þessa baráttu á heimsvísu hef ég um nokkurt skeið verið hluti af bandalagi þingmanna sem kalla eftir því að vistmorð verði viðurkennt sem alþjóðlegur glæpur, og er með tvennt á dagskrá í komandi viku. Í fyrsta lagi mun þingflokkur Pírata halda málþing á Kjarvalsstöðum til að fara yfir baráttuna, mánudaginn 21. mars kl. 12. Meðal frummælenda verður Richard J. Rogers, einn þeirra sérfræðinga sem sömdu formlegu skilgreininguna sem Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn getur notað. Í framhaldinu munum við leggja fram þingsályktunartillögu um að ríkisstjórnin beiti sér fyrir því að vistmorð verði viðurkennt sem brot á alþjóðalögum og jafnframt að hún leggi fram frumvarp til að banna vistmorð að landslögum. Ég vonast til að fá sem breiðastan stuðning við þingmálið, því þetta er eitthvað sem á erindi við allt þingfólk sem lætur sig umhverfis- og loftslagsmálin varða. Það er sama hvort um er að ræða aðgerðir eða aðgerðaleysi stjórnvalda sem hlusta ekki á ákall um tafarlausar aðgerðir í loftslagsmálúm, eða óhefta græðgi stórfyrirtækja sem vilja gjörnýta auðlindir óháð afleiðingum fyrir náttúru og umhverfi – almenningur þarf öflugari verkfæri til að grípa í taumana. Viðurkenning á vistmorði sem alþjóðlegum glæp væri mjög öflugt verkfæri fyrir fólkið sem berst fyrir sameiginlegum hagsmunum okkar allra. Höfundur er þingmaður Pírata.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun