Kvótabraskkerfið kosningamál - enn einu sinni Atli Hermannsson skrifar 20. september 2021 18:01 Almenningi er talin trú um að kvótakerfið sé það besta og allur heimurinn horfi öfundaraugum til okkar. Flest okkar láta því duga að vera mötuð á rangfærslum frá sérhagsmuna aðilum sem stýra umræðunni. Þeir sem kafa aðeins dýpra sætta sig ekki við allar rangfærslurnar og því er kvótakerfið enn einu sinni orðið að kosningamáli. Fólk sættir sig t.d. ekki við að fáeinum fyrirtækjum sé færður einkaréttur að sameiginlegri auðlind þjóðarinnar - sem þeir síðan fénýta sér í eiginhagsmuna skyni. Þá er almenningi einnig ætlað að trúa því að ein milljón tonn af fiski sé betra en tvær milljónir eins og stundum var fyrir daga kvótakerfisins. Þá bætir ekki úr skálk að reglulega stíga „sérfræðingar" fram og segja árangurinn einstakan á heimsvísu. Það sem er rétt í því er að við erum líklega nálægt toppnum þegar samdráttur í heildarafla er borinn saman við önnur lönd. Frá aldamótum er samdrátturinn t.d. rúmlega helmingi meiri hjá okkur en að meðaltali innan ríkja ESB. Er nema von að almenningur sé ruglaður þegar svona er í fisk-pottinn búið. Hagræðingin. Almenningur er einnig reglulega minntur á að ekki megi fórna hagræðingunni í greininni og að núverandi handhafar veiðiheimilda hafi keypt þær – og verði því ekki af þeim teknar. Þegar „kaupin“ eru skoðuð kemur í ljós að stórútgerðin eignfærði og afskrifaði öll kvótakaup hjá sér á árabilinu 1990 til 2003. Fyrstu fimm árin um 20% þá um15% og undir það síðasta um 8%. Kaupin voru dregin frá skatti og því hefur stórútgerðin í raun ekki greitt eina einustu raun-krónu fyrir kvótann - og á því ekki tilkall til bóta ákveði stjórnvöld að leigja þeim aflaheimildirnar. Því til viðbótar var stundum verið að kaupa bókfært tap sem þeir betur stæðu gátu nýtt sér. Flest kaupin og sameiningarnar voru einnig gerðar á áðurnefndu tímabili á aðeins broti af því verði sem heimildirnar eru metnar í dag – 1.200 milljarðar. Banki allra landsmanna. Við þetta má líka bæta að nær öll hagræðingin átti bæði upphaf sitt og endi innan veggja Landsbankans. Þar var t.d. starfsmaður sem útgerðarmenn kölluðu sín á milli „slátrarinn". Þegar fórna þurfti minni útgerð hringdi viðkomandi gjarnan í aðra stærri sem var innundir í bankanum og henni boðin viðkomandi útgerð á skuldabréfi til 15-20 ára - eða á kjörum sem öðrum stóð ekki til boða. Þannig fóru viðskiptin fram og gera enn. Í síðustu viku heyrðum við t.d. af því að dragnótarskipið Steinunn SH frá Ólafsvík hafi verið selt. Fimm eigendur stóðu að Steinunni og vildu þrír þeirra selja sinn hlut. Hinir tveir fóru því á fund hjá Landsbankanum og óskuðu eftir fyrirgreiðslu til að kaupa hlut hinna. Við því gat bankinn ekki orðið en fyrir „einstaka tilviljun" var hlutur hinna þriggja ásamt veiðiheimildum selt Fisk ehf. á Sauðarkrók. Makríllinn synti sömu leið. Almenningi er einnig oft talin trú um að stærstu útgerðirnar hafi orðið til vegna dugnaðar eigenda. Það má til sanns vegar færa, því margir þeirra hafa verið virkilega duglegir að koma sér í vænlega stöðu - vera réttur maður á réttum stað og hafa byggt upp gott tengslanet þegar ákveðnum verðmætum hefur verið úthlutað. Þegar makríllinn fór að gera vart við sig í kringum 2008-9 gerðu margir sér vonir um að tækifærið yrði notað til að gera ákveðnar breytingar á kerfinu. Að makríllinn yrði ekki færður fáeinum fyrirtækjum líkt og með aðra fiskstofna. Strax í maí mánuði 2015 varð sú von að engu þegar þáverandi sjávarútvegsráðherra Sigurður Ingi, Framsóknarflokki lagði fram frumvarp sem gerði ráð fyrir að öllum makríl yrði deilt út samkvæmt veiðireynslu - 96% til stóra flotans og 4% handa smábátum. Að gera betur við suma - en alls ekki aðra. Það sem vakti athygli mína var að í frumvarpinu stóð að hygla ætti ákveðnum útgerðum smábáta sérstaklega með 43% álagi umfram veiðireynslu. Þetta var rökstudd með þeim orðum að eigendur þeirra báta hafi „þróað þann veiðibúnað og þá veiðitækni sem notuð væri við veiðarnar og þeir sem á eftir komu nytu góðs af". Með þessum rökum ætlaði Sigurður Ingi, að koma auknum kvóta til nokkurra flokksgæðinga. Þetta var sérlega ósvífið því vitað var að búnaðurinn hafði verið í notkun í Noregi í mörg ár þar á undan. En á það var ekki hlustað - ákvæðið var ekki tekið út. Mikil og almenn óánægja var með makrílfrumvarp Sigurðar Inga; þar með talið hjá Landsambandi smábátaeigenda sem ekki vildi setja makrílinn í kvóta – að allir smábátar sætu við sama borð. Sigurður Ingi var að lokum gerður afturreka með frumvarpið - en ekki að baki dottinn. Hann breytti bara hausnum á frumvarpinu í einfalda reglugerð og þar með var makríllinn svo gott sem kominn í kvóta þó lagaheimildina sjálfa vantaði. Þetta leiddi einnig til þess að yfir 20 kvótahæstu smábátarnir gengu úr Landssambandi smábátaeigenda og stofnuðu sín eigin sérhagsmunasamtök, Félag Makrílveiðimanna. Annað og lítið breytt makrílfrumvarp ríkisstjórnarinnar leit svo dagsins ljós í maí 2019 eða réttum fjórum árum seinna. Það var lagt fram í skjóli nætur á nákvæmlega sama tíma og öll athygli þjóðarinnar snérist um þriðja orkupakkann. Frumvarpið fór því nokkuð átakalítið í gegnum Þingið nema hvað litlu sérhagsmunasamtökin - hörmuðu hlutinn sinn. Eftir því sem ég kemst næst, hafa allir í Félagi makrílveiðimanna nú þegar selt heimildir sínar til stórútgerðarinnar. Þar með talinn Unnsteinn Þráinsson, formaður félagsins sem seldi makrílkvótann af Sigga Bessa SF til Skinney Þinganes fyrir a.m.k. 72 milljónir króna. Kvótabrask-kerfi stjórnarflokkanna lifir því enn góðu lífi. Höfundur er hafnarvörður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Sjávarútvegur Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Sjá meira
Almenningi er talin trú um að kvótakerfið sé það besta og allur heimurinn horfi öfundaraugum til okkar. Flest okkar láta því duga að vera mötuð á rangfærslum frá sérhagsmuna aðilum sem stýra umræðunni. Þeir sem kafa aðeins dýpra sætta sig ekki við allar rangfærslurnar og því er kvótakerfið enn einu sinni orðið að kosningamáli. Fólk sættir sig t.d. ekki við að fáeinum fyrirtækjum sé færður einkaréttur að sameiginlegri auðlind þjóðarinnar - sem þeir síðan fénýta sér í eiginhagsmuna skyni. Þá er almenningi einnig ætlað að trúa því að ein milljón tonn af fiski sé betra en tvær milljónir eins og stundum var fyrir daga kvótakerfisins. Þá bætir ekki úr skálk að reglulega stíga „sérfræðingar" fram og segja árangurinn einstakan á heimsvísu. Það sem er rétt í því er að við erum líklega nálægt toppnum þegar samdráttur í heildarafla er borinn saman við önnur lönd. Frá aldamótum er samdrátturinn t.d. rúmlega helmingi meiri hjá okkur en að meðaltali innan ríkja ESB. Er nema von að almenningur sé ruglaður þegar svona er í fisk-pottinn búið. Hagræðingin. Almenningur er einnig reglulega minntur á að ekki megi fórna hagræðingunni í greininni og að núverandi handhafar veiðiheimilda hafi keypt þær – og verði því ekki af þeim teknar. Þegar „kaupin“ eru skoðuð kemur í ljós að stórútgerðin eignfærði og afskrifaði öll kvótakaup hjá sér á árabilinu 1990 til 2003. Fyrstu fimm árin um 20% þá um15% og undir það síðasta um 8%. Kaupin voru dregin frá skatti og því hefur stórútgerðin í raun ekki greitt eina einustu raun-krónu fyrir kvótann - og á því ekki tilkall til bóta ákveði stjórnvöld að leigja þeim aflaheimildirnar. Því til viðbótar var stundum verið að kaupa bókfært tap sem þeir betur stæðu gátu nýtt sér. Flest kaupin og sameiningarnar voru einnig gerðar á áðurnefndu tímabili á aðeins broti af því verði sem heimildirnar eru metnar í dag – 1.200 milljarðar. Banki allra landsmanna. Við þetta má líka bæta að nær öll hagræðingin átti bæði upphaf sitt og endi innan veggja Landsbankans. Þar var t.d. starfsmaður sem útgerðarmenn kölluðu sín á milli „slátrarinn". Þegar fórna þurfti minni útgerð hringdi viðkomandi gjarnan í aðra stærri sem var innundir í bankanum og henni boðin viðkomandi útgerð á skuldabréfi til 15-20 ára - eða á kjörum sem öðrum stóð ekki til boða. Þannig fóru viðskiptin fram og gera enn. Í síðustu viku heyrðum við t.d. af því að dragnótarskipið Steinunn SH frá Ólafsvík hafi verið selt. Fimm eigendur stóðu að Steinunni og vildu þrír þeirra selja sinn hlut. Hinir tveir fóru því á fund hjá Landsbankanum og óskuðu eftir fyrirgreiðslu til að kaupa hlut hinna. Við því gat bankinn ekki orðið en fyrir „einstaka tilviljun" var hlutur hinna þriggja ásamt veiðiheimildum selt Fisk ehf. á Sauðarkrók. Makríllinn synti sömu leið. Almenningi er einnig oft talin trú um að stærstu útgerðirnar hafi orðið til vegna dugnaðar eigenda. Það má til sanns vegar færa, því margir þeirra hafa verið virkilega duglegir að koma sér í vænlega stöðu - vera réttur maður á réttum stað og hafa byggt upp gott tengslanet þegar ákveðnum verðmætum hefur verið úthlutað. Þegar makríllinn fór að gera vart við sig í kringum 2008-9 gerðu margir sér vonir um að tækifærið yrði notað til að gera ákveðnar breytingar á kerfinu. Að makríllinn yrði ekki færður fáeinum fyrirtækjum líkt og með aðra fiskstofna. Strax í maí mánuði 2015 varð sú von að engu þegar þáverandi sjávarútvegsráðherra Sigurður Ingi, Framsóknarflokki lagði fram frumvarp sem gerði ráð fyrir að öllum makríl yrði deilt út samkvæmt veiðireynslu - 96% til stóra flotans og 4% handa smábátum. Að gera betur við suma - en alls ekki aðra. Það sem vakti athygli mína var að í frumvarpinu stóð að hygla ætti ákveðnum útgerðum smábáta sérstaklega með 43% álagi umfram veiðireynslu. Þetta var rökstudd með þeim orðum að eigendur þeirra báta hafi „þróað þann veiðibúnað og þá veiðitækni sem notuð væri við veiðarnar og þeir sem á eftir komu nytu góðs af". Með þessum rökum ætlaði Sigurður Ingi, að koma auknum kvóta til nokkurra flokksgæðinga. Þetta var sérlega ósvífið því vitað var að búnaðurinn hafði verið í notkun í Noregi í mörg ár þar á undan. En á það var ekki hlustað - ákvæðið var ekki tekið út. Mikil og almenn óánægja var með makrílfrumvarp Sigurðar Inga; þar með talið hjá Landsambandi smábátaeigenda sem ekki vildi setja makrílinn í kvóta – að allir smábátar sætu við sama borð. Sigurður Ingi var að lokum gerður afturreka með frumvarpið - en ekki að baki dottinn. Hann breytti bara hausnum á frumvarpinu í einfalda reglugerð og þar með var makríllinn svo gott sem kominn í kvóta þó lagaheimildina sjálfa vantaði. Þetta leiddi einnig til þess að yfir 20 kvótahæstu smábátarnir gengu úr Landssambandi smábátaeigenda og stofnuðu sín eigin sérhagsmunasamtök, Félag Makrílveiðimanna. Annað og lítið breytt makrílfrumvarp ríkisstjórnarinnar leit svo dagsins ljós í maí 2019 eða réttum fjórum árum seinna. Það var lagt fram í skjóli nætur á nákvæmlega sama tíma og öll athygli þjóðarinnar snérist um þriðja orkupakkann. Frumvarpið fór því nokkuð átakalítið í gegnum Þingið nema hvað litlu sérhagsmunasamtökin - hörmuðu hlutinn sinn. Eftir því sem ég kemst næst, hafa allir í Félagi makrílveiðimanna nú þegar selt heimildir sínar til stórútgerðarinnar. Þar með talinn Unnsteinn Þráinsson, formaður félagsins sem seldi makrílkvótann af Sigga Bessa SF til Skinney Þinganes fyrir a.m.k. 72 milljónir króna. Kvótabrask-kerfi stjórnarflokkanna lifir því enn góðu lífi. Höfundur er hafnarvörður.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar