Hvar munu milljón Íslendingar búa? Björn Leví Gunnarsson skrifar 19. ágúst 2021 07:00 Árið 2050 verða Íslendingar orðnir 450 þúsund talsins, samkvæmt spá Hagstofunnar, tvöfalt fleiri en þegar ég fæddist. Það fær mig til þess að hugsa hvernig Ísland muni eiginlega líta út þegar næstum hálf milljón Íslendinga býr hér - svo ekki sé talað um þegar við verðum orðin milljón talsins, sama hvenær það verður. Hvar mun fólk búa? Byggðastefna undanfarinna ára hefur í orði verið að efla landsbyggðina en frá því um aldamótin hefur fólksfjölgunin aðallega verið á suðvesturhorninu. Á Vestfjörðum og Norðurlandi hefur fólki almennt fækkað, fyrir utan stærri sveitarfélög Eyjafjarðar. Fjölgunin þar undanfarin ár hefur þó enn ekki náð að vinna upp þá fækkun sem hefur orðið síðan um aldamótin. Viljum við að þessi þróun haldi áfram þangað til milljónasti Íslendingurinn er fæddur? Byggðastefna sem hefur ekki skilað árangri Það eru fjölmargar ástæður fyrir því að byggð hefur þróast eins og hún hefur gert en hér hlýtur að þurfa að nefna kvótakerfið og hvernig verðmætasköpun margra samfélaga hefur horfið með framsali og samþjöppun á veiðiheimildum. Stjórnvöld undanfarinna áratuga hafa ekki viljað horfast í augu við þessa staðreynd, heldur staðið vörð um kvótaeigendur af öllu afli. Ýmsar mótvægisaðgerðir hafa verið prófaðar, flytja stofnanir út á land og þess háttar. Þó því fylgi störf þá fylgir því ekki verðmætasköpun eins og sú sem auðlindir landsins gefa af sér. Árangurinn af þessum aðgerðum hefur því verið lítill. Þetta er afrakstur stjórnmálaflokka sem segjast samt bera hag landsbyggðarinnar fyrir brjósti. Er ekki kominn tími til þess að hætta að treysta þessum flokkum, þegar árangur þeirra er ekki meiri en raun ber vitni? Við þurfum að hugsa um byggðaþróun, því skýr stefna í þeim málum er góð fyrir allt landið. Við þurfum líka að hugsa um hana til lengri tíma. Íslendingum mun fjölga og einhvers staðar verðum við að koma okkur fyrir. Hvar ætlum við að troða Íslendingum þegar við verðum 450 þúsund talsins? Hvernig á Ísland með milljón manns að líta út og hvernig komumst við þangað? Völdin heim Ef við ætlum okkur að verða milljón einn daginn þá þurfum við að finna leiðir fyrir sveitarfélög landsins til að bera þann fjölda. Stefna Pírata er í grunninn mjög einföld í byggðamálum: Efla nærsamfélagið með því að færa aukin völd heim í hérað og búa til efnahagslega sjálfstæð og sjálfbær sveitarfélög. Við viljum að tekjur sveitarfélaga komi ekki bara frá útsvari launafólks og gjöldum af fasteignum. Fjölbreyttar tekjur búa til miklu fleiri möguleika fyrir sveitarfélög til þess að standa undir sér og vaxa. Sveitarfélög ættu að okkar mati að fá aukna hlutdeild í verðmætunum sem þau skapa - t.d. virðisaukaskatti, fjármagnstekjuskatti og tekjuskatti fyrirtækja.Núverandi fyrirkomulag takmarkar uppbyggingarmöguleika sveitarfélaga mjög mikið. Það er gott að fá fleira fólk sem greiðir útsvar af launum og fleiri fermetra af byggingum. Iðnaður sem er ekki mannfrekur eða þarf ekki viðamikið húsnæði skilar aftur á móti litlu til nærsamfélagsins, og því þurfum við að breyta. Ef sveitarfélög fá útsvar af virðisaukaskatti, þá skilur ferðamaðurinn eftir verðmæti í nærsamfélaginu. Ef sveitarfélög fá hlutdeild í fjármagnstekjum þá væri hægt að lækka almennt útsvar á móti, til dæmis. Ef sveitarfélag fær tekjur af atvinnustarfsemi á internetinu þá er hvati til þess að byggja upp aðstöðu fyrir slík fyrirtæki - sem annars væru ekki að greiða mikið til nærsamfélagsins. Ísland milljón Eftir að hafa rennt styrkari stoðum undir sveitarfélögin getum við farið að teikna upp milljón íbúa Ísland. Þetta eru auðvitað vangaveltur, en ég sé fyrir mér að það vaxi upp svipaðir byggðakjarnar og eru á suðvesturhorninu víðar um landið. Mögulega á Vesturlandi/Vestfjörðum, í Skagafirði/Eyjafirði, á Austurlandi/Norðausturhorninu og svo á Suðurlandi. Þannig væru kannski fimm staðir á landinu með íbúafjölda upp á nokkra tugi þúsunda og nærliggjandi samfélög samtals með annað eins. Þar væri flestöll þjónusta aðgengileg án ferðalaga landshorna á milli, hver veit nema að fæðingarþjónusta yrði aftur raunhæfur möguleiki á landsbyggðinni. Háhraðasamgöngur væru á milli þéttbýliskjarnanna, í lofti, láði og legi jafnvel. Miðað við þróunina í matvælaframleiðslu á síðustu árum, t.a.m. með tilkomu lóðréttrar grænmetisræktunar og kjötræktar, má ætla að landbúnaður á Ísland verði gjörbreyttur. Landnotkun landbúnaðar yrði miklu minni en í dag, þrátt fyrir fólksfjölgun, og náttúra landsins gæti í auknum mæli fengið að standa óáreitt. Stórar vatnsaflsvirkjanir verða að sama skapi úreltar og staðbundin framleiðsla það eina sem þyrfti til þess að uppfylla allri orkuþörf okkar. Við munum ekki einu sinni þurfa að sigla út á sjó til þess að veiða fisk, ekki af því að það verður bara fiskeldi á landi heldur vegna þess að kjötið verður einfaldlega ræktað eins og kál í gróðurhúsi. Tilhugsun sem mörgum þykir kannski furðuleg í dag, en tæknin er þegar til staðar og henni fleygir hratt fram. Framtíðin kemur Hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá verður framtíðin öðruvísi en nútíðin, sama hvort hún verði svona eins og ég lýsi eða einhvern veginn öðruvísi. Alveg eins og Ísland er allt öðruvísi í dag en þegar ég fæddist, hvað þá þegar amma mín fæddist. Eina leiðin til að segja til um framtíðina er einfaldlega að skapa hana sjálfur. Annað hvort skolumst við stjórnlaust með breytingaflóðinu eða við byggjum okkur skútu og nýtum okkur strauminn til þess að gera meira - betur og hraðar. Því ef það er eitthvað sem við eigum ekki að óttast, það er framtíðin. Börnin okkar munu búa í framtíðinni, það besta sem við getum gert er að nesta þau til ferðarinnar. Ekki með því að halda aftur af þeim og heimta að þau búi í sama samfélagi og við, heldur með því að byggja betri heim fyrir þau. Byrjum strax að leggja grunn að Íslandi fyrir milljón, Íslandi framtíðarinnar. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Alþingiskosningar 2021 Skoðun: Kosningar 2021 Píratar Sveitarstjórnarmál Landbúnaður Vísindi Sjávarútvegur Byggðamál Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Árið 2050 verða Íslendingar orðnir 450 þúsund talsins, samkvæmt spá Hagstofunnar, tvöfalt fleiri en þegar ég fæddist. Það fær mig til þess að hugsa hvernig Ísland muni eiginlega líta út þegar næstum hálf milljón Íslendinga býr hér - svo ekki sé talað um þegar við verðum orðin milljón talsins, sama hvenær það verður. Hvar mun fólk búa? Byggðastefna undanfarinna ára hefur í orði verið að efla landsbyggðina en frá því um aldamótin hefur fólksfjölgunin aðallega verið á suðvesturhorninu. Á Vestfjörðum og Norðurlandi hefur fólki almennt fækkað, fyrir utan stærri sveitarfélög Eyjafjarðar. Fjölgunin þar undanfarin ár hefur þó enn ekki náð að vinna upp þá fækkun sem hefur orðið síðan um aldamótin. Viljum við að þessi þróun haldi áfram þangað til milljónasti Íslendingurinn er fæddur? Byggðastefna sem hefur ekki skilað árangri Það eru fjölmargar ástæður fyrir því að byggð hefur þróast eins og hún hefur gert en hér hlýtur að þurfa að nefna kvótakerfið og hvernig verðmætasköpun margra samfélaga hefur horfið með framsali og samþjöppun á veiðiheimildum. Stjórnvöld undanfarinna áratuga hafa ekki viljað horfast í augu við þessa staðreynd, heldur staðið vörð um kvótaeigendur af öllu afli. Ýmsar mótvægisaðgerðir hafa verið prófaðar, flytja stofnanir út á land og þess háttar. Þó því fylgi störf þá fylgir því ekki verðmætasköpun eins og sú sem auðlindir landsins gefa af sér. Árangurinn af þessum aðgerðum hefur því verið lítill. Þetta er afrakstur stjórnmálaflokka sem segjast samt bera hag landsbyggðarinnar fyrir brjósti. Er ekki kominn tími til þess að hætta að treysta þessum flokkum, þegar árangur þeirra er ekki meiri en raun ber vitni? Við þurfum að hugsa um byggðaþróun, því skýr stefna í þeim málum er góð fyrir allt landið. Við þurfum líka að hugsa um hana til lengri tíma. Íslendingum mun fjölga og einhvers staðar verðum við að koma okkur fyrir. Hvar ætlum við að troða Íslendingum þegar við verðum 450 þúsund talsins? Hvernig á Ísland með milljón manns að líta út og hvernig komumst við þangað? Völdin heim Ef við ætlum okkur að verða milljón einn daginn þá þurfum við að finna leiðir fyrir sveitarfélög landsins til að bera þann fjölda. Stefna Pírata er í grunninn mjög einföld í byggðamálum: Efla nærsamfélagið með því að færa aukin völd heim í hérað og búa til efnahagslega sjálfstæð og sjálfbær sveitarfélög. Við viljum að tekjur sveitarfélaga komi ekki bara frá útsvari launafólks og gjöldum af fasteignum. Fjölbreyttar tekjur búa til miklu fleiri möguleika fyrir sveitarfélög til þess að standa undir sér og vaxa. Sveitarfélög ættu að okkar mati að fá aukna hlutdeild í verðmætunum sem þau skapa - t.d. virðisaukaskatti, fjármagnstekjuskatti og tekjuskatti fyrirtækja.Núverandi fyrirkomulag takmarkar uppbyggingarmöguleika sveitarfélaga mjög mikið. Það er gott að fá fleira fólk sem greiðir útsvar af launum og fleiri fermetra af byggingum. Iðnaður sem er ekki mannfrekur eða þarf ekki viðamikið húsnæði skilar aftur á móti litlu til nærsamfélagsins, og því þurfum við að breyta. Ef sveitarfélög fá útsvar af virðisaukaskatti, þá skilur ferðamaðurinn eftir verðmæti í nærsamfélaginu. Ef sveitarfélög fá hlutdeild í fjármagnstekjum þá væri hægt að lækka almennt útsvar á móti, til dæmis. Ef sveitarfélag fær tekjur af atvinnustarfsemi á internetinu þá er hvati til þess að byggja upp aðstöðu fyrir slík fyrirtæki - sem annars væru ekki að greiða mikið til nærsamfélagsins. Ísland milljón Eftir að hafa rennt styrkari stoðum undir sveitarfélögin getum við farið að teikna upp milljón íbúa Ísland. Þetta eru auðvitað vangaveltur, en ég sé fyrir mér að það vaxi upp svipaðir byggðakjarnar og eru á suðvesturhorninu víðar um landið. Mögulega á Vesturlandi/Vestfjörðum, í Skagafirði/Eyjafirði, á Austurlandi/Norðausturhorninu og svo á Suðurlandi. Þannig væru kannski fimm staðir á landinu með íbúafjölda upp á nokkra tugi þúsunda og nærliggjandi samfélög samtals með annað eins. Þar væri flestöll þjónusta aðgengileg án ferðalaga landshorna á milli, hver veit nema að fæðingarþjónusta yrði aftur raunhæfur möguleiki á landsbyggðinni. Háhraðasamgöngur væru á milli þéttbýliskjarnanna, í lofti, láði og legi jafnvel. Miðað við þróunina í matvælaframleiðslu á síðustu árum, t.a.m. með tilkomu lóðréttrar grænmetisræktunar og kjötræktar, má ætla að landbúnaður á Ísland verði gjörbreyttur. Landnotkun landbúnaðar yrði miklu minni en í dag, þrátt fyrir fólksfjölgun, og náttúra landsins gæti í auknum mæli fengið að standa óáreitt. Stórar vatnsaflsvirkjanir verða að sama skapi úreltar og staðbundin framleiðsla það eina sem þyrfti til þess að uppfylla allri orkuþörf okkar. Við munum ekki einu sinni þurfa að sigla út á sjó til þess að veiða fisk, ekki af því að það verður bara fiskeldi á landi heldur vegna þess að kjötið verður einfaldlega ræktað eins og kál í gróðurhúsi. Tilhugsun sem mörgum þykir kannski furðuleg í dag, en tæknin er þegar til staðar og henni fleygir hratt fram. Framtíðin kemur Hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá verður framtíðin öðruvísi en nútíðin, sama hvort hún verði svona eins og ég lýsi eða einhvern veginn öðruvísi. Alveg eins og Ísland er allt öðruvísi í dag en þegar ég fæddist, hvað þá þegar amma mín fæddist. Eina leiðin til að segja til um framtíðina er einfaldlega að skapa hana sjálfur. Annað hvort skolumst við stjórnlaust með breytingaflóðinu eða við byggjum okkur skútu og nýtum okkur strauminn til þess að gera meira - betur og hraðar. Því ef það er eitthvað sem við eigum ekki að óttast, það er framtíðin. Börnin okkar munu búa í framtíðinni, það besta sem við getum gert er að nesta þau til ferðarinnar. Ekki með því að halda aftur af þeim og heimta að þau búi í sama samfélagi og við, heldur með því að byggja betri heim fyrir þau. Byrjum strax að leggja grunn að Íslandi fyrir milljón, Íslandi framtíðarinnar. Höfundur er þingmaður Pírata.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun