Kærleikurinn er svarið Gunnar Smári Egilsson skrifar 27. apríl 2021 15:17 Við ættum að leyfa okkur að tala um stærri hugmyndir í samfélagsumræðunni, endurlífga hana með kröfum um að kærleikurinn verði grunnstef alls þess sem stjórnmálin og hið formlega samfélag snýst um. Til hvers ættum við annars að stefna? Hættan er sú að ef við stefnum ekki að samkennd, samhjálp og mannvirðingu þá muni samfélag okkar markast af grimmd og öllu því sem henni fylgir. Tölum um þetta; kærleika og grimmd. Við búum yfir hvoru tveggja sem einstaklingar. Ef við fæðumst ekki með þetta innbyggt í huga okkar og anda, þá er þetta nokkuð sem við lærum með því að lifa innan mannfélagsins, samfélags breyskra. Og það sem er líklegast til að gera okkur að kærleiksríkum manneskjum er að lifa í kærleiksríku samfélagi. Og auðvitað er það svo að grimmdin innra með okkur nærist ef við sitjum föst í samfélagi grimmdar. Og slíkt samfélag ýtir undir mannlega bresti á borð við snobb, hræsni, svik og mannhatur, sem aftur næra grimmdina. Við erum þannig óaðskiljanlegur hluti af samfélaginu sem við lifum innan. Við getum reynt að einangra okkur frá samneyti við annað fólk, en við erum bæði svo háð samfélaginu efnahagslega að við getum það aldrei fullkomlega, fæst sem reyna ná því að nokkru ráði; og svo erum við félagsverur og stærsti hluti manneskjunnar er samspil hennar við annað fólk í samfélaginu. Þetta var helsta erindi Jesú Krists á sínum tíma, en hann var mikill talsmaður kærleikans; að við stækkum í samskiptum við annað fólk og mest þegar við þjónum þeim sem eru hjálpar þurfi. Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi, sagði Páll lærisveinn Jesú og lagði áhersluna á að við gætum ekki stólað á neitt annað sem grunn undir samfélag okkar. Við getum smíðað alls kyns stofnanir, reglur og kerfi en ef þetta þjónar ekki kærleikanum munu þessi kerfi snúast gegn okkur. Svona mikilvægur er kærleikurinn. Ef hann er ekki leiðarljósið þá rötum við í ógöngur. Þið þekkið það örugglega úr eigin lífi að þegar við erum föst í hópi sem ekki hefur háleit markmið, þá getur sá hópur ýtt undir alls kyns mannlega bresti. Það er eins og við þurfum háleit markmið til að hefja okkur upp úr brestunum. Ef við missum sjónar af þessum markmiðum, dofnar viljinn til að sækja fram og upp, og innan tíðar markast hópurinn af innri átökum, af klíkumyndun, af útilokun, kúgun og grimmd. Samfélag sem ekki byggir á kærleika sekkur niður í grimmd. Og erum við á þeirra leið? Erum við sem samfélag á leið til kærleika, samkenndar og samhjálpar? Eða erum við á leið til aukinnar grimmdar, útilokunar, andúðar, sjálfshygli og upphafinnar einstaklingshyggju? Þetta eru spurningar sem ættu að vera viðfang stjórnmálanna alla daga, kvöld og morgna. Þetta ætti að vera leiðarljós okkar alla daga en ekki eitthvað sem við veltum upp í einangruðum ræðum á hátíðardögum. En hvernig eru stjórnmálin okkar og hið formlega samfélag sem þau hafa byggt upp? Erum þetta að bera okkur til kærleika eða grimmdar? Ég hef tiltekið hér grimmd, hræsni, snobb, svik og mannhatur eða andúð vegna þess að þetta eru þeir mannlegu brestir sem heimspekingurinn Judith Shklar fjallaði um í bók sinni um mannlega bresti sem kom út 1984. Ef við snúum stíl Páls postula upp á Shklar, þá má segja að hún hafi talið alla þessa bresti hættulega en af þeim væri grimmdin verst. Í meðförum Shklar er grimmdin eins og andstaðan við kærleikann, deyðandi afl eins og kærleikur þeirra Jesús og Páls er nærandi og skapandi. Hinir brestirnir eru ekki eins skaðlegir, nema hvað þeir búa til andrúm fyrir grimmdina. Og sú er einmitt hættan af stjórnmálakúltúr sem einkennist af snobbi, þar sem stjórnmálafólkið samsamar sig við hópa og klíkur sem þykja fínar og ná hægt og bítandi að yfirtaka stjórnmálaflokkana og breyta þessum fyrrum almannasamtökum í valdastöðvar elítustjórnmálafólks. Og samstaða stjórnmálafólksins með valdaklíkum veldur svikum gagnvart umbjóðendum þess, almenningi í landinu, sem að nafninu til hefur vald til að velja sér stjórnvöld en í reynd er neyddur til að velja á milli nokkurra klíkuhópa sem náð hafa völdum innan flokkanna, velja á milli valkosta sem í reynd eru allir meira og minna sami kosturinn, óbreytt ástand. Til að réttlæta þessa stöðu grípur stjórnmálafólkið til hræsninnar, þykist í orði vera að berjast fyrir fjöldann þegar það í reynd starfar aðeins fyrir hin fáu, auðvaldið og elítustjórnmálin sem þjóna valdinu en ekki fólkinu. Og þessi aðgreining milli almennings og þeirra sem eru verðug til valda, þeirra sem þykjast vita betur en almenningur hvert skal stefna, hvað sé mikilvægt og tímabært, verður jarðvegur fyrir andúð gagnvart þeim sem verða undir þessu kerfi auðvalds og elítu; fátækraandúð gagnvart bjargarlausu fólki, andúð gagnvart öldruðum og börnum, fötluðum og veikum, innflytjendum, leigjendur og öllum þeim sem elítan samsamar sig ekki við. Andúðin er réttlæting þess að elítan tekur af þessu fólki völd og getuna til að ákvarða sjálft eigin örlög og röddina sem þarf til að móta samfélagið eftir eigin hagsmunum, von og væntingum. Og í þessum pytti snobbs, svika, hræsni og andúðar grasserar grimmdin. Og það er grimmdin sem er mælikvarðinn, segir Judith Shklar. Ef stjórnmálin eru svo veik af mannlegum brestum að þau leiða okkur til grimmdar gagnvart hinum fátæku, veiku og bjargarlausu þá ber okkur að bregðast við. Og þar sem hinir brestirnir eru mannlegir og okkur öllum kunnugir; öll höfum við snobbað og svikið, beitt fyrir okkur hræsni og öll glímum við andúð sem þröngvað hefur verið upp á okkur innan samfélags óréttlætis og grimmdar; svo við erum þess ekki umkomin að dæma þau hart sem bera þessa sömu bresti. En þegar afleiðing er grimmd gagnvart saklausu fólki ber okkur að rísa upp og berjast. Vandinn er ekki persónulegir brestir elítufólksins í sjálfu sér, það er ekki raunhæft markmið að ætla að losa allt fólk við brestina með siðaumvöndunum eða útilokunum. Vandinn er grimmdin sem brestirnir geta af sér. Hún er það sem við berum ábyrgð á sameiginlega. Hún er það sem við eigum að hafna. Og best vopnið gegn grimmdinni er kærleikurinn. Við þurfum nýjan samfélagssáttmála sem byggir á kærleika til að forða okkur frá grimmdinni. Það er ekki hægt að skrúfa grimmdina niður í núll án þess að vita hvað það heitir sem er andhverfa hennar. Á sumardaginn fyrsta lagði Sósíalistaflokkur Íslands fram fyrsta tilboð sitt til kjósenda í tilefni af þingkosningunum næsta haust, kærleikshagkerfið. Þetta er framlag flokksins til umræðu um endurreisn stjórnmálanna og hins formlega samfélags. Áður en við tölum um viðspyrnu samfélagsins eftir kórónafaraldurinn verðum við að ræða kærleikann, sem er grunnur alls, um samkennd, samhjálp, samvinnu og annað sem bætir ekki bara samfélagið heldur okkur sjálf sem einstaklingar. Þú getur lesið nánar um kærleikshagkerfið hér. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Fjör á fjármálamarkaði Fastir pennar Kennitala á blaði Jón Viðar Pálsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Sjá meira
Við ættum að leyfa okkur að tala um stærri hugmyndir í samfélagsumræðunni, endurlífga hana með kröfum um að kærleikurinn verði grunnstef alls þess sem stjórnmálin og hið formlega samfélag snýst um. Til hvers ættum við annars að stefna? Hættan er sú að ef við stefnum ekki að samkennd, samhjálp og mannvirðingu þá muni samfélag okkar markast af grimmd og öllu því sem henni fylgir. Tölum um þetta; kærleika og grimmd. Við búum yfir hvoru tveggja sem einstaklingar. Ef við fæðumst ekki með þetta innbyggt í huga okkar og anda, þá er þetta nokkuð sem við lærum með því að lifa innan mannfélagsins, samfélags breyskra. Og það sem er líklegast til að gera okkur að kærleiksríkum manneskjum er að lifa í kærleiksríku samfélagi. Og auðvitað er það svo að grimmdin innra með okkur nærist ef við sitjum föst í samfélagi grimmdar. Og slíkt samfélag ýtir undir mannlega bresti á borð við snobb, hræsni, svik og mannhatur, sem aftur næra grimmdina. Við erum þannig óaðskiljanlegur hluti af samfélaginu sem við lifum innan. Við getum reynt að einangra okkur frá samneyti við annað fólk, en við erum bæði svo háð samfélaginu efnahagslega að við getum það aldrei fullkomlega, fæst sem reyna ná því að nokkru ráði; og svo erum við félagsverur og stærsti hluti manneskjunnar er samspil hennar við annað fólk í samfélaginu. Þetta var helsta erindi Jesú Krists á sínum tíma, en hann var mikill talsmaður kærleikans; að við stækkum í samskiptum við annað fólk og mest þegar við þjónum þeim sem eru hjálpar þurfi. Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi, sagði Páll lærisveinn Jesú og lagði áhersluna á að við gætum ekki stólað á neitt annað sem grunn undir samfélag okkar. Við getum smíðað alls kyns stofnanir, reglur og kerfi en ef þetta þjónar ekki kærleikanum munu þessi kerfi snúast gegn okkur. Svona mikilvægur er kærleikurinn. Ef hann er ekki leiðarljósið þá rötum við í ógöngur. Þið þekkið það örugglega úr eigin lífi að þegar við erum föst í hópi sem ekki hefur háleit markmið, þá getur sá hópur ýtt undir alls kyns mannlega bresti. Það er eins og við þurfum háleit markmið til að hefja okkur upp úr brestunum. Ef við missum sjónar af þessum markmiðum, dofnar viljinn til að sækja fram og upp, og innan tíðar markast hópurinn af innri átökum, af klíkumyndun, af útilokun, kúgun og grimmd. Samfélag sem ekki byggir á kærleika sekkur niður í grimmd. Og erum við á þeirra leið? Erum við sem samfélag á leið til kærleika, samkenndar og samhjálpar? Eða erum við á leið til aukinnar grimmdar, útilokunar, andúðar, sjálfshygli og upphafinnar einstaklingshyggju? Þetta eru spurningar sem ættu að vera viðfang stjórnmálanna alla daga, kvöld og morgna. Þetta ætti að vera leiðarljós okkar alla daga en ekki eitthvað sem við veltum upp í einangruðum ræðum á hátíðardögum. En hvernig eru stjórnmálin okkar og hið formlega samfélag sem þau hafa byggt upp? Erum þetta að bera okkur til kærleika eða grimmdar? Ég hef tiltekið hér grimmd, hræsni, snobb, svik og mannhatur eða andúð vegna þess að þetta eru þeir mannlegu brestir sem heimspekingurinn Judith Shklar fjallaði um í bók sinni um mannlega bresti sem kom út 1984. Ef við snúum stíl Páls postula upp á Shklar, þá má segja að hún hafi talið alla þessa bresti hættulega en af þeim væri grimmdin verst. Í meðförum Shklar er grimmdin eins og andstaðan við kærleikann, deyðandi afl eins og kærleikur þeirra Jesús og Páls er nærandi og skapandi. Hinir brestirnir eru ekki eins skaðlegir, nema hvað þeir búa til andrúm fyrir grimmdina. Og sú er einmitt hættan af stjórnmálakúltúr sem einkennist af snobbi, þar sem stjórnmálafólkið samsamar sig við hópa og klíkur sem þykja fínar og ná hægt og bítandi að yfirtaka stjórnmálaflokkana og breyta þessum fyrrum almannasamtökum í valdastöðvar elítustjórnmálafólks. Og samstaða stjórnmálafólksins með valdaklíkum veldur svikum gagnvart umbjóðendum þess, almenningi í landinu, sem að nafninu til hefur vald til að velja sér stjórnvöld en í reynd er neyddur til að velja á milli nokkurra klíkuhópa sem náð hafa völdum innan flokkanna, velja á milli valkosta sem í reynd eru allir meira og minna sami kosturinn, óbreytt ástand. Til að réttlæta þessa stöðu grípur stjórnmálafólkið til hræsninnar, þykist í orði vera að berjast fyrir fjöldann þegar það í reynd starfar aðeins fyrir hin fáu, auðvaldið og elítustjórnmálin sem þjóna valdinu en ekki fólkinu. Og þessi aðgreining milli almennings og þeirra sem eru verðug til valda, þeirra sem þykjast vita betur en almenningur hvert skal stefna, hvað sé mikilvægt og tímabært, verður jarðvegur fyrir andúð gagnvart þeim sem verða undir þessu kerfi auðvalds og elítu; fátækraandúð gagnvart bjargarlausu fólki, andúð gagnvart öldruðum og börnum, fötluðum og veikum, innflytjendum, leigjendur og öllum þeim sem elítan samsamar sig ekki við. Andúðin er réttlæting þess að elítan tekur af þessu fólki völd og getuna til að ákvarða sjálft eigin örlög og röddina sem þarf til að móta samfélagið eftir eigin hagsmunum, von og væntingum. Og í þessum pytti snobbs, svika, hræsni og andúðar grasserar grimmdin. Og það er grimmdin sem er mælikvarðinn, segir Judith Shklar. Ef stjórnmálin eru svo veik af mannlegum brestum að þau leiða okkur til grimmdar gagnvart hinum fátæku, veiku og bjargarlausu þá ber okkur að bregðast við. Og þar sem hinir brestirnir eru mannlegir og okkur öllum kunnugir; öll höfum við snobbað og svikið, beitt fyrir okkur hræsni og öll glímum við andúð sem þröngvað hefur verið upp á okkur innan samfélags óréttlætis og grimmdar; svo við erum þess ekki umkomin að dæma þau hart sem bera þessa sömu bresti. En þegar afleiðing er grimmd gagnvart saklausu fólki ber okkur að rísa upp og berjast. Vandinn er ekki persónulegir brestir elítufólksins í sjálfu sér, það er ekki raunhæft markmið að ætla að losa allt fólk við brestina með siðaumvöndunum eða útilokunum. Vandinn er grimmdin sem brestirnir geta af sér. Hún er það sem við berum ábyrgð á sameiginlega. Hún er það sem við eigum að hafna. Og best vopnið gegn grimmdinni er kærleikurinn. Við þurfum nýjan samfélagssáttmála sem byggir á kærleika til að forða okkur frá grimmdinni. Það er ekki hægt að skrúfa grimmdina niður í núll án þess að vita hvað það heitir sem er andhverfa hennar. Á sumardaginn fyrsta lagði Sósíalistaflokkur Íslands fram fyrsta tilboð sitt til kjósenda í tilefni af þingkosningunum næsta haust, kærleikshagkerfið. Þetta er framlag flokksins til umræðu um endurreisn stjórnmálanna og hins formlega samfélags. Áður en við tölum um viðspyrnu samfélagsins eftir kórónafaraldurinn verðum við að ræða kærleikann, sem er grunnur alls, um samkennd, samhjálp, samvinnu og annað sem bætir ekki bara samfélagið heldur okkur sjálf sem einstaklingar. Þú getur lesið nánar um kærleikshagkerfið hér. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands.
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar