Hvellskýr krafa foreldra um sveigjanlegt fæðingarorlof Vilhjálmur Árnason skrifar 16. desember 2020 19:00 Alþingi hefur nú þegar ákveðið þá miklu framför að fæðingarorlofið verði 12 mánuðir frá og með 1. janúar n.k. Í dag eiga foreldrar sjálfstæðan rétt til fæðingarorlofs í allt að 4 mánuði hvort um sig og að auki sameiginlega 2 mánuði til viðbótar sem annað foreldrið getur tekið eða foreldrarnir skipt með sér. Var umrædd breyting gerð á lögunum fyrir ári síðan en áður hafði 9 mánaða fæðingarorlof verið við lýði í yfir 20 ár. Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp um frekari réttarbætur til verðandi foreldra er viðkemur rétti einstæðra foreldra, þegar andvanafæðing á sér stað og fyrir þá foreldra sem búa fjarri fæðingarstað svo dæmi séu tekin. Í frumvarpinu er einnig getið til um hvernig skipta á mánuðum tólf á milli foreldranna. Um það atriði eru skiptar skoðanir og ýmislegt tínt til í þeirri umræðu. Þar takast á þau sjónarmið hvort hugsa eigi frumvarpið einvörðungu út frá jafnréttismálum á vinnumarkaði eða hvort eigi að taka sjónarmið varðandi hagsmuni barnsins inn í myndina líka með því að hafa aukið svigrúm fyrir foreldrana til að haga málum eins og þau telja best fyrir barnið. Frumvarpið leggur til að skiptingin verði jöfn, 6 mánuðir fyrir hvort foreldri en annað foreldrið megi framselja 1 mánuð til hins. Landlæknisembættið, Barnaheill, Ljósmæðrafélag Íslands, Geðverndarfélag Íslands og ungir verðandi foreldrar hafa talað skýrt fyrir auknum sveigjanleika. Þar hafa helst komið til tvær tillögur um sömu skiptingu eins og hefur fært okkur góðan árangur á síðustu árum, þ.e. úr 3 – 3 – 3 mánuðum yfir í 4 – 4 – 4 mánuði annars vegar og hins vegar jöfn 6 – 6 mánaða skipting en heimild til að framselja 2 mánuði í stað 1 mánaðar. Ég hef tekið undir þessar tillögur og talað fyrir þeim síðastliðið ár eða síðan ákveðið var að lengja fæðingarorlofið í 12 mánuði. Helstu rökin fyrir jafnri skiptingu eru sögð vera jafnrétti á vinnumarkaði og að öðruvísi verði börnum ekki tryggðar jafnar samvistir við báða foreldrana. Þá er einnig talið að jafnrétti innan heimilisins breytist ekki heldur nema með þessari miklu forræðishyggju. Það eru allir sammála um markmiðin til aukins jafnréttis og mikilvægi þess að börn fái jafna umönnun og tengsl við báða foreldra. Um það er ekki deilt. Hver leiðin er á áfangastað er það sem deilt er um. Þegar horft er í gögnin og veruleikinn kallaður fram þá kemur í ljós að lágmarks- og hámarksgreiðslurnar skipta mestu máli um hvernig foreldrar nýta rétt sinn til fæðingarorlofs. Þá hefur því verið haldið fram að feður nýti alltaf sinn fasta rétt en ekki mánuð meir. Það er ekki svo einfalt þegar betur er að gáð. Heldur nýta feður í sambúð rétt sinn mun minna en aðrir feður og þegar ekki voru hámarksgreiðslur nýttu feður sinn rétt umfram sinn fasta rétt. Þetta bendir til þess að börn munu ekki fá notið allra 12 mánaðanna verði skiptingin svona skilyrt. Sérstaklega börn þar sem foreldrar búa saman, þau verða mun líklegri til að tapa umönnunarmánuðum. Þá kemur að öðru, 75% mæðra sem ganga með barnið ákveða að dreifa sínum fæðingarorlofsrétti yfir lengra tímabil eða 12 mánuði. Það lækkar svo aftur mánaðarlegar tekjur þeirra á meðan fæðingarorlofi stendur og gerir þær fjárhagslega háðari maka sínum. Þetta er ein af stóru ástæðunum fyrir launamuni kynjanna í dag, áhrif fæðingarorlofsins á laun kvenna. Með stífri skiptingu mánaðanna og vilja 75% kvenna sem ganga með barn að dreifa sínu orlofi yfir lengri tíma er verið að halda í kynbundinn launamun. Frelsi fylgir ábyrgð en þú getur ekki sýnt ábyrgð nema fá traust. Lýðræðisleg þátttaka ungs fólks og komandi kynslóða er oft nefnd á tyllidögum. Með þeim tillögum sem liggja fyrir Alþingi er ekki hlustað á vilja ungs fólks sem mun búa við þessa löggjöf, þeim er ekki treyst og þau eru ekki virt fyrir að hafa önnur gildi í garð fjölskyldu og jafnréttis en eldri kynslóðir sem tala fyrir þessu frumvarpi og vilja hafa vit fyrir þeim sem yngri eru. Þá er ekki tekið tillit til þeirra breyttu og fjölbreyttari aðstæðna sem komandi kynslóðir eru að takast á við og þurfa til þess sveigjanleika. Alls bárust 253 umsagnir við frumvarp til laga um fæðingar- og foreldraorlof í Samráðsgátt stjórnvalda, langflestar frá ungu fólki og þeirra krafa var nánast einróma og hvellskýr. Þau vilja frelsi og sveigjanleika og okkur ber að virða þeirra óskir. Þá má ekki gleyma breytingum á vinnumarkaði með styttri vinnuviku og meiri fjarvinnu eftir COVID. Það er ekki nóg að setja bara fram það sem hentar, stóra myndin verður að liggja fyrir. Vilhjálmur Árnason, alþingismaður fyrir Sjálfstæðisflokkinn og nefndarmaður í velferðarnefnd Alþingis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fæðingarorlof Vilhjálmur Árnason Félagsmál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason Skoðun Skoðun Skoðun Við eigum ekki efni á vonleysi né uppgjöf Magnús Magnússon skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli eitt: Tómlæti Íslendinga Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller skrifar Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Sjá meira
Alþingi hefur nú þegar ákveðið þá miklu framför að fæðingarorlofið verði 12 mánuðir frá og með 1. janúar n.k. Í dag eiga foreldrar sjálfstæðan rétt til fæðingarorlofs í allt að 4 mánuði hvort um sig og að auki sameiginlega 2 mánuði til viðbótar sem annað foreldrið getur tekið eða foreldrarnir skipt með sér. Var umrædd breyting gerð á lögunum fyrir ári síðan en áður hafði 9 mánaða fæðingarorlof verið við lýði í yfir 20 ár. Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp um frekari réttarbætur til verðandi foreldra er viðkemur rétti einstæðra foreldra, þegar andvanafæðing á sér stað og fyrir þá foreldra sem búa fjarri fæðingarstað svo dæmi séu tekin. Í frumvarpinu er einnig getið til um hvernig skipta á mánuðum tólf á milli foreldranna. Um það atriði eru skiptar skoðanir og ýmislegt tínt til í þeirri umræðu. Þar takast á þau sjónarmið hvort hugsa eigi frumvarpið einvörðungu út frá jafnréttismálum á vinnumarkaði eða hvort eigi að taka sjónarmið varðandi hagsmuni barnsins inn í myndina líka með því að hafa aukið svigrúm fyrir foreldrana til að haga málum eins og þau telja best fyrir barnið. Frumvarpið leggur til að skiptingin verði jöfn, 6 mánuðir fyrir hvort foreldri en annað foreldrið megi framselja 1 mánuð til hins. Landlæknisembættið, Barnaheill, Ljósmæðrafélag Íslands, Geðverndarfélag Íslands og ungir verðandi foreldrar hafa talað skýrt fyrir auknum sveigjanleika. Þar hafa helst komið til tvær tillögur um sömu skiptingu eins og hefur fært okkur góðan árangur á síðustu árum, þ.e. úr 3 – 3 – 3 mánuðum yfir í 4 – 4 – 4 mánuði annars vegar og hins vegar jöfn 6 – 6 mánaða skipting en heimild til að framselja 2 mánuði í stað 1 mánaðar. Ég hef tekið undir þessar tillögur og talað fyrir þeim síðastliðið ár eða síðan ákveðið var að lengja fæðingarorlofið í 12 mánuði. Helstu rökin fyrir jafnri skiptingu eru sögð vera jafnrétti á vinnumarkaði og að öðruvísi verði börnum ekki tryggðar jafnar samvistir við báða foreldrana. Þá er einnig talið að jafnrétti innan heimilisins breytist ekki heldur nema með þessari miklu forræðishyggju. Það eru allir sammála um markmiðin til aukins jafnréttis og mikilvægi þess að börn fái jafna umönnun og tengsl við báða foreldra. Um það er ekki deilt. Hver leiðin er á áfangastað er það sem deilt er um. Þegar horft er í gögnin og veruleikinn kallaður fram þá kemur í ljós að lágmarks- og hámarksgreiðslurnar skipta mestu máli um hvernig foreldrar nýta rétt sinn til fæðingarorlofs. Þá hefur því verið haldið fram að feður nýti alltaf sinn fasta rétt en ekki mánuð meir. Það er ekki svo einfalt þegar betur er að gáð. Heldur nýta feður í sambúð rétt sinn mun minna en aðrir feður og þegar ekki voru hámarksgreiðslur nýttu feður sinn rétt umfram sinn fasta rétt. Þetta bendir til þess að börn munu ekki fá notið allra 12 mánaðanna verði skiptingin svona skilyrt. Sérstaklega börn þar sem foreldrar búa saman, þau verða mun líklegri til að tapa umönnunarmánuðum. Þá kemur að öðru, 75% mæðra sem ganga með barnið ákveða að dreifa sínum fæðingarorlofsrétti yfir lengra tímabil eða 12 mánuði. Það lækkar svo aftur mánaðarlegar tekjur þeirra á meðan fæðingarorlofi stendur og gerir þær fjárhagslega háðari maka sínum. Þetta er ein af stóru ástæðunum fyrir launamuni kynjanna í dag, áhrif fæðingarorlofsins á laun kvenna. Með stífri skiptingu mánaðanna og vilja 75% kvenna sem ganga með barn að dreifa sínu orlofi yfir lengri tíma er verið að halda í kynbundinn launamun. Frelsi fylgir ábyrgð en þú getur ekki sýnt ábyrgð nema fá traust. Lýðræðisleg þátttaka ungs fólks og komandi kynslóða er oft nefnd á tyllidögum. Með þeim tillögum sem liggja fyrir Alþingi er ekki hlustað á vilja ungs fólks sem mun búa við þessa löggjöf, þeim er ekki treyst og þau eru ekki virt fyrir að hafa önnur gildi í garð fjölskyldu og jafnréttis en eldri kynslóðir sem tala fyrir þessu frumvarpi og vilja hafa vit fyrir þeim sem yngri eru. Þá er ekki tekið tillit til þeirra breyttu og fjölbreyttari aðstæðna sem komandi kynslóðir eru að takast á við og þurfa til þess sveigjanleika. Alls bárust 253 umsagnir við frumvarp til laga um fæðingar- og foreldraorlof í Samráðsgátt stjórnvalda, langflestar frá ungu fólki og þeirra krafa var nánast einróma og hvellskýr. Þau vilja frelsi og sveigjanleika og okkur ber að virða þeirra óskir. Þá má ekki gleyma breytingum á vinnumarkaði með styttri vinnuviku og meiri fjarvinnu eftir COVID. Það er ekki nóg að setja bara fram það sem hentar, stóra myndin verður að liggja fyrir. Vilhjálmur Árnason, alþingismaður fyrir Sjálfstæðisflokkinn og nefndarmaður í velferðarnefnd Alþingis.
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar