Kakan er lygi Björn Leví Gunnarsson skrifar 30. október 2020 13:01 Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Félagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Afkastadrifin menntun og verðgildi nemenda Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Ég er deildarstjóri í leikskóla Helga Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Draumastarfið Arnfríður Hermannsdóttir skrifar Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Sjá meira
Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata.
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun
Skoðun Glundroði Sjálfstæðisflokksins bitnar á hagstjórn og innviðum Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
Skoðun Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen skrifar
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Hver ætlar að taka fimmtu vaktina? Ákall til stjórnmálaflokka María Fjóla Harðardóttir,Halla Thoroddsen Skoðun