Kakan er lygi Björn Leví Gunnarsson skrifar 30. október 2020 13:01 Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Félagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið Halldór 06.09.2025 Halldór Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson Skoðun Útgerðin skuldar okkur skýringar Guðmundur Helgi Þórarinsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Öryrkjabandalag Íslands gaf út myndband þann 11. október síðastliðinn þar sem kaka fjármálaráðherra var útskýrð frá sjónarhorni öryrkja. Skilaboðin voru einföld, það fá ekki allir að njóta. Fjármálaráðherra fannst greinilega tilefni til þess að svara þessu myndbandi ÖBÍ. Ég heyri ákall Öryrkjabandalagsins um að hækka bætur enn frekar. Myndband þeirra er hins vegar misheppnað, þótt kakan sé falleg eftirmynd af þeirri sem ég gerði. Það dugar ekki til, því það er rangt að öryrkjar fái sífellt minni sneið. Kakan hefur stækkað og almannatryggingar hafa fengið stærri sneið af stækkandi köku. Þann 19. september 2018 bað ég rannsóknarþjónustu Alþingis að taka saman fyrir mig gögn um þróun lífeyris skv. 69. gr. almannatryggingarlaga sem segir. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Raunverulegt hjá ráðamönnum, áætlað hjá öryrkjum Neðst í þessum pistli eru þessar upplýsingar teknar saman í einfalda töflu. Frá því að lög um almannatryggingar voru sett árið 1997 hefur lífeyrir almannatrygginga ekki hækkað samkvæmt launaþróun eða verðbólgu í 18 skipti á þeim 24 árum. Ef hækkun lífeyris hefði ávallt haldið í við launa- eða verðlagsþróun væri lífeyrir nú 56% hærri en hann er. Ef kjaragliðnun á næsta ári verður sú sama og hún hefur verið að meðaltali á undanförnum tveimur áratugum verður uppsöfnuð kjaragliðnun orðin 59%. Svo virðist sem ákveðið hafi verið að túlka lögin á þann hátt að hækkun lífeyris myndi aðeins miðast við áætlaða þróun launa eða neysluverðs. Ekki raunverulega hækkun. Það er einstaklega kaldhæðnislegt ef nýleg lög um laun æðstu ráðamanna eru skoðuð, þar skal reikna raunverulega hækkun. Þess vegna hækkuðu laun þingmanna um 6,3% í upphafi árs 2020 á meðan lífeyrir örorku hækkaði einungis um 3,5%. Eins árs afmæli ríkisstjórnar Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks fagnað með köku í nóvember 2018.Vísir/Vilhelm Lygi í launaumslaginu Skilaboðin eru einföld. Kakan hefur stækkað en hver og einn lífeyrisþegi fær minna og minna af kökunni. Fyrir lífeyrisþega almannatrygginga er kakan lygi. Fjármálaráðherra reynir að hylma yfir þessa staðreynd með því að tala um heildargreiðslur í kerfi almannatrygginga. Það er svona „tæknilega“ satt en ekkert nema lygi þegar launaumslag hvers og eins er skoðað. Fjölgun öryrkja er sjálfstætt vandamál sem á ekki að bitna á kjörum einstakra lífeyrisþega. Það væri eins og að lækka alla í launum þegar nýr starfsmaður er ráðinn inn á vinnustað. Heildarlaunagreiðslur hækka kannski en laun allra lækka á sama tíma. Umræðan um lífeyri almannatrygginga er aldrei einföld af því að kerfið er svo gríðarlega flókið. Það eru alls konar viðbætur hér og þar í kerfinu sem hafa hækkað mismikið á undanförnum árum. Þær breytingar hafa haft áhrif á ákveðna hópa innan almannatryggingarkerfisins. Hér er um að ræða bensínstyrk, ummönnunargreiðslur, barnalífeyri og ýmislegt fleira. Á móti koma svo skerðingar þannig að hækkun á einum stað veldur lækkun á móti. Bjarni túlkar fyrir Ásmund Þetta þýðir að það er aldrei hægt að draga upp einfalda samanburðarmynd. Hún er alltaf háð ákveðnum skilyrðum. Sú mynd sem ég dreg upp er með tilvísun í mjög skýran lagatexta almannatryggingarlaga og hvernig fjármálaráðuneytið ákveður að túlka þann lagatexta. Það er áhugavert út af fyrir sig að það sé fjármálaráðuneytið sem tekur að sér að túlka þessi lög því þau eru á ábyrgð félags- og barnamálaráðherra. Þetta eru þær forsendur sem ég gef mér, lagatextinn. Ég vil vekja athygli á því hvernig sá texti er túlkaður og hvaða afleiðingar sú túlkun hefur í raun og veru. Ég endurtek lagatextann. Bætur almannatrygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr. og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Ákvörðun þeirra skal taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Lykilatriðið hérna er „í samræmi við fjárlög hverju sinni.“ Á sama tíma „skal taka mið af launaþróun“ og „aldrei minna en verðlag.“ Laun þingmanna voru hækkuð afturvirkt, eftir að það var búið að reikna út raunverulega launaþróun. Það er ekkert sem segir að slíkt hið sama eigi ekki að gilda um útreikninga vegna lífeyris almannatrygginga. Fyrri lagagrein almannatryggingarlaga sagði meira að segja að ráðherra skyldi hækka upphæðir bóta innan sex mánaða ef breyting yrði á vikukaupi í almennri verkamannavinnu. Það er hækkun samkvæmt raunaukningu. Lagatæknilegir fimleikar Það ætti að vera augljóst öllum sem lesa texta laganna að ætlunin er að lífeyrir almannatrygginga hækki aldrei minna en raunveruleg launaþróun eða vísitala neysluverðs, hvor sem er hærri. Annað væri bókstaflega galið. Einhvern veginn hefur fjármálaráðuneytið hins vegar náð að snúa út úr með einhvers konar lagatæknilegum fimleikum og Alþingi hefur leyft því að viðgangast. Kökunni er lofað en loforðið er svikið. * miðað við sept 2019 - sept 2020** áætlun skv. fjárlagafrumvarpi 2020 Höfundur er þingmaður Pírata.
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson Skoðun
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir Skoðun