Erlent

Hlýnar þrefalt hraðar á suðurpólnum en meðaltalið

Kjartan Kjartansson skrifar
Fáni nokkurra ríkja við suðurpólinn. Bandaríkjamenn hafa stundað hitamælingar þar frá 1957.
Fáni nokkurra ríkja við suðurpólinn. Bandaríkjamenn hafa stundað hitamælingar þar frá 1957. Vísir/Getty

Loftið yfir suðurpólnum hefur hlýnað um þrefalt hraðar undanfarna áratugi en jörðin að meðaltali frá 10. áratug síðustu aldar. Hlýnunin er talin geta verið afleiðing náttúrulegra sveiflna að mestu en að losun manna á gróðurhúsalofttegundum hafi einnig lagt sitt af mörkum.

Ný rannsókn sem byggist á veðurgögnum og loftslagslíkönunum og birtist í vísindaritinu Nature Climate Change í gær bendir til þess að hlýnun yfir suðurpólnum hafi numið um 0,6°C á áratug undanfarin þrjátíu ár. Að meðaltali hefur hlýnað um 0,2 gráður á jörðinni á áratug á því tímabili.

Orsakir hlýnunarinnar eru raktar til breytinga á loftstraumum þúsundir kílómetra í burtu yfir vestanverðu hitabeltissvæði Kyrrahafsins, að sögn New York Times. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til þess að náttúrulegur breytileiki gæti skýrt öfgakenndar hitabreytingarnar sem trompa hlýnun af völdum manna.

Kyle R. Clem frá Viktoríuháskóla í Wellington á Nýja-Sjálandi segir að miðhálendi Suðurskautslandsins gæti verið einn fárra staða á jörðinni þar sem ekki er auðvelt að greina áhrif manna á loftslag vegna þess hversu náttúrulegar sveiflur eru fyrirferðarmiklar.

„Það er aftur á móti afar ólíklegt að svo sterk hlýnun sjáist án aukningar gróðurhúsalofttegunda,“ segir Clem við bandaríska dagblaðið.

Dýpri lægðir dæla hlýju lofti inn á meginlandið

Sterkir vestlægir vindar eru sagðir hafa hindrað að hlýtt loft kæmist inn yfir Suðurskautslandið lengi vel eftir að reglulegar hitamælingar hófust á suðurpólnum undir lok sjötta áratugarins. Á þeim tíma hélst loftslags þar stöðugt og fór jafnvel kólnandi.

Undir lok síðustu aldar tók sjávarhiti í hitabeltinu í vestanverðu Kyrrahafinu að hækka með náttúrulegri sveiflu sem á sér stað yfir áratugaskeið. Hlýnun hafsins raskaði loftstraumum þannig að sterkar lægðir mynduðust á Weddell-hafi, austan við Suðurskautslandsskagann. Lægðirnar drógu hlýtt loft úr Suður-Atlantshafi inn á meginland Suðurskautslandsins. Sama þróun er talin ástæða hnignunar hafíss á Weddell-hafi.

Lítil hætta er þó á verulegri bráðnun á suðurpólnum. Meðalhitinn þar er engu að síður í kringum -50°C á meðaltali. Jöklar sums staðar við strandlengju Suðurskautslandsins hafa aftur á móti látið undan síga undanfarna áratugi og er það rakið til hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þar er það ekki síst hlýsjór sem kemst undir jöklana sem bræðir þá neðanfrá.

Gríðarlegt magn ferskvatns er bundið í ís á suðurskautinu. Bráðnun íssins gæti hækkað sjávarstöðu á jörðinni um fleiri metra á næstu árhundruðum. Stærsti óvissuþátturinn um hækkun sjávarstöðu við strendur Íslands í skýrslu vísindanefndar um loftslagbreytingar sem kom út árið 2018 var talin bráðnun á Suðurskautslandinu.

Gert er ráð fyrir að hækkun sjávarstöðu við Ísland verði mögulega aðeins 30-40% af heimsmeðaltali. Ástæðan er hröð bráðnun Grænlandsjökuls og þau áhrif sem hún hefur á þyngdarsvið jökulsins. Massi jökulsins hífir upp sjávarstöðuna í nágrenni hans. Þegar jökullinn tapar massa slaknar á þyngdarkraftinum og sjávarstaðan lækkar. Bráðnun íssins á Suðurskautslandinu hækkaði aftur á móti sjávarstöðuna við Ísland.


Tengdar fréttir

Síðasti áratugur sá hlýjasti í sögunni

Í nýrri skýrslu Alþjóða veðurfræðistofnunarinnar um stöðu loftslagsmálai eru staðfestar bráðabirgðaniðurstöður sem lagðar voru fram á Loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í desember síðastliðnum sem sýndu að árið 2019 var næst heitasta ár frá upphafi mælinga.

Hitamet slegið á Suðurskautinu

Útlit er fyrir að hitamet hafi verið slegið á Suðurskautslandi í byrjun vikunnar þegar hitinn mældist fara yfir tuttugu gráður.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×