Skoðun

Fisk­veiði­auð­lindin III – stærsta gjöfin

Kristinn H. Gunnarsson skrifar

Á vefnum visir.is hefur staðið yfir umræða um fiskveiðistjórnarkerfið og úthlutun kvótans í upphafi þess 1983. Kvótinn var upphaflega útdeiling á skertum aflamöguleikum. Eðlilegt var að skipta þeim miðað við fortíðina. Útgerðir sem höfðu stofnað til útgjalda og skulda fengu því forgang til kvótans. Fjárfesting í greininni var ekki mikil miðað við aflaverðmæti og það þurfti ekki mörg ár til að borga upp gott skip.

Með framsalinu 1991 varð eðlisbreyting. Þá mátti selja veiðiréttinn. Þar sem kvótinn var og er ótímabundinn varð hann verðlagður einvörðungu miðað við mögulegar framtíðatekjur. Fortíðin skipti engu máli við verðmyndunina. Þess vegna átti útgerðin, sem fékk veiðiréttinn í upphafi kvótasetningarinnar 1983, ekkert tilkall til þeirra verðmæta. Hún hafði einfaldlega ekkert greitt fyrir þessi framtíðarverðmæti og fékk þau gefins.

Brynjar Níelsson, alþm. telur fráleitt að Samherji hafi verið í þessum hópi og segir að Samherji sé afleitt dæmi um gjafakvóta. Hann skrifar:

„Við upphaf kvótakerfisins hófu Samherjamenn útgerð með að kaupa gamlan ryðdall sem þeir gerðu upp með því að skuldsetja sig og fjölskyldurnar upp í rjáfur. Eina aflaheimildin var svokallaður skipstjórakvóti. Þetta var líkara trilluútgerð. Áfram héldu Samherjamenn að skuldsetja sig til að geta aukið við aflaheimildir sínar.“

Þessa söguskýringu Brynjars verður að færa nær staðreyndum málsins. Hið rétta er að vandfundin er útgerð á Íslandi sem hefur fengið stærri gjöf úr hendi stjórnmálamanna að minnsta kosti fram að makríl gjafagerningnum.

Margrétin EA – 7.750 m.kr.

Í upphafi keyptu þeir Samherjafrændur árið 1983 togarann Guðstein frá Hafnarfirði sem var svo skírð Margrét EA. Veiðireynsla togarans var lítil og kvótinn sem skipið átti að fá árið 1984 var ekki nema 673 tonn, þar af 98 tonn af þorski og 333 tonn af karfa. Þeir undu þessu ekki og sneru sér til stjórnmálamanna, einkum í Sjálfstæðisflokki, til þess að fá þessu breytt. Og þeir fengu meiri kvóta. í febrúar 1984 var kvótinn aukinn í 1769 tonn og mánuði seinna kom til svonefndur skipstjórakvóti og nú var kvótinn kominn í 4.445 tonn, þar af 1.512 tonn af þorski og 1.146 tonn af karfa. Grálúðukvótinn jókst úr 40 tonnum í 1.180 tonn. Kvótinn sem þannig var færður á skipið er sannkallaður gjafakvóti.

Það er mikill munur á 673 tonnum og 4.445 tonnum. Meta má aukninguna sem jafngildi 2.500 tonna kvóta af þorski. Miðað við verð á aflahlutdeild í dag má meta þessa gjöf sem 7.750 milljónir króna.

Oddeyrin EA 2.500 m.kr.

Árið 1986 keypti Samherji raðsmíðaskipið Oddeyrina. Skipið fékk úthlutað kvóta 200 þíg. þótt engin veiðireynsla væri fyrir hendi, auk þess leyfi til rækjuveiða og 500 tonna kvóta þegar rækjan var sett í kvóta ári seinna. En opinber stuðningur við kaup á Oddeyrinni varð meiri. Söluverðið var miklu lægra en smíðaverðið. Til viðbótar fékk Samherji ríflega eftirgjöf af greiðslum fyrir skipið. Samtals má meta þessa fyrirgreiðslu upp á 2.500 milljónir króna á núverandi verðlagi.

Þorsteinn EA 500 m.kr.

Loks má nefnda togarann Þorstein EA. Hann varð fyrir miklu tjóni 1988 og lá frá þeim tíma við bryggju á Akureyri og var ekki gerður út út framar. Engu að síður fékk hann úthlutað kvóta og hélt honum og ofan á hann svokallaðar sóknarmarksuppbætur. Skip sem ekki veiddi fisk fékk kvóta og taldist vera á sóknarmarki þegar það lá við bryggju. Þetta hafa fáir leikið eftir. Pólitískir ráðamenn fóru mjúkum höndum um þessa óskadrengi kvótakerfisins. Bara uppbótakvótinn er um 500 milljóna króna virði. Þá hefur hinn kvótinn ekki verið reiknaður til verðs.

Tíu milljarða króna gjafafé

Samanlagt leggur þessi aðstoð við Samherja sig upp á 10,5 milljarða króna. Allt voru þetta ákvarðanir teknar af pólitískum ráðamönnum í því skyni að koma verðmætum til þeirra. Sértækar aðgerðir sem að sjálfsögðu bitnuðu á öðrum. Þetta er stærsta gjöfin hingað til sem hægt er að staðreyna.

Þorsteinn Vilhelmsson, þá einn eiganda Samherja sagði fyrir nærri 20 árum í Morgunblaðinu um hugmyndir um byggðakvóta sem ónefndur stjórnmálamaður taldi að ætti að taka upp:

„’Eg bið Guð að hjálpa mér ef stjórnmálamenn ætla að fara að úthluta kvóta. Það yrði tómur hringlandaháttur og vitleysa. Stjórnmálamenn geta aldrei úthlutað kvóta nema með skít og skömm.“

Ég held að Brynjar Níelsson hafi engu við þessi ummæli að bæta, en þó má segja að lærdómurinn sé sá að vegleg gjöf getur verið gott vegarnesti fyrir þann sem fær.

Höfundur er ritstjóri Bæjarins besta og fyrrverandi þingmaður.


Tengdar fréttir




Skoðun

Skoðun

Þöggun

Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar

Sjá meira


×