Gríni í tölvuna annað slagið

Hulda Jónsdóttir hefur lifað langa ævi. Hún ólst upp á Seljanesi á Ströndum sem verið hefur í umræðunni í sumar í tengslum við vegalagningu og virkjun. En lengst bjó Hulda á Sauðanesi við Siglufjörð, fyrstu átta árin án vegasambands.

Þó árin að baki henni séu orðin níu­tíu og átta býr Hulda Jóns­dóttir ein í eigin íbúð, sér um sig sjálf að mestu og er hressi­leg. „Ég reyni að lifa eins eðli­legu lífi og hægt er,“ segir hún.

„Það sem háir mér mest er hvað ég sé illa, ég get ekki lesið lengur. Gríni í tölvuna annað slagið, með stækkunar­gleri og til­færingum. Fékk tölvuna í af­mælis­gjöf þegar ég varð 85 eða 90 ára og er á fés­bókinni en skrifa ekkert á hana, fylgist bara með,“ segir hún. En hverju þakkar hún sinn háa aldur? „Ég get ó­mögu­lega um það sagt. Það eru bara for­lögin sem ráða.“

Ný­lega lenti Hulda á spítala í fá­eina daga en hefur annars verið heilsu­hraust, að eigin sögn. „Ég fór í hjarta­loku­skipti þegar ég var níu­tíu og þriggja ára og þá flosnaði ég upp úr reykingunum, var búin að reykja frá því ég var ung kona, en aldrei mikið. Ætlaði samt ekkert að hætta. Fór með nikó­tín­tyggjó með mér og bað hjúkkurnar að geyma það fyrir mig en þurfti svo ekkert á að halda. Þegar ég kom heim aftur prófaði ég að vera reyk­laus einum degi lengur og svo bara teygðist úr tímanum.“

Veggir heimilisins eru þaktir myndum, bæði ljós­myndum og mál­verkum af stór­brotnum stöðum, sem Hulda hefur tengingar við. „Tvö börn mín og tengda­dóttir hafa málað flestar myndirnar og fært mér. Ég fagna því, ekki dett ég um þær uppi á þiljum!“ Spurð hvort börnin hennar hafi list­fengina frá henni svarar hún á­kveðin. „Nei, nei, ég mátti aldrei vera að neinu dundi, var með stórt heimili og hafði alltaf mikið að gera. Ég átti sex börn og svo vorum við hjónin alltaf með krakka í sveit.“ 

Stórt tjald í nátt­haganum

Hulda af­rekaði það í sumar að heim­sækja æsku­slóðir sínar að Selja­nesi á Ströndum. „Við Margrét, dóttir mín sem býr á Akur­eyri, keyrðum þarna norður og gistum á tveimur stöðum á leiðinni, það var rosa­lega þægi­leg ferð,“ lýsir hún og kveðst hafa kannast vel við sig en þótt kostu­legt að sjá stórt tjald í Nátt­haganum. „Það er kletta­belti sem girðir nátt­hagann af og svo eru básar á milli. Tjaldið var þar neðar­lega og það var klungurs­vegur þangað en tveir menn leiddu mig á milli sín. Elín Agla sem átti tjaldið var búin að kveikja fullt af kerta­ljósum og skreyta og þetta var eins og að koma inn í ævin­týra­ver­öld.“

Frændur Huldu eiga ítök í Selja­nesi og hún hitti einn þeirra þar. „Á Dröngum eru mínir menn, synir Kristins bróður míns, þessir strákar sem eru mest í mót­mælum gegn virkjuninni. Kristinn var elstur af okkur syst­kinunum. Hann dó 2000. Kristinn var vel gefinn og flottur, kunni Ís­lendinga­sögurnar utan­bókar. Guð­mundur Arn­gríms­son, sem hefur skrifað nokkrar greinar í blöðin á þessu ári, er afa­barn hans, hann er hæverskur og rök­fastur.“

Sjálf kveðst Hulda ekki hafa mikið um virkjunar­mál og vega­lagningu að segja.

„En ég er ekki hrifin af þessu um­róti og stend alveg með mínu fólki. Mér finnst þörfin fyrir virkjun heldur ekki svo brýn að það eigi að taka svona á­kvarðanir, það er svo mikið í húfi.“

 

 

Úr einum stað í annan

Hulda er fædd að Eyri í Ingólfs­firði, þá voru Norð­menn með síldar­söltun þar og víðar við fjörðinn.

„Ég var tæpra tveggja ára þegar for­eldrar mínir fluttu inn í botn Ingólfs­fjarðar, þar vorum við í tvö ár, þá losnaði hús­næði á svo­kölluðum Teigum, út með firðinum vestan­verðum, beint á móti Eyri, þar var stórt og mikið timbur­hús sem Norð­menn áttu. Pabbi var ekki með neitt jarð­næði en við fengum að búa í þessum bragga í fjögur ár, þá var húsið rifið niður og byggt upp í Tré­kyllis­vík sem barna­skóli og heima­vist. Við sáum mikið eftir því, þar var svo mikið pláss að leika sér í. En þá fluttum við að Selja­nesi. Fengum þar pínu­lítinn enda á gömlu húsi en pabbi byggði við hann skúr. Þetta varð eitt her­bergi, eld­hús og búr. Við syst­kinin vorum sex en ekki öll alltaf heima á þessum tíma.“

Stóra húsið á Teigunum sem Hulda sá svo eftir kom aftur við sögu í hennar lífi, því hún fór í skólann í Tré­kyllis­vík. Fyrsta veturinn sem hún var þar kviknaði í húsinu að nætur­lagi. Allir komust þó lifandi út, þar tók snjó­hríð við.

Ég var orðin flug­læs þegar ég byrjaði í skóla, lærði að lesa þegar var verið að kenna Hrefnu systur minni sem er tveimur árum eldri

„Það var fjós þarna rétt neðan við skólann og þangað fórum við skjálfandi, vind­staðan var hag­stæð, þannig að reykurinn sakaði okkur ekki. Við börnin vorum send í flokkum á bæina í kring, Bæ, Ár­nes og Finn­boga­staði. Ég var ein þeirra sem fóru upp í Bæ og ég var að krókna, bók­staf­lega. Var í nátt­kjól og hafði komist í skó og sokka en ekkert utan yfir mig. Ekki neitt. Það var þreifandi bylur og frost. Í Bæ voru allir í fasta­svefni náttúr­lega og bærinn lokaður með klinku að innan­verðu. Við ætluðum aldrei að geta vakið fólkið, urðum að klifra upp á frosinn vegg og berja þar á glugga. Við vorum sett beint ofan í volg rúm og þegar við vöknuðum um morguninn var allt brunnið sem brunnið gat þar sem skólinn okkar var áður. Við systur stóðum bara á kjólunum.“

Skóla­haldi var þó haldið á­fram í víkinni, að sögn Huldu.

„Það var kennt í sam­komu­húsinu og læknis­bú­staðurinn, stórt þriggja hæða stein­hús, varð heima­vist. Kennarinn hét Guð­mundur og var frá Finn­boga­stöðum. Hann var lærður kennari. Ég var orðin flug­læs þegar ég byrjaði í skóla, lærði að lesa þegar var verið að kenna Hrefnu systur minni sem er tveimur árum eldri.“ 

Fór ung að salta síld

Víkur nú aftur sögunni að Selja­nesi. Þar var fjöl­skyldan með dá­lítinn bú­skap, nokkrar kindur og kú, að sögn Huldu.

„Það var heyjað bæði á túni og í ú­tengi og fjaran var líka góð, þar var ánum beitt yfir veturinn ef veður leyfði. Ís­lendingar tóku yfir síldar­söltunina á Eyri, þar á meðal voru bræður pabba úr Reykja­vík og þá fórum við að salta síld. Við Hrefna vorum yngstar í syst­kina­hópnum, hin voru öll farin, og við vorum innan við fermingu þegar gamli fór að róa með okkur inn á Eyri í síld. Þegar sást til síldar­bátanna á leið inn í fjörðinn var haldið af stað, skip­stjórarnir voru farnir að þekkja bátinn okkar og taka okkur í sleð. Svona var þetta. Maður gerði eins og maður gat og ég vandist öllum mögu­legum vinnu­brögðum í upp­vextinum, bæði úti og inni.“

Hulda segir margt fólk hafa verið í Ár­nes­hreppi á þessum tíma.

„Það var búið alls staðar. Ég fór einu sinni á hesti frá Selja­nesi í Dranga á einum degi, gistum þar og fórum norður í Reykjar­fjörð daginn eftir. Þar er sund­laug. Ég ætlaði að taka þátt í sund­keppni en fékk ekki að keppa af því ég hafði ekki lært þar. Ég lærði að synda á Laugum í Þing­eyjar­sýslu, fór þangað í skóla og það var mjög gaman.“

Hún kveðst hafa átt heimili á Selja­nesi til tví­tugs, en ekki verið alltaf heima. „Ég var barn­fóstra hjá systrum mínum sem giftust snemma og fóru að hrúga niður börnum, önnur eignaðist tólf og hin ellefu. Guð­munda bjó í Kjör­vogi og Unnur í Stóru-Ávík. Ég var hjá þeim tímunum saman.“

Siglt með börn og belju

Hulda missti mann sinn, Trausta Magnús­son, fyrr á þessu ári. Hann náði hundrað ára aldri og dvaldi undir það síðasta á Hrafnistu. Trausti fæddist í Kú­víkum við Reykjar­fjörð en var alinn upp á Gjögri. Síðan flutti hann til Djúpa­víkur og þar hófu þau hjónin bú­skap. „Ég var orðin 26 eða 27 ára þegar ég gifti mig og taldist roskin, miðað við það sem al­gengt var. Við keyptum okkur lítið hús sem var flutt í flekum norðan frá Skjalda­bjarnar­vík og bjuggum í því í Djúpa­vík í níu ár,“ rifjar Hulda upp.

„Það voru fædd fimm börn, það yngsta tveggja ára, þegar aug­lýst var staða vita­varðar á Sauða­nesi við Siglu­fjörð. Þá var orðið at­vinnu­leysi í Djúpa­vík, síldin farin, svo maðurinn minn sótti um vita­varðar­stöðuna og fékk hana. Svo vitum við ekki fyrr en einn góðan veður­dag að vita­skipið er komið inn á Djúpa­vík að sækja okkur og við höfum einn dag til að pakka og hverfa um borð í skipið með öll börnin og beljuna. Svo­leiðis að við erum allt í einu komin þarna norður. Þetta varð mikil breyting á okkar lífi því það var þó alltaf eitt­hvað af fólki í Djúpa­vík, þar voru nokkrar fjöl­skyldur bú­settar og þar var at­vinna á sumrin en á Sauða­nesi vorum við al­ger­lega ein­angruð. Fórum í land á Siglu­firði til að byrja með, því ekki var hægt að lenda við Sauða­nes, það var svo mikil bára.“

Við sáum eigin­lega ekki neitt. Vitinn var líka hljóð­viti sem var alltaf settur í gang í þoku, vegna inn­siglingarinnar á Siglu­firði og hann baulaði á nokkurra sekúndna fresti, þetta var eins og nauts­öskur.

Eftir eina nótt á Siglu­firði var fjöl­skyldan flutt í land á Sauða­nesi – í þreifandi þoku. „Við sáum eigin­lega ekki neitt. Vitinn var líka hljóð­viti sem var alltaf settur í gang í þoku, vegna inn­siglingarinnar á Siglu­firði og hann baulaði á nokkurra sekúndna fresti, þetta var eins og nauts­öskur. Börnunum leist ekkert á og ég var mjög lengi að venjast þessu hljóði. Það var aldrei tekið úr sam­bandi fyrr en skyggni var komið í fjóra kíló­metra.“

 

Vega­sam­bands­laus í átta ár

Það var árið 1959 sem fjöl­skyldan flutti á Sauða­nes. Bryggja var þar engin, að sögn Huldu, bara klappir sem sjaldan var hægt að lenda við vegna sjó­gangs. Enginn vegur var á nesið heldur. Fjallið Strákar er á milli þess og Siglu­fjarðar og göngin um það ekki komin á þessum tíma. „Gamli og krakkarnir klifruðu stundum framan við Stráka en ég fór það aldrei. Svo var líka farið upp svo­kallaðar Gjár í dalnum hjá okkur, yfir fjallið og komið niður í Hvann­eyrar­skál Siglu­fjarðar­megin. Ég fór það ein­hvern tíma. Það var ekkert langt en voða­lega bratt. Við vorum þarna átta ár í veg­leysum og það var ó­trú­legt hvað það vandist.“

Spurð hvernig skóla­göngu barnanna hafi verið háttað svarar Hulda: „Það var far­skóli til skiptis á Sauða­nesi og Siglu­nesi. Við vorum með Siglu­nes­börnin og hjónin þar tóku okkar. Þannig var það í tvö ár. Sum fóru síðan í skóla inn í Fljót, þar var heima­vist og svo komum við börnum fyrir á Siglu­firði hjá fólki sem við þekktum og þar fóru þau í gagn­fræða­skóla.“

Stráka­göng voru opnuð 1967. „Það var rosa­leg breyting,“ segir Hulda og verður ekki rengd. „Núna er svona sjö mínútna keyrsla inn á Siglu­fjörð.“

Hulda og Trausti bjuggu í 39 ár á Sauða­nesi. Hún segir vita­varðar­launin ekki hafa verið til að hrópa húrra fyrir. „En við komum okkur upp búi og vorum með kindur og kýr, það bjargaði heimilinu.“

Yngsta barn þeirra hjóna fæddist á Sauða­nesi. Það er Jón Trausti og Hulda segir hann búa á Sauða­nesi núna en vera að hætta og sonur hans að taka við. „Jón Trausti er mesti Stranda­maðurinn af öllum mínum börnum. Hann er heillaður af Ströndunum. Börnin hafa öll gaman af að fara þangað norður en hann alveg sér­stak­lega.“

En voru það ekki við­brigði fyrir Huldu að flytja í borgina í ellinni, eftir að hafa glímt við náttúru­öfl og ein­angrun á lands­byggðinni?

„Ég fann ekkert mikið fyrir þeirri breytingu. Við bjuggum ekki orðið af­skekkt seinni árin. Svo byrjuðum við á að flytja í Jökul­grunnið sem er ró­leg­heita­gata. Þar höfðum við góðan tíma til að átta okkur.“