Varað er við því að hnattræn hlýnun af völdum manna hafi stuðlað að minni veiði og samdrætti í sumum fisk- og skelfisstofnun og að útbreiðsla tegunda muni breytast eftir því sem hlýnun jarðar verður meiri í nýrri skýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) sem fjallar um áhrif á höf og freðhvolf jarðar. Freðhvolf er samheiti yfir frosið vatn á jörðinni.
Hlýnun hafins, tíðari hitabylgjur í því, súrnun vegna upptökur koltvísýrings sem menn hafa losað, súrefnistap og aðrar skaðlegar athafnir manna leggjast á eitt til að valda álagi á vistkerfi sjávar. Í skýrslu IPCC segir að á mörgum svæðum hafi fisk- og skelfiskstofnar dregist saman vegna óbeinna áhrifa hnattrænnar hlýnunar og það hafi leitt til minni heildarafla. Einhverjir stofnar hafi stækkað vegna þess að hentug búsvæði þeirra hafa stækkað.
Rannsóknar og líkön bendi til þess að hlýnun sjávar á síðustu öld hafi stuðlað að almennri minnkun á mögulegum heildarafla. Frá 1970 hafi tengundasamsetning vistkerfa víða á landgrunnsvæðum meginland breyst samfara minnkandi heildarafla.
Spáð er áframhaldandi tilfærslu í útbreiðslu tegunda í átt til pólsvæða sem muni leiða til breytinga í samfélagsgerðum og minnkandi fiskveiðum á þessari öld. Hraði breytinganna verði mestur við miðbaug en afleiðingarnar verði margbreytilegar á pólsvæðunum.
Líkur á fleiri deilum um yfirráð yfir nytjastofnum
Skýrsluhöfundar Sameinuðu þjóðanna vara einnig við því breytingar á útbreiðslu og stofnstærð tegunda af völdum hlýnunar hafi þegar haft áhrif á stjórnun veiða úr mikilvægum stofnum og á efnahagslegan ávinning veiðanna. Það hafi torveldað veiðleitni haf- og fiskveiðistjórnunarstofnana til þess að tryggja gott ástand vistkerfa, mynda efnahagslegan ávinning og styrkja lífsafkomu.Íslendingar eru þegar kunnugir slíkum erfiðleikum en íslensk stjórnvöld hafa deilt við önnur ríki um forráð yfir makrílstofninum sem hefur leitað inn í íslenska lögsögu í auknum mæli undanfarinn áratuga. Ekki hefur náðst samkomulag um hvernig þjóðirnar skipta aflanum á milli sín.
„Í framtíðinni gætu fleiri slík tilfelli átt sér stað, ekki bara hér heldur annars staðar líka, þar sem stofnar allt í einu dreifa sér inn á svæði þar sem þeir hafa ekki verið áður. Það getur leitt til deilna um nýtingu,“ segir Ólafur S. Ástþórsson, sjávarlíffræðingur hjá Hafrannsóknastofnun.
Brýnt sé þá að menn gæti að sér og nái samkomulagi um nýtingu til að ekki sé gengið meira á stofnana en þeir þola.
Færa sig norðar á bóginn
Höf jarðar hafa drukkið í sig meira en 90% af þeirri umframhlýnun sem menn hafa valdið með losun sinni á gróðurhúsalofttegundum frá 1970. Ólafur segir að afar hlýtt hafi verið í hafinu við Ísland undanfarin tuttugu ár og að á þeim tíma hafi sést breytingar í lífríkinu.„Hlýsjávartegundir hér við landið eins og ýsa og skötuselur, tegundir sem héldu sig áður fyrr aðallega við sunnanvert landið hafa verið að flytjast norður á bóginn, norður með vesturströndinni og á norðurmið. Svo höfum við líka séð að loðnan hefur hopað. Hún er norðlægur fiskur. Í hlýindum undanfarinna ára hefur hún haldið sig norðar í hafinu og sótt meðal annars að austurströnd Grænlands,“ segir Ólafur.
Líkt og í veðurfari er mikill náttúrulegur breytileiki í hafinu við Ísland. Því segir Ólafur erfitt að spá fyrir nákvæmlega um hvernig lífríkið hér muni bregðast við áframhaldandi hnattrænni hlýnun af völdum manna.
Hafísinn ekki verið minni í þúsund ár
Í skýrslu IPCC kemur fram að nánast öruggt sé að órofa hlýnun hafi ríkt í hafinu frá árinu 2005 en hlýnun fyrir þann tíma sé vel skjalfest frá að minnsta kosti 1970. Hlýnunin sé af mannavöldum. Vísindamennirnir telja mjög líklegt að hraði upptöku sjávar á varma hafi verið meiri á milli 2005 og 2017 en fyrir þann tíma.Gervihnattagögn bendi til þess að tíðni hitabylgna í hafinu hafi tvöfaldast frá 1982 til 2016. Hitabylgjur, skilgreindar sem óvenju mikill sjávarhiti í nokkra daga samfleytt, hafi orðið heitari og varað lengur. Mjög líklegt er talið að allt frá 84-90% hiltabylgna sem hafa átt sér stað í hafinu á milli 2006 og 2015 megi rekja til hlýnunar af völdum manna.
Hlýnun lofts og hafs hefur dregið úr útbreiðslu hafíss á norðurhveli. Hop hafíssins hefur valdið umframhlýnun á norðurslóðum sem hlýna nú tvöfalt hraðar en aðrir hlutar jarðar.
Útbreiðsla hafíss hefur dregist saman alla mánuði ársins. Í septembermánuði, þegar útbreiðslu hafíssins er í árlegu lágmarki, hefur útbreiðslan dregist saman um 12,8% á áratug. Lágmarksútbreiðsla hafíssins er nú talin sú minnsta í að minnsta kosti þúsund ár. Elsti og þykkasti fjölæri hafísinn er ennfremur talinn hafa þynnst um 90%.
