Hver frásögn er fyrirmynd Stefán Árni Pálsson skrifar 26. september 2019 16:30 Bryndís Björk Samstaða á samfélagsmiðlum getur skapað góðar aðstæður til að segja frá kynferðisofbeldi. Jákvæð viðbrögð skipta máli því neikvæð viðbrögð geta haft slæm áhrif á líðan þess sem segir frá og aukið líkur á þunglyndi. Dr. Bryndís Björk Ásgeirsdóttir og dr. Rannveig Sigurvinsdóttir voru á meðal þeirra sem fluttu erindi á ráðstefnunni en Bryndís Björk er dósent við sálfræðideild Háskólans í Reykjavík og Rannveig er lektor við sömu deild. Þær hafa rannsakað frásagnir af kynferðisofbeldi á Facebook og Twitter á tímabilinu apríl 2015 til mars 2017.Viðbrögðin voru jákvæð „Frásagnir á netinu geta verið margs konar og farið fram í lokuðum og hálflokuðum hópum,“ segir Bryndís Björk. „Rannsóknin okkar gaf til kynna að af þeim 400 frásögnum sem við skoðuðum komu fram einungis jákvæð viðbrögð en engin neikvæð viðbrögð, allavega sem sýnileg voru,“ segir hún. „Það er ekki útilokað að það hafi verið einhver neikvæð viðbrögð í einkaskilaboðum eða athugasemdir sem búið hefur verið að eyða. Það að segja frá kynferðislegu ofbeldi á samfélagsmiðlum, þá skiptir máli í hvaða samhengi þú segir frá. Til að mynda sáum við í rannsókninni að tíðni frásagna jókst mikið á tímapunktum þar sem mikil umfjöllun var um málefnið í fjölmiðlum þegar til dæmis druslugangan átti sér stað og mótmæli fyrir framan lögreglustöðina í Reykjavík. Á þeim tímapunktum jókst líklega samstaða, sérstaklega í ákveðnum hópum á samfélagsmiðlum, sem skapaði jarðveg til frásagna í framhaldi,“ segir Bryndís Björk. „Í einum hópnum sem við skoðuðum, sem kallaðist Beauty tips, virðist hafa myndast samstaða og stuðningur þar sem umhverfið var jákvætt. Þetta voru í raun mjög góðar aðstæður en það þýðir ekki að allar aðstæður á netinu séu þannig. Þetta sýnir að það geta orðið til styðjandi aðstæður í hópum þar sem skapast ákveðin samstaða og samfélag þannig að þú færð traustan grunn og aðstæður til að geta sagt frá. Þér líður vel með að segja frá og þú færð jákvæð stuðningsviðbrögð á móti,“ segir Bryndís Björk, en það þarf að biðja um aðgang í hópinn þannig að það er ákveðið val inn í hann.RannveigHafa hvetjandi áhrif Sögurnar hafa hvetjandi áhrif á aðra til að segja frá. „Það er talið að sé reynslusaga þín lík einhverri frásögn sem þú hefur heyrt af þá auki það líkurnar á því að þú skilgreinir það sem þú varðst fyrir sem kynferðisofbeldi, þannig býr hver frásögn til ákveðna fyrirmynd – þessi sagði frá, kannski ég geti þá sagt frá líka,“ segir Bryndís Björk og útskýrir að það skipti máli annars vegar að sagan passi inn í normið og að það að fylgjast með svo mörgum segja frá og sjá þá einstaklinga fá stuðning sé hvetjandi til frásagnar. Hversu mikilvæg eru þessi fyrstu viðbrögð eftir að sagt er frá kynferðisofbeldi? „Erlendar rannsóknir hafa gefið til kynna að neikvæð viðbrögð eftir frásögn um kynferðislegt ofbeldi geti haft neikvæð áhrif á líðan þess sem segir frá, til dæmis geta aukist líkur á því að viðkomandi þrói með sér þunglyndi, kvíða og áfallastreituröskun. Þá aukast líkur á því að viðkomandi segi ekki fleirum frá eða dragi frásögn sína til baka. Þá hafa þessar rannsóknir einnig gefið til kynna að jákvæð viðbrögð við frásögn geti aukið líkur á vellíðan og á því að viðkomandi segi fleirum frá og leiti sér aðstoðar,“ segir Rannveig. Er hægt að segja hvort það hafi minni eða meiri áhrif að segja frá á samfélagsmiðlum en í „raunheimum“? „Nei, það er ekki hægt að álykta um áhrifin en frásögnin tekur á sig ólíka mynd þar sem hún nær til margfalt fleiri einstaklinga og viðbrögðin eru ýmist í formi tilfinningatákna eða á skriflegu formi. Þá getur frásögnin verið hvetjandi fyrir aðra til að segja frá, eins og rannsóknin okkar gaf til kynna,“ segir Rannveig. Hvernig sjáið þið fyrir ykkur framhaldið? Er mikilvægt að hafa áfram þennan vettvang sem samfélagsmiðlarnir eru til að deila sögu sinni?Segja frá í fyrsta sinn „Rannsóknin okkar á frásögnum á Íslandi gefur til kynna að skapast geti góður vettvangur til frásagna um kynferðislegt ofbeldi á samfélagsmiðlum þar sem einstaklingar segja frá í fyrsta sinn eða segja frá sögu sinni á hátt sem þeir hafa ekki gert áður. Við þessar aðstæður virðast þeir einnig fá mikið af jákvæðum og styðjandi viðbrögðum sem getur skipt sköpum fyrir þá,“ segir Bryndís Björk. „Þá má ætla að þegar margir einstaklingar segja frá fjölbreyttum atburðum um kynferðislegt ofbeldi hjálpi það til við að skilgreina fjölbreyttar birtingamyndir ofbeldis og hversu algengt það er. Þannig eru þessi fordæmi ákveðin fyrirmynd eða hvati til frásagnar fyrir þá sem ekki hafa sagt frá. Þá gaf rannsókn okkar til kynna að með því að verða vitni að frásögnum annarra sem fela í sér að skila skömminni geti það hjálpað fleirum að átta sig á að sökin sé ekki þeirra og að skömmin eigi heima hjá gerendum ofbeldis,“ segir Rannveig. Ætti fagfólk einhvern veginn að nálgast þennan hóp, sem kemur fram á netinu, sérstaklega til að geta hjálpað með framhaldið? „Það mikilvægasta er að mjög aðgengilegt og auðvelt sé að leita sér aðstoðar. Þannig er mikilvægt að upplýsingar liggi fyrir og séu vel auglýstar, bæði á netinu og á annan hátt.“ Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi MeToo Mest lesið Datt í miðri sýningu á Ellý: „Eitt lélegasta fall leikhússögunnar“ Lífið „Þú varst að tala um Klausturmálið!“ Lífið Vilt þú taka þátt í nýjum þætti á Stöð 2? Lífið Frumsýning á Vísi: Villi Vill fer á kostum í tónlistarmyndbandi Luigi Tónlist Óhugnanlegt neyðarlínusímtal: „Hann var bara dáinn“ Lífið Stjörnufans þegar hundruð kíktu á forsýningu Iceguys 2 Bíó og sjónvarp Stúlkan með nálina: Hver gerir svona kvikmynd? Gagnrýni Jay Leno illa leikinn og með lepp Lífið Eitt fallegasta hús landsins tilbúið Lífið Hrund Gunnsteins kaupir íbúð Viktors Bjarka og Álfrúnar Lífið Fleiri fréttir Jay Leno illa leikinn og með lepp Óhugnanlegt neyðarlínusímtal: „Hann var bara dáinn“ Hrund Gunnsteins kaupir íbúð Viktors Bjarka og Álfrúnar Vilt þú taka þátt í nýjum þætti á Stöð 2? „Þú varst að tala um Klausturmálið!“ Datt í miðri sýningu á Ellý: „Eitt lélegasta fall leikhússögunnar“ Sigraði í alþjóðlegri kokteilakeppni á Kýpur Mikill sigur að geta opnað aftur í Kringlunni Átta ár án áfengis og fíkniefna Flytja frá Bandaríkjunum eftir sigur Trump Svava Rós og Hinrik eiga von á dreng Davíð Lúther og Linda selja sælureitinn með gullfiskum „Laugarnesið hafði mjög mikil áhrif á mig í uppvexti“ Heitasti partýljósmyndari Reykjavíkur stefnir langt Dularfull tíst Dylans vekja furðu Eldræða Sölku Sólar í ráðhúsinu Flotinn og amma Andrea hlutu viðurkenningu Barnaheilla Myndir: Þungt yfir stjörnunum við jarðarför Payne Eitt fallegasta hús landsins tilbúið Snerti taug leikstjóra Forrest Gump á Kjarvalstofu Ása Steinars og Leo keyptu einbýli í Garðabæ Elín Metta og Sigurður eignuðust stúlku Liam Payne lagður til hinstu hvílu „Finnst þér þetta litlir kjúklingavængir í höndunum á mér?“ Ótrúlegur kvöldmatur Bergs Ebba: „Þetta er gott fyrir heilann“ Hvernig hætti ég að feika það? Fer að sofa klukkan fjögur og getur sveiflast um þrjátíu kíló Sér eftir því að hafa látið stækka á sér rassinn Heiðdís Rós fann ástina í örmum bílasala í New York Erna Mist og Þorleifur keyptu útsýnishæð í Vesturbænum Sjá meira
Samstaða á samfélagsmiðlum getur skapað góðar aðstæður til að segja frá kynferðisofbeldi. Jákvæð viðbrögð skipta máli því neikvæð viðbrögð geta haft slæm áhrif á líðan þess sem segir frá og aukið líkur á þunglyndi. Dr. Bryndís Björk Ásgeirsdóttir og dr. Rannveig Sigurvinsdóttir voru á meðal þeirra sem fluttu erindi á ráðstefnunni en Bryndís Björk er dósent við sálfræðideild Háskólans í Reykjavík og Rannveig er lektor við sömu deild. Þær hafa rannsakað frásagnir af kynferðisofbeldi á Facebook og Twitter á tímabilinu apríl 2015 til mars 2017.Viðbrögðin voru jákvæð „Frásagnir á netinu geta verið margs konar og farið fram í lokuðum og hálflokuðum hópum,“ segir Bryndís Björk. „Rannsóknin okkar gaf til kynna að af þeim 400 frásögnum sem við skoðuðum komu fram einungis jákvæð viðbrögð en engin neikvæð viðbrögð, allavega sem sýnileg voru,“ segir hún. „Það er ekki útilokað að það hafi verið einhver neikvæð viðbrögð í einkaskilaboðum eða athugasemdir sem búið hefur verið að eyða. Það að segja frá kynferðislegu ofbeldi á samfélagsmiðlum, þá skiptir máli í hvaða samhengi þú segir frá. Til að mynda sáum við í rannsókninni að tíðni frásagna jókst mikið á tímapunktum þar sem mikil umfjöllun var um málefnið í fjölmiðlum þegar til dæmis druslugangan átti sér stað og mótmæli fyrir framan lögreglustöðina í Reykjavík. Á þeim tímapunktum jókst líklega samstaða, sérstaklega í ákveðnum hópum á samfélagsmiðlum, sem skapaði jarðveg til frásagna í framhaldi,“ segir Bryndís Björk. „Í einum hópnum sem við skoðuðum, sem kallaðist Beauty tips, virðist hafa myndast samstaða og stuðningur þar sem umhverfið var jákvætt. Þetta voru í raun mjög góðar aðstæður en það þýðir ekki að allar aðstæður á netinu séu þannig. Þetta sýnir að það geta orðið til styðjandi aðstæður í hópum þar sem skapast ákveðin samstaða og samfélag þannig að þú færð traustan grunn og aðstæður til að geta sagt frá. Þér líður vel með að segja frá og þú færð jákvæð stuðningsviðbrögð á móti,“ segir Bryndís Björk, en það þarf að biðja um aðgang í hópinn þannig að það er ákveðið val inn í hann.RannveigHafa hvetjandi áhrif Sögurnar hafa hvetjandi áhrif á aðra til að segja frá. „Það er talið að sé reynslusaga þín lík einhverri frásögn sem þú hefur heyrt af þá auki það líkurnar á því að þú skilgreinir það sem þú varðst fyrir sem kynferðisofbeldi, þannig býr hver frásögn til ákveðna fyrirmynd – þessi sagði frá, kannski ég geti þá sagt frá líka,“ segir Bryndís Björk og útskýrir að það skipti máli annars vegar að sagan passi inn í normið og að það að fylgjast með svo mörgum segja frá og sjá þá einstaklinga fá stuðning sé hvetjandi til frásagnar. Hversu mikilvæg eru þessi fyrstu viðbrögð eftir að sagt er frá kynferðisofbeldi? „Erlendar rannsóknir hafa gefið til kynna að neikvæð viðbrögð eftir frásögn um kynferðislegt ofbeldi geti haft neikvæð áhrif á líðan þess sem segir frá, til dæmis geta aukist líkur á því að viðkomandi þrói með sér þunglyndi, kvíða og áfallastreituröskun. Þá aukast líkur á því að viðkomandi segi ekki fleirum frá eða dragi frásögn sína til baka. Þá hafa þessar rannsóknir einnig gefið til kynna að jákvæð viðbrögð við frásögn geti aukið líkur á vellíðan og á því að viðkomandi segi fleirum frá og leiti sér aðstoðar,“ segir Rannveig. Er hægt að segja hvort það hafi minni eða meiri áhrif að segja frá á samfélagsmiðlum en í „raunheimum“? „Nei, það er ekki hægt að álykta um áhrifin en frásögnin tekur á sig ólíka mynd þar sem hún nær til margfalt fleiri einstaklinga og viðbrögðin eru ýmist í formi tilfinningatákna eða á skriflegu formi. Þá getur frásögnin verið hvetjandi fyrir aðra til að segja frá, eins og rannsóknin okkar gaf til kynna,“ segir Rannveig. Hvernig sjáið þið fyrir ykkur framhaldið? Er mikilvægt að hafa áfram þennan vettvang sem samfélagsmiðlarnir eru til að deila sögu sinni?Segja frá í fyrsta sinn „Rannsóknin okkar á frásögnum á Íslandi gefur til kynna að skapast geti góður vettvangur til frásagna um kynferðislegt ofbeldi á samfélagsmiðlum þar sem einstaklingar segja frá í fyrsta sinn eða segja frá sögu sinni á hátt sem þeir hafa ekki gert áður. Við þessar aðstæður virðast þeir einnig fá mikið af jákvæðum og styðjandi viðbrögðum sem getur skipt sköpum fyrir þá,“ segir Bryndís Björk. „Þá má ætla að þegar margir einstaklingar segja frá fjölbreyttum atburðum um kynferðislegt ofbeldi hjálpi það til við að skilgreina fjölbreyttar birtingamyndir ofbeldis og hversu algengt það er. Þannig eru þessi fordæmi ákveðin fyrirmynd eða hvati til frásagnar fyrir þá sem ekki hafa sagt frá. Þá gaf rannsókn okkar til kynna að með því að verða vitni að frásögnum annarra sem fela í sér að skila skömminni geti það hjálpað fleirum að átta sig á að sökin sé ekki þeirra og að skömmin eigi heima hjá gerendum ofbeldis,“ segir Rannveig. Ætti fagfólk einhvern veginn að nálgast þennan hóp, sem kemur fram á netinu, sérstaklega til að geta hjálpað með framhaldið? „Það mikilvægasta er að mjög aðgengilegt og auðvelt sé að leita sér aðstoðar. Þannig er mikilvægt að upplýsingar liggi fyrir og séu vel auglýstar, bæði á netinu og á annan hátt.“
Birtist í Fréttablaðinu Kynferðisofbeldi MeToo Mest lesið Datt í miðri sýningu á Ellý: „Eitt lélegasta fall leikhússögunnar“ Lífið „Þú varst að tala um Klausturmálið!“ Lífið Vilt þú taka þátt í nýjum þætti á Stöð 2? Lífið Frumsýning á Vísi: Villi Vill fer á kostum í tónlistarmyndbandi Luigi Tónlist Óhugnanlegt neyðarlínusímtal: „Hann var bara dáinn“ Lífið Stjörnufans þegar hundruð kíktu á forsýningu Iceguys 2 Bíó og sjónvarp Stúlkan með nálina: Hver gerir svona kvikmynd? Gagnrýni Jay Leno illa leikinn og með lepp Lífið Eitt fallegasta hús landsins tilbúið Lífið Hrund Gunnsteins kaupir íbúð Viktors Bjarka og Álfrúnar Lífið Fleiri fréttir Jay Leno illa leikinn og með lepp Óhugnanlegt neyðarlínusímtal: „Hann var bara dáinn“ Hrund Gunnsteins kaupir íbúð Viktors Bjarka og Álfrúnar Vilt þú taka þátt í nýjum þætti á Stöð 2? „Þú varst að tala um Klausturmálið!“ Datt í miðri sýningu á Ellý: „Eitt lélegasta fall leikhússögunnar“ Sigraði í alþjóðlegri kokteilakeppni á Kýpur Mikill sigur að geta opnað aftur í Kringlunni Átta ár án áfengis og fíkniefna Flytja frá Bandaríkjunum eftir sigur Trump Svava Rós og Hinrik eiga von á dreng Davíð Lúther og Linda selja sælureitinn með gullfiskum „Laugarnesið hafði mjög mikil áhrif á mig í uppvexti“ Heitasti partýljósmyndari Reykjavíkur stefnir langt Dularfull tíst Dylans vekja furðu Eldræða Sölku Sólar í ráðhúsinu Flotinn og amma Andrea hlutu viðurkenningu Barnaheilla Myndir: Þungt yfir stjörnunum við jarðarför Payne Eitt fallegasta hús landsins tilbúið Snerti taug leikstjóra Forrest Gump á Kjarvalstofu Ása Steinars og Leo keyptu einbýli í Garðabæ Elín Metta og Sigurður eignuðust stúlku Liam Payne lagður til hinstu hvílu „Finnst þér þetta litlir kjúklingavængir í höndunum á mér?“ Ótrúlegur kvöldmatur Bergs Ebba: „Þetta er gott fyrir heilann“ Hvernig hætti ég að feika það? Fer að sofa klukkan fjögur og getur sveiflast um þrjátíu kíló Sér eftir því að hafa látið stækka á sér rassinn Heiðdís Rós fann ástina í örmum bílasala í New York Erna Mist og Þorleifur keyptu útsýnishæð í Vesturbænum Sjá meira