Djúp virðing fyrir hefðinni 7. maí 2018 06:00 Ragnar Ingi Aðalsteinsson hefur gefið út ljóðatímaritið Stuðlaberg síðan 2012. Blaðið kemur út tvisvar á ári, í apríl og nóvember. Vísir/eyþór „Stuðlaberg er helgað hefð- bundinni ljóðlist en þó er langt í frá að tímaritinu sé stefnt gegn óhefðbundnum ljóðum,“ segir Ragnar Ingi Aðalsteinsson, aðjunkt, rithöfundur og ljóðskáld, um ljóðatímaritið Stuðlaberg sem hann gaf fyrst út haustið 2012. „Það er mín bjargfasta skoðun að ljóð eigi hver og einn að yrkja eftir því sem andinn innblæs hverju sinni, og þau ljóð sem hreyfa við lesandanum á einhvern hátt séu góð ljóð án tillits til hvernig þau eru gerð,“ segir Ragnar. Hitt sé svo staðreynd að Íslendingar eigi mjög merkilega forna ljóðhefð. „Hefðbundna ljóðið, með afmarkaðri braglínulengd, taktbundinni hrynjandi og ljóðstöfum samkvæmt ströngum reglum, er menningarperla sem við höfum varðveitt um aldir og er hvergi til á byggðu bóli nema hér á Íslandi. Fyrir þúsund árum voru þessar reglur útbreiddar um alla Norður-Evrópu en nágrannaþjóðirnar hafa glatað þeim. Stuðlasetning var notuð í enskum ljóðum fram á 15. öld en þá hvarf hún úr kveðskapnum,“ útskýrir Ragnar, en á Norðurlöndum hurfu bragreglurnar fyrr, líklega í kringum 1200.Bragforminu misþyrmt Á árunum 2004 til 2010 gerði Ragnar stóra rannsókn á þróun stuðlasetningar í íslenskri ljóðlist. „Þar kom í ljós að stuðlasetningar hefðin hefur varðveist hér algjörlega óbreytt allt frá tíma Braga Boddasonar, sem var uppi í Noregi á fyrri hluta 9. aldar. Nokkrar breytingar hafa þó orðið á því hvaða hljóð stuðla saman. Því hafa valdið breytingar á framburði sem gerðu það að verkum að framstöðuhljóð hættu að stuðla saman. En skáldin brugðust jafnan við og breyttu reglunum til að grunngildin héldu sér,“ upplýsir Ragnar. Á seinni hluta 20. aldar, þegar nútímaljóðið var að ryðja sér til rúms, kom bakslag í gömlu bragfræðina. „Á þeim tíma sá maður gjarnan vísur sem voru rangt eða ekki stuðlaðar en fengu samt birtingu í fjölmiðlum án athugasemda. Höfundarnir töldu sig vera að yrkja hefðbundið en kunnu ekki reglurnar og út frá sjónarhorni þess sem hafði eyra fyrir þessum hefð- bundna brag var slíkur kveðskapur ónýtur og með öllu óbirtingarhæfur. Það var þá sem ég fór að skrifa kennslubækur í bragfræði. Mér rann til rifja að sjá gamla bragforminu misþyrmt á þennan hátt,“ segir Ragnar.Ragnar Ingi gerði stóra rannsókn á þróun stuðlasetningar í íslenskri ljóðlist og þar kom í ljós að hún hefur varðveist hér á landi óbreytt frá 9. öld.Vísir/eyþórEinfaldar bragreglur Eitt vill Ragnar ítreka: Að hverjum og einum sé frjálst að yrkja eftir hvaða reglum sem menn setja sér. „En hefðbundna ljóðformið, bragurinn sem hér hefur lifað með þjóðinni í 1200 ár, hefur í sér mjög ákveðnar reglur, fáar og einfaldar. Eddukvæðin, Dróttkvæðin, Háttatal Snorra Sturlusonar, Lilja Eysteins Ásgrímssonar, Ljómur Jóns Arasonar, Passíusálmar Hallgríms Péturssonar, rímur Steinunnar Finnsdóttur og Sigurðar Breiðfjörðs, sonnettur Jónasar Hallgrímssonar, Tíminn og vatnið eftir Stein Steinarr og Disneyrímur Þórarins Eldjárns; allt er þetta bundið sömu bragreglunum, unnið af stakri nákvæmni og vandvirkni skálda sem bera djúpa virðingu fyrir hefðinni og leyfa sér engar undantekningar.“ Ragnar bendir á að vísnasmiðir sem skemmta á hagyrðingamótum noti nákvæmlega sömu bragreglur og Egill Skalla-Grímsson og Þormóður Bersason Kolbrúnarskáld. „Ef við yrkjum hefðbundið skulum við gera það rétt,“ segir Ragnar. „Bragreglurnar eru ekki þyngri né flóknari en svo að nemendur 8. bekkjar grunnskólans læra þær í þremur til fjórum íslenskutímum, og fara létt með.“Ung og aldin skáld Tímaritið Stuðlaberg þjónar þeim tilgangi að styðja við hina fornu braghefð. „Þar birti ég ljóð sem ort eru undir hefðbundnum bragarháttum og fjallað er um vísnagerð og bragfræði,“ útskýrir Ragnar. Ritið er 34 blaðsíður og meðal fastra efnisþátta má nefna dægurvísur þar sem Ragnar fær nokkra hagyrðinga til að yrkja um sitthvað sem er á döfinni hverju sinni. Í nýútkomnu hefti Stuðlabergs yrkja konur um #metoo-byltinguna, opnuviðtal er við hagyrðinga sem tjá sig um vísnagerðina út frá ýmsum hliðum, lausavísnaþáttur er fastur liður í blaðinu og fjallað er um ljóðabækur. Vart þarf að taka fram að þær bækur geyma eingöngu hefðbundin ljóð. „Mikil gróska er nú í útgáfu hefð- bundinna ljóða. Þar er bæði um að ræða endurútgáfur á ljóðum eldri skálda og ekki síður nýjar bækur eftir núlifandi skáld, ung og aldin, sem yrkja hefðbundið og vilja koma kveðskap sínum á framfæri. Auk föstu þáttanna eru birtar greinar um bragfræðileg efni og ýmislegt annað sem tengist braghefðinni á einhvern hátt,“ útskýrir Ragnar. Þegar Stuðlaberg kom fyrst út fékk það strax ágætar undirtektir og fer áskrifendahópurinn sístækkandi. „Fyrstu árin voru erfið fjárhagslega en það hefur gengið æ betur eftir því sem fleiri frétta af blaðinu og áskrifendum fjölgar. Af og til fær blaðið styrki frá einstaklingum eða fyrirtækjum og allt slíkt er þegið með þökkum. Stefnt er að því að blaðið standi undir sér peningalega og vonandi tekst það fljótlega,“ segir Ragnar. Birtist í Fréttablaðinu Menning Mest lesið Versti óttinn að raungerast Lífið „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Lífið Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Lífið Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp Lífið „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Menning Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Lífið Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Lífið Þvertekur fyrir að typpið hafi verið stækkað Lífið Fegurðardrottning fékk nýtt herbergi Lífið Hvuttar á kjörstað Lífið Fleiri fréttir Gulrótasalat sem rífur í bragðlaukana Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Versti óttinn að raungerast Árbæjarskóli og Laugalækjarskóli áfram í úrslit í Skrekk Hvuttar á kjörstað „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Þvertekur fyrir að typpið hafi verið stækkað Hryllingurinn sveif yfir vötnum hjá fræga fólkinu Finna gersemar og handsama lygaþvælu og rusl Fólk grípi til sænsku dauðhreinsunarinnar fyrr en ella Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp „Ef við erum ekki að fara fá matareitrun núna þá er ekki hægt að fá matareitrun“ Siðlaus maður étur skít og öðlast samkennd Fegurðardrottning fékk nýtt herbergi Breiðholtsskóli og Hagaskóli áfram í Skrekk Íslenskur leiklistarnemi upplifði óraunverulega stund í New York Segist aldrei myndu deita Depp Tjáði sig óvænt um sína fyrrverandi Sunneva nefndi son Jóhönnu Tanja Ýr og Ryan fengu að vita kynið á sjöttu viku Meirihluti er haldinn loddaralíðan Tveggja barna foreldrar eftir erfiða áhættumeðgöngu Tapaði miklum peningum í vínbransanum Íbúðin gjörbreyttist eftir að hafa fært eldhúsið Stjörnulífið: Hrekkjavaka og seiðandi kroppar Quincy Jones er látinn Dawson's Creek leikari með krabbamein Kom út úr skápnum er hún lýsti yfir stuðningi við Harris Sjá meira
„Stuðlaberg er helgað hefð- bundinni ljóðlist en þó er langt í frá að tímaritinu sé stefnt gegn óhefðbundnum ljóðum,“ segir Ragnar Ingi Aðalsteinsson, aðjunkt, rithöfundur og ljóðskáld, um ljóðatímaritið Stuðlaberg sem hann gaf fyrst út haustið 2012. „Það er mín bjargfasta skoðun að ljóð eigi hver og einn að yrkja eftir því sem andinn innblæs hverju sinni, og þau ljóð sem hreyfa við lesandanum á einhvern hátt séu góð ljóð án tillits til hvernig þau eru gerð,“ segir Ragnar. Hitt sé svo staðreynd að Íslendingar eigi mjög merkilega forna ljóðhefð. „Hefðbundna ljóðið, með afmarkaðri braglínulengd, taktbundinni hrynjandi og ljóðstöfum samkvæmt ströngum reglum, er menningarperla sem við höfum varðveitt um aldir og er hvergi til á byggðu bóli nema hér á Íslandi. Fyrir þúsund árum voru þessar reglur útbreiddar um alla Norður-Evrópu en nágrannaþjóðirnar hafa glatað þeim. Stuðlasetning var notuð í enskum ljóðum fram á 15. öld en þá hvarf hún úr kveðskapnum,“ útskýrir Ragnar, en á Norðurlöndum hurfu bragreglurnar fyrr, líklega í kringum 1200.Bragforminu misþyrmt Á árunum 2004 til 2010 gerði Ragnar stóra rannsókn á þróun stuðlasetningar í íslenskri ljóðlist. „Þar kom í ljós að stuðlasetningar hefðin hefur varðveist hér algjörlega óbreytt allt frá tíma Braga Boddasonar, sem var uppi í Noregi á fyrri hluta 9. aldar. Nokkrar breytingar hafa þó orðið á því hvaða hljóð stuðla saman. Því hafa valdið breytingar á framburði sem gerðu það að verkum að framstöðuhljóð hættu að stuðla saman. En skáldin brugðust jafnan við og breyttu reglunum til að grunngildin héldu sér,“ upplýsir Ragnar. Á seinni hluta 20. aldar, þegar nútímaljóðið var að ryðja sér til rúms, kom bakslag í gömlu bragfræðina. „Á þeim tíma sá maður gjarnan vísur sem voru rangt eða ekki stuðlaðar en fengu samt birtingu í fjölmiðlum án athugasemda. Höfundarnir töldu sig vera að yrkja hefðbundið en kunnu ekki reglurnar og út frá sjónarhorni þess sem hafði eyra fyrir þessum hefð- bundna brag var slíkur kveðskapur ónýtur og með öllu óbirtingarhæfur. Það var þá sem ég fór að skrifa kennslubækur í bragfræði. Mér rann til rifja að sjá gamla bragforminu misþyrmt á þennan hátt,“ segir Ragnar.Ragnar Ingi gerði stóra rannsókn á þróun stuðlasetningar í íslenskri ljóðlist og þar kom í ljós að hún hefur varðveist hér á landi óbreytt frá 9. öld.Vísir/eyþórEinfaldar bragreglur Eitt vill Ragnar ítreka: Að hverjum og einum sé frjálst að yrkja eftir hvaða reglum sem menn setja sér. „En hefðbundna ljóðformið, bragurinn sem hér hefur lifað með þjóðinni í 1200 ár, hefur í sér mjög ákveðnar reglur, fáar og einfaldar. Eddukvæðin, Dróttkvæðin, Háttatal Snorra Sturlusonar, Lilja Eysteins Ásgrímssonar, Ljómur Jóns Arasonar, Passíusálmar Hallgríms Péturssonar, rímur Steinunnar Finnsdóttur og Sigurðar Breiðfjörðs, sonnettur Jónasar Hallgrímssonar, Tíminn og vatnið eftir Stein Steinarr og Disneyrímur Þórarins Eldjárns; allt er þetta bundið sömu bragreglunum, unnið af stakri nákvæmni og vandvirkni skálda sem bera djúpa virðingu fyrir hefðinni og leyfa sér engar undantekningar.“ Ragnar bendir á að vísnasmiðir sem skemmta á hagyrðingamótum noti nákvæmlega sömu bragreglur og Egill Skalla-Grímsson og Þormóður Bersason Kolbrúnarskáld. „Ef við yrkjum hefðbundið skulum við gera það rétt,“ segir Ragnar. „Bragreglurnar eru ekki þyngri né flóknari en svo að nemendur 8. bekkjar grunnskólans læra þær í þremur til fjórum íslenskutímum, og fara létt með.“Ung og aldin skáld Tímaritið Stuðlaberg þjónar þeim tilgangi að styðja við hina fornu braghefð. „Þar birti ég ljóð sem ort eru undir hefðbundnum bragarháttum og fjallað er um vísnagerð og bragfræði,“ útskýrir Ragnar. Ritið er 34 blaðsíður og meðal fastra efnisþátta má nefna dægurvísur þar sem Ragnar fær nokkra hagyrðinga til að yrkja um sitthvað sem er á döfinni hverju sinni. Í nýútkomnu hefti Stuðlabergs yrkja konur um #metoo-byltinguna, opnuviðtal er við hagyrðinga sem tjá sig um vísnagerðina út frá ýmsum hliðum, lausavísnaþáttur er fastur liður í blaðinu og fjallað er um ljóðabækur. Vart þarf að taka fram að þær bækur geyma eingöngu hefðbundin ljóð. „Mikil gróska er nú í útgáfu hefð- bundinna ljóða. Þar er bæði um að ræða endurútgáfur á ljóðum eldri skálda og ekki síður nýjar bækur eftir núlifandi skáld, ung og aldin, sem yrkja hefðbundið og vilja koma kveðskap sínum á framfæri. Auk föstu þáttanna eru birtar greinar um bragfræðileg efni og ýmislegt annað sem tengist braghefðinni á einhvern hátt,“ útskýrir Ragnar. Þegar Stuðlaberg kom fyrst út fékk það strax ágætar undirtektir og fer áskrifendahópurinn sístækkandi. „Fyrstu árin voru erfið fjárhagslega en það hefur gengið æ betur eftir því sem fleiri frétta af blaðinu og áskrifendum fjölgar. Af og til fær blaðið styrki frá einstaklingum eða fyrirtækjum og allt slíkt er þegið með þökkum. Stefnt er að því að blaðið standi undir sér peningalega og vonandi tekst það fljótlega,“ segir Ragnar.
Birtist í Fréttablaðinu Menning Mest lesið Versti óttinn að raungerast Lífið „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Lífið Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Lífið Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp Lífið „Þetta eru mjög vondir samningar við Storytel“ Menning Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Lífið Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Lífið Þvertekur fyrir að typpið hafi verið stækkað Lífið Fegurðardrottning fékk nýtt herbergi Lífið Hvuttar á kjörstað Lífið Fleiri fréttir Gulrótasalat sem rífur í bragðlaukana Setning Steinda gerði keppendur brjálaða Myndaveisla: Víkingskonur kunna að halda gott partí Versti óttinn að raungerast Árbæjarskóli og Laugalækjarskóli áfram í úrslit í Skrekk Hvuttar á kjörstað „Ég er miklu oftar gröð en hann“ Frægt fólk og feimnir karlar leita til Valgerðar spákonu Þvertekur fyrir að typpið hafi verið stækkað Hryllingurinn sveif yfir vötnum hjá fræga fólkinu Finna gersemar og handsama lygaþvælu og rusl Fólk grípi til sænsku dauðhreinsunarinnar fyrr en ella Björn keypti sex hundruð ára höll í Frakklandi og ætlar að gera hana upp „Ef við erum ekki að fara fá matareitrun núna þá er ekki hægt að fá matareitrun“ Siðlaus maður étur skít og öðlast samkennd Fegurðardrottning fékk nýtt herbergi Breiðholtsskóli og Hagaskóli áfram í Skrekk Íslenskur leiklistarnemi upplifði óraunverulega stund í New York Segist aldrei myndu deita Depp Tjáði sig óvænt um sína fyrrverandi Sunneva nefndi son Jóhönnu Tanja Ýr og Ryan fengu að vita kynið á sjöttu viku Meirihluti er haldinn loddaralíðan Tveggja barna foreldrar eftir erfiða áhættumeðgöngu Tapaði miklum peningum í vínbransanum Íbúðin gjörbreyttist eftir að hafa fært eldhúsið Stjörnulífið: Hrekkjavaka og seiðandi kroppar Quincy Jones er látinn Dawson's Creek leikari með krabbamein Kom út úr skápnum er hún lýsti yfir stuðningi við Harris Sjá meira