Vistvænt skipulag er málið! Aron Leví Beck skrifar 6. febrúar 2018 13:52 Skipulag snýst um fólk og breytingar á umhverfi þess til lengri tíma. Fólk hefur tilhneigingu til þess að mislíka eða hafna breytingum í þeirra nánasta umhverfi. Stöðugleiki er mikilvægur í daglegu amstri hjá fólki og það hefur áhrif á velferð fólks. Fólk heldur að það sé að missa eitthvað ef það á að fara að breyta því sem það á að venjast. Vistvænt borgarskipulag er sú stefna í skipulagsmálum þar sem fjölbreytileiki í hönnun og nýtingu húsnæðis ræður ríkjum. Hverfin skulu vera byggð þannig að fólk komist leiða sinna án þess að nota einkabíl. Þessar hugmyndir voru ríkjandi á tímabilinu 1900-1920 en komu fram aftur á áttunda áratugnum. Vistvænt skipulag er mótsvar við borgarskipulagi eftirstríðsáranna þar sem borgir voru hannaðar fyrir einkabíl og iðnaðarstarfssemi. Árið 1996 gerðu Cervero og Radish rannsókn á tveimur sambærilegum hverfum þar sem skoðaðar voru ferðavenjur íbúa. Hverfin voru bæði í San Francisco flóa, eitt hefðbundið úthverfi en hitt var hannað eftir viðmiðum sjálfbærs skipulags. Niðurstöðurnar bentu til þess að færri frítímaferðir á einkabíl voru í vistvæna hverfinu. Í BNA hafa æ fleiri orðið fylgjendur vistvænu skipulagi en upphafsmenn stefnunar hafa gagnrýnt útþenslu úthverfa. Fylgjendum í Evrópu hefur einnig fjölgað. Í gegnum árin hefur verslun og þjónusta einangrast og notkun einkabíls nauðsynleg til þess að versla í matinn. Í vistvænu skipulagi er mikil áhersla lögð á blandaða landnotkun. Þegar talað er um blandaða landnotkun er átt við t.d. íbúðarhús fyrir ofan fatabúð, skósmið, hárgreiðslu- eða tannlæknastofu. Líkt og áður kom fram þvinga fyrri skipulagsaðferðir borgarbúa til þess að ferðast í einkabílum sem þurfa stór gatnanet og plássfrek bílaplön. Þéttleiki borgarinnar minnkar og hún verður hávær og hættuleg fyrir bæði akandi og gangandi vegfarendur. Félagslegi þátturinn í skipulagi og líðan fólks má ekki gleymast. Svæðisbundin einangrun fólks og hreyfngarleysi geta verið afleiðingar ófullnægjandi skipulags og getur leitt til neikvæðra áhrif á lýðheilsu. Gott skipulag þarf því að endurspegla útkomu sem kallar fram vellíðan hjá fólki. Talað er um að stjörnufræðin hafi geiminn, sagnfræðin tímann og landfræðin staði. Landfræðingurinn Edward Relph var einn af þeim sem útskýrðu mun á landfræðilegu rúmi og stað. Þegar Relph vann að doktorsverkefni sínu við Háskólann í Toronto þótti hann vanta heimspekilega nálgun og var óánægður með skilgreiningar á hugtakinu „staður“. Í bók sinni Place and Placeness greinir hann á milli sjáanlegs landslags, daglegs lífs og upplifunar, stað og staðleysu. Hann líkir að rúm við geymslugáma en staðir séu upplifun og reynsla í rúminu þ.e. að rúm er mælanlegt en staður er huglægt hugtak. Eitt markmiða í góðu og vistvænu skipulagi ætti því að vera að kalla fram góðan 'staðaranda' og vellíðan. Jón Kristinsson er íslenskur arkitekt og uppfinningamaður sem hefur búið í Hollandi nærri allt sitt líf. Hann er einn þeirra sem hefur gengið hvað lengst í að finna lausnir sem miða að vistvænu skipulagi og hönnun þar sem virkni er samofin í hönnunarlausnirnar og mannvirkin og m.ö.o að samþætta og vefa saman og spara þannig um leið umtalsverðan kostnað. Hann hannaði meðal annars Villa Flora sem talin er vera vistvænasta bygging hollendinga. Samofin sjálfbær hönnun er hugtak sem kemur frá Jóni og bók hans frá 2012 sem skýrir þá hugmyndafræði. Hún gengur út á að brúa bilið milli náttúru og byggingalistar en til þess að það sé hægt verða hönnuðir að vera vel að sér á fleiri sviðum en teiknivinnu og formhönnun og/eða starfa í mjög þverfaglegu teymi. Samofin sjálfbær hönnun byggir á þekkingu á náttúruöflum til þess að byggja upp heilnæmt umhverfi fyrir komandi kynslóðir. Þetta er ekki ólík hugmyndafræði og skipulag út frá orkulandslagi nema á öðrum skala. Á viðburði Arkitektafélagssins sumarið 2015 flutti Jón Kristinsson erindi um vinnu sína, uppfinningar og aðferðir. Aðspurður hvað honum þætti snjallast að byggja á Íslandi ef horft væri út frá vistfræðilegum sjónarmiðum svaraði Jón „það væri náttúrulega best að byggja ekki neitt“. Þetta endurspeglar það viðhorf sem hann leggur upp með í bók sinni Að byggja eða ekki að byggja, byggingaframkvæmdir eru vítamínsprauta hagkerfisins. Arkitekt myndi seint spyrja viðskiptavin sinn hvort að hann virkilega þyrfti nýja byggingu eða hvort hann gæti ekki endurskipulagt núverandi húsnæði til þess að komast hjá því að byggja eða sameinast um húsnæði við annað fyrirtæki. Endurnýting á húsnæði eða úrvinnsla á því sem fyrir er oft mjög góður kostur. Í raun er samofin sjálfbær hönnun samspil þeirra eðlislegra breytna sem til staðar eru fyrir samsetningu í hönnun með fjölbreyttri þekkingu og reynslu. Það sem margir kalla hátækni er í raun lágtækni, náttúran er flaggskip hátækninnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Aron Leví Beck Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen Skoðun Skoðun Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Sjá meira
Skipulag snýst um fólk og breytingar á umhverfi þess til lengri tíma. Fólk hefur tilhneigingu til þess að mislíka eða hafna breytingum í þeirra nánasta umhverfi. Stöðugleiki er mikilvægur í daglegu amstri hjá fólki og það hefur áhrif á velferð fólks. Fólk heldur að það sé að missa eitthvað ef það á að fara að breyta því sem það á að venjast. Vistvænt borgarskipulag er sú stefna í skipulagsmálum þar sem fjölbreytileiki í hönnun og nýtingu húsnæðis ræður ríkjum. Hverfin skulu vera byggð þannig að fólk komist leiða sinna án þess að nota einkabíl. Þessar hugmyndir voru ríkjandi á tímabilinu 1900-1920 en komu fram aftur á áttunda áratugnum. Vistvænt skipulag er mótsvar við borgarskipulagi eftirstríðsáranna þar sem borgir voru hannaðar fyrir einkabíl og iðnaðarstarfssemi. Árið 1996 gerðu Cervero og Radish rannsókn á tveimur sambærilegum hverfum þar sem skoðaðar voru ferðavenjur íbúa. Hverfin voru bæði í San Francisco flóa, eitt hefðbundið úthverfi en hitt var hannað eftir viðmiðum sjálfbærs skipulags. Niðurstöðurnar bentu til þess að færri frítímaferðir á einkabíl voru í vistvæna hverfinu. Í BNA hafa æ fleiri orðið fylgjendur vistvænu skipulagi en upphafsmenn stefnunar hafa gagnrýnt útþenslu úthverfa. Fylgjendum í Evrópu hefur einnig fjölgað. Í gegnum árin hefur verslun og þjónusta einangrast og notkun einkabíls nauðsynleg til þess að versla í matinn. Í vistvænu skipulagi er mikil áhersla lögð á blandaða landnotkun. Þegar talað er um blandaða landnotkun er átt við t.d. íbúðarhús fyrir ofan fatabúð, skósmið, hárgreiðslu- eða tannlæknastofu. Líkt og áður kom fram þvinga fyrri skipulagsaðferðir borgarbúa til þess að ferðast í einkabílum sem þurfa stór gatnanet og plássfrek bílaplön. Þéttleiki borgarinnar minnkar og hún verður hávær og hættuleg fyrir bæði akandi og gangandi vegfarendur. Félagslegi þátturinn í skipulagi og líðan fólks má ekki gleymast. Svæðisbundin einangrun fólks og hreyfngarleysi geta verið afleiðingar ófullnægjandi skipulags og getur leitt til neikvæðra áhrif á lýðheilsu. Gott skipulag þarf því að endurspegla útkomu sem kallar fram vellíðan hjá fólki. Talað er um að stjörnufræðin hafi geiminn, sagnfræðin tímann og landfræðin staði. Landfræðingurinn Edward Relph var einn af þeim sem útskýrðu mun á landfræðilegu rúmi og stað. Þegar Relph vann að doktorsverkefni sínu við Háskólann í Toronto þótti hann vanta heimspekilega nálgun og var óánægður með skilgreiningar á hugtakinu „staður“. Í bók sinni Place and Placeness greinir hann á milli sjáanlegs landslags, daglegs lífs og upplifunar, stað og staðleysu. Hann líkir að rúm við geymslugáma en staðir séu upplifun og reynsla í rúminu þ.e. að rúm er mælanlegt en staður er huglægt hugtak. Eitt markmiða í góðu og vistvænu skipulagi ætti því að vera að kalla fram góðan 'staðaranda' og vellíðan. Jón Kristinsson er íslenskur arkitekt og uppfinningamaður sem hefur búið í Hollandi nærri allt sitt líf. Hann er einn þeirra sem hefur gengið hvað lengst í að finna lausnir sem miða að vistvænu skipulagi og hönnun þar sem virkni er samofin í hönnunarlausnirnar og mannvirkin og m.ö.o að samþætta og vefa saman og spara þannig um leið umtalsverðan kostnað. Hann hannaði meðal annars Villa Flora sem talin er vera vistvænasta bygging hollendinga. Samofin sjálfbær hönnun er hugtak sem kemur frá Jóni og bók hans frá 2012 sem skýrir þá hugmyndafræði. Hún gengur út á að brúa bilið milli náttúru og byggingalistar en til þess að það sé hægt verða hönnuðir að vera vel að sér á fleiri sviðum en teiknivinnu og formhönnun og/eða starfa í mjög þverfaglegu teymi. Samofin sjálfbær hönnun byggir á þekkingu á náttúruöflum til þess að byggja upp heilnæmt umhverfi fyrir komandi kynslóðir. Þetta er ekki ólík hugmyndafræði og skipulag út frá orkulandslagi nema á öðrum skala. Á viðburði Arkitektafélagssins sumarið 2015 flutti Jón Kristinsson erindi um vinnu sína, uppfinningar og aðferðir. Aðspurður hvað honum þætti snjallast að byggja á Íslandi ef horft væri út frá vistfræðilegum sjónarmiðum svaraði Jón „það væri náttúrulega best að byggja ekki neitt“. Þetta endurspeglar það viðhorf sem hann leggur upp með í bók sinni Að byggja eða ekki að byggja, byggingaframkvæmdir eru vítamínsprauta hagkerfisins. Arkitekt myndi seint spyrja viðskiptavin sinn hvort að hann virkilega þyrfti nýja byggingu eða hvort hann gæti ekki endurskipulagt núverandi húsnæði til þess að komast hjá því að byggja eða sameinast um húsnæði við annað fyrirtæki. Endurnýting á húsnæði eða úrvinnsla á því sem fyrir er oft mjög góður kostur. Í raun er samofin sjálfbær hönnun samspil þeirra eðlislegra breytna sem til staðar eru fyrir samsetningu í hönnun með fjölbreyttri þekkingu og reynslu. Það sem margir kalla hátækni er í raun lágtækni, náttúran er flaggskip hátækninnar.
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun